Provérbios de Agur
1Seguem-se as palavras que Agur, filho de Jaque, dirigiu a Itiel e a Ucal:
2Sim, eu sou o mais bruto dos seres humanos;
falta-me inteligência suficiente para poder considerar-me um homem.
3Não tenho sabedoria, nem o conhecimento do Deus santo.
4Quem é que, tendo subido ao céu,
pode descer de novo de lá?
Quem é que alguma vez conseguiu reter os ventos na sua mão
ou guardar as águas sob as suas vestes?
Quem estabeleceu os limites da Terra?
Qual é o seu nome ou o do seu filho?
Sabê-lo-ás?
5Cada palavra de Deus é pura;
ele é um escudo real para os que nele encontram refúgio.
6Por isso, nada acrescentes à sua palavra,
para que não venhas a ser repreendido e acusado de falsidade.
7Duas coisas te pedi, ó Deus, antes de morrer:
8Primeiro, que me afastes da falsidade e da mentira;
depois, que não me dês nem pobreza nem riqueza;
dá-me o bastante para as minhas necessidades.
9Se ficar rico, corro o risco de me esquecer de ti e perguntar:
“Mas afinal quem é o Senhor?”
Por outro lado, se vier a empobrecer,
a miséria pode levar-me ao roubo e a desonrar o nome de Deus.
10Não acuses falsamente um indivíduo, perante aquele que o emprega,
para que não te rogue pragas, por causa dessa tua má ação.
11Há pessoas que maldizem o seu pai,
e não bendizem a sua mãe.
12Outros há, ainda, que se consideram puros,
mas que nunca chegaram a lavar-se da sua imundície.
13É gente arrogante e altiva,
que olha os outros sempre de sobrancelhas levantadas.
14Atropelam os aflitos e devoram os pobres
com dentes afiados como cutelos.
15Há três coisas, ou mesmo quatro, que nunca se fartam,
que nunca dizem: “Basta!”
Como a sanguessuga que sempre clama
“Dá-me! Dá-me!”
16São elas
o inferno,
a madre estéril,
uma terra seca
o fogo.
17Quem zomba do seu pai, mesmo que seja só com o olhar,
ou quem despreza a obediência devida à sua mãe,
acabará com os olhos arrancados pelos corvos
e devorados pelas crias de águia.
18Estas três coisas parecem-me maravilhosas
e há até uma quarta que eu não compreendo:
19O caminho da águia no céu,
o caminho duma serpente deslizando nas rochas,
o caminho dum navio no alto mar
e o desenvolvimento do amor entre um homem e uma moça.
20Há ainda outra coisa: a conduta duma mulher adúltera,
que depois de pecar procura recompor-se dizendo:
“Mas que mal é que eu fiz?”
21Três coisas existem, e mesmo quatro,
capazes de transtornar toda a Terra e que se tornam insuportáveis:
22Um miserável que se torna governante,
um insensato que tem comida de sobra,
23uma mulher desprezada, quando casa,
uma escrava que toma o lugar da sua senhora.
24Há quatro pequenas coisas,
mas que possuem um entendimento maravilhoso:
25As formigas, que são uns animaizinhos indefesos,
mas que sabem guardar no verão a comida para o inverno;
26Os damões-do-cabo, animais também não muito fortes,
mas que têm inteligência para construir as suas habitações nas rochas;
27Os gafanhotos que, apesar de não terem um chefe,
sabem voar organizados em enxames;
28Os gecos que se podem apanhar com as mãos,
mas que conseguem entrar nos palácios dos grandes senhores.
29Existem três, ou mesmo quatro criaturas,
que têm um porte e uma conduta admiráveis:
30O leão, o rei dos animais, que ninguém faz recuar;
31O pavão, exibindo a sua beleza,
o bode
e o chefe duma nação a quem ninguém deve resistir.
32Se caíste na loucura de te elevares a ti próprio,
ou se começaste a tramar o mal,
é melhor calares-te.
33Como o bater as natas produz manteiga
e o esmurrar do nariz provoca sangue,
assim também a explosão da cólera gera disputas.
Ang mga Panultihon ni Agur
1Mao kini ang mga panultihon ni Agur nga anak ni Jakeh nga taga-Masa. Iya kining gisulti ngadto kang Itiel ug kang Ucal:30:1 nga taga-Masa… Ucal: Dili klaro ang buot ipasabot niini sa Hebreo nga teksto.
2“Akoy pinakawalay alamag sa tanang mga tawo.
Ang akong panghunahuna daw dili iya sa tawo.
3Wala gayod ako magtuon nga magmaalamon,
ug wala akoy nahibaloan bahin sa Dios.
4May tawo bang nakasaka sa langit ug nanaog?
May tawo bang nakakumkom sa hangin o nakaputos ug tubig sa iyang bisti?
May tawo bang nagpahimutang sa mga utlanan sa kalibotan?
Kon anaa, sultihi ako kon kinsay iyang ngalan ug unsay ngalan sa iyang mga anak.
5Ang matag pulong sa Dios kasaligan gayod.
Sama siya sa usa ka taming ngadto sa mga nagadangop sa iyang pagpanalipod.
6Ayaw dugangi ang iyang mga pulong,
kay kon himuon mo kini, iya kang badlongon ug ipakita niya nga bakakon ka.”
7Ginoo, may duha ako ka butang nga pangayoon kanimo. Kon mahimo ihatag kini kanako sa dili pa ako mamatay. 8Una, tabangi ako nga dili makapamakak. Ikaduha, ayaw ako himoang adunahan o kabos, hatagi lang hinuon ako sa akong kinahanglanon. 9Kay kon maadunahan ako, basig dili ko na ikaw ilhon; ug kon kabos ako, basig mangawat ako ug maulawan ka tungod kanako.
Dugang nga mga Panultihon
10Ayaw pakaulawi ang usa ka sulugoon ngadto sa iyang agalon, kay panghimaraoton ka niya ug mahayan mo kini.
11May mga anak nga wala mag-ampo nga panalanginan sa Dios ang ilang mga ginikanan, ug makaako pa sa pagpanghimaraot kanila.
12May mga tawo nga nagtuo nga sila perpekto, apan ang tinuod hugaw ang ilang kasingkasing ug hunahuna.
13May mga tawo nga labihan gayod ka mapahitas-on, nga kon motan-aw morag nakamenos.
14May mga tawo usab nga morag buaya; labihan kaayo makapamintaha sa mga kabos.
15Ang tawong hakog morag alimatok nga manupsop. Magsige lag ingon, “Hatagi ko! Hatagi ko!”30:15 Sa literal, Ang alimatok may duha ka anak nga babaye nga parehas nga ginganlan ug, “Hatagi ako!”
Adunay upat30:15 upat: sa literal, tulo o upat. Mao usab sa bersikulo 18, 21, 29. ka butang nga walay katagbawan:
16ang dapit sa mga patay,30:16 dapit sa mga patay: o, lubnganan, o, kamatayon.
ang babayeng baog,
ang nagauga nga yuta,
ug ang kalayo.
17Ang tawong tampalasan ug dili motahod sa ginikanan tuhakon sa mga uwak ang iyang mga mata, ug ang iyang patayng lawas kan-on sa mga agila.
18Adunay upat ka butang nga katingalahan alang kanako ug dili ko masabtan:
19Kon nganong makalupad ang agila sa kawanangan,
kon nganong makahimo pagkamang ang bitin sa kabatoan,
kon nganong makalutaw ang barko sa dagat,
ug kon nganong maibog ang lalaki sa babaye.
20Mao kini ang ginahimo sa babayeng mananapaw: Makighilawas siya sa ubang lalaki, ug unya moingon siya nga wala siyay nahimong daotan.
21May upat ka butang nga lisod dawaton sa mga tawo sa kalibotan:
22-23Ang ulipon nga nahimong hari,
ang buang-buang nga abunda sa pagkaon,
ang babayeng badlongon nga naminyo,
ug ang ulipong babaye nga nakapuli sa iyang agalong babaye.
24May upat ka mananap dinhi sa kalibotan nga gagmay apan maalamon kaayo:
25Ang mga lamigas, nga bisan huyang, nagatigom silag pagkaon panahon sa ting-init,
26ang mga “badger,” bisan dili sila kusgan, sa mga bato sila nagahimog puloy-anan,
27ang mga dulon, bisan ug wala silay pangulo, mag-usa sila paglupad,
28ang mga tiki mahimo mo lang dakpon sa imong kamot, apan makita sila diha sa mga palasyo.
29May upat ka mga binuhat nga daw si kinsag barog:
30ang liyon, nga labing kusgan sa tanang mga mananap ug walay gikahadlokan,
31ang sunoy nga manok,
ang laki nga kanding,
ug ang hari nga gipalibotan sa iyang mga sundalo.
32Kon ang imong pagkabuang-buang imong gipasigarbo ug nagplanog daotan, undanga na kana! 33Kon ang pagsigeg kutaw sa gatas makahimo niining keso ug kon ang pagsumbag sa ilong makasunggo, mao usab ang kasuko, makasugod kini ug kagubot.
