1Ang tawo nagaplano, apan ang Ginoo ang nagabuot kon matuman ba kini o dili.16:1 o, Ang tawo nagaplano kon unsay iyang isulti, apan ang Ginoo ang nagabuot kon unsa gayoy iyang isulti.
2Sa atong hunahuna husto na gayod ang tanan natong ginahimo, apan ang Ginoo ray makahukom kon unsay atong tumong.
3Itugyan sa Ginoo ang tanan mong buhaton ug magmalampuson ka.
4Tanang gihimo sa Ginoo may katuyoan, bisan ang mga daotan nga gitakda niya nga malaglag.
5Ngil-aran ang Ginoo sa mga mapahitas-on, ug sigurado gayod nga silotan sila.
6Kon tinuoray natong ginahigugma ang Ginoo, pasayloon niya ang atong mga sala. Kon nagatahod kita kaniya, malikay kita sa kadaotan.
7Kon nalipay ang Ginoo sa atong paggawi, maghimo siyag paagi nga makighigala kanato ang atong mga kaaway.
8Mas maayo pa ang gamayng bahandi nga gihagoan sa tinarong nga paagi kaysa daghang bahandi nga naangkon sa daotang paagi.
9Nagaplano ang tawo sa angay niyang buhaton, apan ang Ginoo ang nagapatigayon niana.
10Kon mohukom ang hari nga giniyahan sa Dios, husto kanunay ang iyang paghukom.16:10 o, Nagahukom ang hari nga may awtoridad gikan sa Dios, ug husto kanunay ang iyang paghukom.
11Dili ikahimuot sa Ginoo nga manglimbong kita sa atong pagnegosyo.
12Ngil-aran ang mga hari sa paghimog daotan, kay ang ilang pagdumala makapadayon lamang kon matarong ang ilang binuhatan.
13Malipay ang mga hari sa mga tawong dili mamakak; palangga nila kadtong nagasulti sa tinuod.
14Kon masuko ang hari malagmit may patyon siya, busa ang tawong maalamon maningkamot gayod nga dili masuko ang hari.
15Kon gikalipay sa hari ang usa ka tawo dili niya kini patyon; ipakita niya niini ang iyang kaayo nga daw sa ulan sa panahon sa tingsibol sa mga tanom.
16Mas labi pang maayo nga makaangkon ug kaalam ug pagsabot kaysa bulawan ug pilak.
17Ang tawong nagsubay sa ensaktong pagkinabuhi naglikay sa kadaotan, ug ang nagmatngon sa iyang kaugalingon layo sa katalagman.
18Ang kahambog ug kamapahitas-on sa usa ka tawo makapalaglag kaniya.
19Mas maayo pang magkinabuhing mapainubsanon uban sa mga kabos kaysa makigbahin sa gipang-ilog sa mga hambogiro.
20Ang tawo nga mamati kon tudloan mouswag. Bulahan ang tawo nga nagasalig sa Ginoo.
21Ang maalamon nga tawo mailhan nga adunay hustong panabot, ug kon maayo siyang manulti may makat-onan ang ubang tawo kaniya.
22Ang kaalam sama sa tuboran nga nagahatag ug kinabuhi—makaangkon ug maayo ug taas nga kinabuhi ang nagabaton niini. Apan ang mga buang-buang silotan tungod sa ilang kabuang.
23Ang maalamon nga tawo nagabantay gayod sa iyang gipanulti, mao kana nga makakat-on ang ubang tawo kaniya.
24Ang tam-is nga mga pulong sama sa dugos; makalipay ug makapalig-on sa tawo.
25Tingali naghunahuna ka nga nagsubay ka sa ensaktong dalan, apan padulong diay kini sa kalaglagan.
26Ang kagutom magtukmod sa tawo sa pagtrabaho.
27Ang tawong daotan nagaplano ug daotan, ug sakit siya manulti nga daw sa kalayo nga makapaso.
28Ang tawong nagapanglibak makamugna ug away ug moguba sa panaghigalaay.
29Ang tawong bangis mohaylo ug mosulsol sa iyang isigka-tawo ngadto sa kadaotan.
30Pagbantay kamo sa mga tawong nagpahiyom ug nagpangidhat kay basin may daotan silang plano.
31Ang katigulangon usa ka kadungganan nga maangkon sa tawo nga may matarong nga kinabuhi.
32Mas maayo pa ang tawo nga mapailubon kaysa tawo nga gamhanan. Mas maayo pa ang tawo nga makapugong sa iyang kaugalingon kaysa tawo nga migahom sa usa ka siyudad.
33Magripa ang mga tawo aron mahibaloan nila kon unsay hustong desisyon, apan ang tanang desisyon nagaagad sa pagbuot sa Ginoo.
1People make plans in their hearts.
But the Lord puts the correct answer on their tongues.
2Everything a person does might seem pure to them.
But the Lord knows why they do what they do.
3Commit to the Lord everything you do.
Then he will make your plans succeed.
4The Lord works everything out to the proper end.
Even those who do wrong were made for a day of trouble.
5The Lord hates all those who have proud hearts.
You can be sure that they will be punished.
6Through love and truth sin is paid for.
People avoid evil when they have respect for the Lord.
7When the way you live pleases the Lord,
he makes even your enemies live at peace with you.
8It is better to have a little and do right
than to have a lot and be unfair.
9In their hearts human beings plan their lives.
But the Lord decides where their steps will take them.
10A king speaks as if his words come from God.
And what he says does not turn right into wrong.
11Honest scales and balances belong to the Lord.
He made all the weights in the bag.
12A king hates it when his people do what is wrong.
A ruler is made secure when they do what is right.
13Kings are pleased when what you say is honest.
They value people who speak what is right.
14An angry king can order your death.
But a wise person will try to calm him down.
15When a king’s face is happy, it means life.
His favor is like rain in the spring.
16It is much better to get wisdom than gold.
It is much better to choose understanding than silver.
17The path of honest people takes them away from evil.
Those who guard their ways guard their lives.
18If you are proud, you will be destroyed.
If you are proud, you will fall.
19Suppose you are lowly in spirit along with those who are treated badly.
That’s better than sharing stolen goods with those who are proud.
20If anyone pays attention to what they’re taught, they will succeed.
Blessed is the person who trusts in the Lord.
21Wise hearts are known for understanding what is right.
Kind words make people want to learn more.
22Understanding is like a fountain of life to those who have it.
But foolish people are punished for the foolish things they do.
23The hearts of wise people guide their mouths.
Their words make people want to learn more.
24Kind words are like honey.
They are sweet to the spirit and bring healing to the body.
25There is a way that appears to be right.
But in the end it leads to death.
26The hunger of workers makes them work.
Their hunger drives them on.
27A worthless person plans to do evil things.
Their words are like a burning fire.
28A twisted person stirs up conflict.
Anyone who talks about others separates close friends.
29A person who wants to hurt others tries to get them to sin.
That person leads them down a path that isn’t good.
30Whoever winks with their eye is planning to do wrong.
Whoever closes their lips tightly is up to no good.
31Gray hair is a glorious crown.
You get it by living the right way.
32It is better to be patient than to fight.
It is better to control your temper than to take a city.
33Lots are cast into the lap to make decisions.
But everything they decide comes from the Lord.
