Mục Đích của Châm Ngôn
1Đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, con trai Đa-vít, vua Ít-ra-ên.
2Để người ta tìm đến khôn ngoan và tiếp thu lời khuyên dạy,
cùng phân biện được tri thức.
3Để đạt đến một đời sống kỷ luật và cẩn trọng,
hành động phải lẽ, công bằng, và ngay thẳng.
4Để giúp người đơn sơ được sáng suốt,
và người trẻ tuổi hiểu biết và thận trọng.
5Người khôn học hỏi châm ngôn để thêm khôn.
Người hiểu biết thấy được đường đi nước bước
6nếu biết ứng dụng châm ngôn, ngụ ngôn
dùng những lời khôn ngoan và những câu đố thâm trầm của hiền nhân.
7Kính sợ Chúa Hằng Hữu là khởi đầu của mọi tri thức,
chỉ có người dại mới coi thường khôn ngoan và huấn thị.
Lời Khuyên của Người Cha: Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan
8Con ơi, phải nghe lời cha khuyên dạy.
Đừng bỏ khuôn phép của mẹ con.
9Đó là trang sức duyên dáng trên đầu con
và dây chuyền xinh đẹp nơi cổ con.
10Con ơi, khi người tội lỗi quyến rũ,
con đừng nghe theo!
11Khi họ bảo: “Hãy đến với chúng ta.
Rình rập và giết người!
Lén hại người lương thiện vô tội!
12Ta sẽ nuốt sống nó như âm phủ;
nuốt trọn như người xuống huyệt sâu.
13Ta sẽ lấy đủ mọi của báu.
Chất của cướp đầy nhà.
14Bạn sẽ cùng chúng ta rút thăm chia của;
rồi tất cả đều chung một túi tiền.”
15Thì con ơi, đừng nghe theo họ!
Chân con phải tránh xa đường họ đi.
16Vì họ nhanh chân theo điều ác.
Vội vàng ra tay đổ máu.
17Khi người giăng lưới bắt chim,
chim khôn bay thoát.
18Nhưng bọn người này tự giăng bẫy;
rồi sa vào bẫy do chính mình giăng ra.
19Đó là số phận người ham lợi bất nghĩa;
lợi ấy sẽ tiêu diệt mạng sống họ.
Sự Khôn Ngoan Kêu Lên Ngoài Đường
20Khôn ngoan lên tiếng ngoài đường.
Loan truyền khắp phố phường.
21Kêu gọi nơi công cộng,
tại cổng thành, trong đô thị:
22“Hỡi người khờ dại, đến bao giờ
ngươi mới thôi chìm đắm u mê?
Đến khi nào người chế nhạo mới bỏ thói khinh khi?
Và người dại thù ghét tri thức đến chừng nào?
23Hãy đến và nghe ta sửa dạy.
Ta sẽ ban thần trí khôn ngoan
để con thông suốt lời ta.
24Nhưng, dù ta kêu gọi, các ngươi vẫn từ nan.
Ta đưa tay chờ đợi, cũng không ai quan tâm.
25Không ai để ý lời ta khuyên răn
hay chịu nghe lời ta quở trách.
26Nên khi các người lâm nạn, ta sẽ cười!
Và chế giễu khi các người kinh hãi—
27khi kinh hoàng vụt đến tựa phong ba,
khi tai ương xâm nhập như bão tố,
và nguy nan cùng khổ ngập tràn.
28Họ sẽ kêu cầu ta, nhưng ta chẳng đáp lời.
Họ sẽ tìm kiếm ta, nhưng không sao gặp được.
29Chính vì họ thù ghét tri thức
và không chịu kính sợ Chúa Hằng Hữu.
30Họ không muốn nghe ta khuyên dạy
và khinh bỉ mọi lời quở trách.
31Vì thế, họ sẽ hứng chịu kết quả công việc mình,
lãnh trọn quả báo mưu mô mình.
32Người ngây thơ chết vì lầm đường lạc lối.
Người dại dột bị diệt vì tự thị tự mãn.
33Nhưng ai nghe ta sẽ sống bình an,
không lo tai họa.”
Botaeɛ Ne Nsɛmpɔ
1Dawid babarima Salomo, Israelhene, mmɛbusɛm nie:
2Ne botaeɛ ne sɛ ɛbɛkyerɛ nnipa nyansa ne ahohyɛsoɔ;
ne sɛ ɛbɛboa ma wɔate nsɛm a emu dɔ ase;
3sɛ wɔbɛnya ahohyɛsoɔ na wɔabɔ ɔbra pa,
a ɛbɛma wɔayɛ ade pa, deɛ ɛtene na ɛho nni asɛm;
4sɛ ɛbɛma deɛ nʼadwene mu nnɔ anya nyansa
na mmabunu anya nimdeɛ ne adwene.
5Anyansafoɔ ntie na wɔmfa nka deɛ wɔnim ho,
na deɛ ɔwɔ nhunumu nya akwankyerɛ a
6ɛbɛma woate mmɛ ne akasabɛbuo,
anyansafoɔ nsɛnka ne aborɔme ase.
7Awurade suro yɛ nimdeɛ ahyɛaseɛ,
na nkwaseafoɔ bu nyansa ne ahohyɛsoɔ animtiaa.
Nyansa Pɛ Ho Afutusɛm
Nnaadaa Ho Kɔkɔbɔ
8Me ba, tie wʼagya akwankyerɛ
na mpo wo maame nkyerɛkyerɛ.
9Ɛbɛyɛ wo tiri animuonyam abotire
ne wo kɔn mu ntweaban.
10Me ba, sɛ nnebɔneyɛfoɔ daadaa wo a,
mma wɔn ho ɛkwan.
11Sɛ wɔka sɛ, “Bra ma yɛnkɔ;
ma yɛnkɔtetɛ na yɛnkum obi,
ma yɛnkɔtɛ ntwɛn mmɔborɔni bi;
12ma yɛmmemmene wɔn anikann sɛ ɛda,
yɛmmene wɔn sɛ wɔn a wɔkɔ damena mu;
13yɛbɛnya nneɛma a ɛsom bo ahodoɔ
na yɛde afodeɛ ahyɛ yɛn afie ma;
14enti, fa wo ho bɛhyɛ mu,
na wobɛnya wo kyɛfa wɔ ahonyadeɛ no mu” a,
15Me ba, wo ne wɔn nnante,
mfa wo nan nsi wɔn akwan so;
16Wɔn nan de ntɛmpɛ kɔ bɔne mu,
na wɔde ahoɔherɛ ka mogya gu.
17Ɛho nni mfasoɔ sɛ obi bɛsum nnomaafidie
wɔ ɛberɛ a nnomaa nyinaa hwɛ!
18Saa nnipa yi tetɛ pɛ wɔn ankasa mogya;
wɔtetɛ wɔn ankasa wɔn ho!
19Saa na wɔn a wɔdi korɔnodeɛ akyi no awieeɛ teɛ;
ɛma wɔhwere wɔn nkwa!
Nyansa A Wɔpo Ho Kɔkɔbɔ
20Nyansa team wɔ mmɔntene so,
ɔma ne nne so wɔ adwaberem,
21ɔteaam wɔ afasuo no atifi,
ɔkasa wɔ kuropɔn no apono ano sɛ,
22“Mo adwenemherɛfoɔ, mobɛyɛ adwenemherɛ akɔsi da bɛn?
Fɛdifoɔ bɛdi fɛ akɔsi da bɛn?
Nkwaseafoɔ bɛkyiri nimdeɛ akɔsi da bɛn?
23Sɛ motiee mʼaninka a,
anka mekaa mʼakoma mu nsɛm nyinaa kyerɛɛ mo
maa mo hunuu me nsusuiɛ.
24Nanso, sɛ moyii mo aso ɛberɛ a mefrɛɛ mo
na amfa obiara ho ɛberɛ a metenee me nsa mu,
25sɛ mopoo mʼafotuo,
na moampɛ mʼanimka enti,
26me nso mɛsere mo wɔ mo amanehunu mu;
sɛ abɛbrɛsɛ bi bu fa mo so a, medi mo ho fɛw,
27sɛ abɛbrɛsɛ bi bu fa mo so te sɛ ahum,
na amanehunu bi bɔ fa mo so sɛ twahoframa,
na awerɛhoɔ ne ɔhaw mene mo a,
28“Afei mobɛfrɛ me, nanso meremmua mo;
mobɛhwehwɛ me, nanso morenhunu me.
29Esiane sɛ wɔkyirii nimdeɛ
na wɔampɛ sɛ wobɛsuro Awurade.
30Esiane sɛ w ɔpoo mʼafotuo,
na wɔbuu me ntenesoɔ animtiaa enti,
31wɔbɛdi wɔn akwan so aba
na wɔn nhyehyɛeɛ mu aduane bɛmee wɔn.
32Na ntetekwaafoɔ asoɔden bɛkum wɔn,
na nkwaseafoɔ tirimudɛ bɛsɛe wɔn;
33Nanso, obiara a ɔbɛtie me no, ɔbɛtena ase asomdwoeɛ mu
na ne ho bɛtɔ no a ɔrensuro ɔhaw biara.”
