Propósito
1Estes são os provérbios de Salomão, filho de Davi, rei de Israel.
2Eles ajudarão a experimentar a sabedoria e a disciplina;
a compreender as palavras que dão entendimento;
3a viver com disciplina e sensatez,
fazendo o que é justo, direito e correto;
4ajudarão a dar prudência aos inexperientes
e conhecimento e bom senso aos jovens.
5Se o sábio lhes der ouvidos, aumentará seu conhecimento,
e quem tem discernimento obterá orientação
6para compreender provérbios e parábolas,
ditados e enigmas dos sábios.
7O temor do Senhor é o princípio1.7 Ou a chave; também em 9.10. do conhecimento,
mas os insensatos desprezam a sabedoria e a disciplina.
Advertências da Sabedoria
8Ouça, meu filho, a instrução de seu pai
e não despreze o ensino de sua mãe.
9Eles serão um enfeite para a sua cabeça,
um adorno para o seu pescoço.
10Meu filho, se os maus tentarem seduzi-lo,
não ceda!
11Se disserem: “Venha conosco,
fiquemos de tocaia para matar alguém,
vamos divertir-nos armando emboscada
contra quem de nada suspeita!
12Vamos engoli-los vivos,
como a sepultura1.12 Hebraico: Sheol. Essa palavra também pode ser traduzida por profundezas, pó ou morte; também em 5.5; 7.27 e 9.18. engole os mortos;
vamos destruí-los inteiros,
como são destruídos os que descem à cova;
13acharemos todo tipo de objetos valiosos
e encheremos as nossas casas com o que roubarmos;
14junte-se ao nosso bando;
dividiremos em partes iguais tudo o que conseguirmos!”
15Meu filho, não vá pela vereda dessa gente!
Afaste os pés do caminho que eles seguem,
16pois os pés deles correm para fazer o mal,
estão sempre prontos para derramar sangue.
17Assim como é inútil
estender a rede se as aves o observam,
18também esses homens não percebem
que fazem tocaia contra a própria vida;
armam emboscadas contra eles mesmos!
19Tal é o caminho de todos os gananciosos;
quem assim procede a si mesmo se destrói.
Convite à Sabedoria
20A sabedoria clama em alta voz nas ruas,
ergue a voz nas praças públicas,
21nas esquinas das ruas barulhentas1.21 A Septuaginta diz no alto dos muros. ela clama,
nas portas da cidade faz o seu discurso:
22“Até quando vocês, inexperientes,
irão contentar-se com a sua inexperiência?
Vocês, zombadores, até quando terão prazer na zombaria?
E vocês, tolos, até quando desprezarão o conhecimento?
23Se acatarem a minha repreensão,
eu darei a vocês um espírito de sabedoria
e revelarei a vocês os meus pensamentos.
24Vocês, porém, rejeitaram o meu convite;
ninguém se importou quando estendi minha mão!
25Visto que desprezaram totalmente o meu conselho
e não quiseram aceitar a minha repreensão,
26eu, de minha parte, vou rir-me da sua desgraça;
zombarei quando o que temem se abater sobre vocês,
27quando aquilo que temem abater-se sobre vocês
como uma tempestade,
quando a desgraça os atingir
como um vendaval,
quando a angústia e a dor os dominarem.
28“Então vocês me chamarão,
mas não responderei;
procurarão por mim,
mas não me encontrarão.
29Visto que desprezaram o conhecimento
e recusaram o temor do Senhor,
30não quiseram aceitar o meu conselho
e fizeram pouco caso da minha advertência,
31comerão do fruto da sua conduta
e se fartarão de suas próprias maquinações.
32Pois a inconstância dos inexperientes os matará,
e a falsa segurança dos tolos os destruirá;
33mas quem me ouvir viverá em segurança
e estará tranquilo, sem temer nenhum mal”.
Utangulizi: Kusudi Na Kiini
11:1 1Fal 4:29-34Mithali za Solomoni mwana wa Daudi, mfalme wa Israeli:
2Kwa kupata hekima na nidhamu;
kwa kufahamu maneno ya busara;
31:3 Mit 2:1; 2:1, 9kwa kujipatia nidhamu na busara,
kufanya lililo sawa, haki na bila kupendelea;
41:4 Mit 8:5, 12; 2:10-11huwapa busara wajinga,
maarifa na akili kwa vijana;
51:5 Mit 9:9wenye hekima na wasikilize nao waongeze elimu yao,
wenye kupambanua na wapate mwongozo;
61:6 Za 78:2; Mt 13:10-17; Hes 12:8; Amu 14:12kwa kufahamu mithali na mifano,
misemo na vitendawili vya wenye hekima.
71:7 Kut 20:20; Ay 28:28Kumcha Bwana ndicho chanzo cha maarifa,
lakini wapumbavu hudharau hekima na adabu.
Onyo Dhidi Ya Ushawishi Wa Marafiki Waovu
81:8 Mit 6:20; 22:17; Kum 21:18Mwanangu, sikiliza mwongozo wa baba yako,
wala usiyaache mafundisho ya mama yako.
91:9 Mit 3:21-22; 4:1-9Hayo yatakuwa taji la maua la neema kichwani pako,
na mkufu wa kuipamba shingo yako.
101:10 Mwa 39:7; Ay 24:15; Kum 13:8; Rum 16:18Mwanangu, kama wenye dhambi wakikushawishi,
usikubaliane nao.
111:11 Mit 12:6; Yer 5:26; Mik 7:2Kama wakisema, “Twende tufuatane;
tukamvizie mtu na kumwaga damu,
njoo tukavizie nafsi isiyo na hatia;
121:12 Ay 33:18; Mwa 38:25; Za 40:3tuwameze wakiwa hai kama kaburi,1:12 Kaburi hapa maana yake ni Kuzimu, kwa Kiebrania ni Sheol.
wakiwa wazima kama wale wanaotumbukia shimoni.
13Tutapata aina zote za vitu vya thamani
na kujaza nyumba zetu kwa nyara.
141:14 Mit 1:19Njoo ushirikiane nasi,
vitu vyote tutakavyopata tutagawana.”
151:15 Za 119:101; Mwa 49:6; Mit 4:14Mwanangu, usiandamane nao.
Usiweke mguu wako katika njia zao,
161:16 Mit 6:18; Isa 59:7kwa kuwa miguu yao hukimbilia kwenye dhambi,
ni wepesi kumwaga damu.
17Tazama ni jinsi gani ilivyo kazi bure kutandaza wavu
wakati ndege wote wanakuona!
181:18 Za 71:10Watu hawa huvizia kumwaga damu yao wenyewe;
hujivizia tu wenyewe!
191:19 Mit 11:19; 15:27; 2Fal 5:20-27Huu ndio mwisho wa wote ambao wanajipatia mali kwa hila;
huuondoa uhai wa wale wenye mali.
Onyo Dhidi Ya Kukataa Hekima
201:20 Ay 28:12; Mt 7:10-13; 9:1-3, 13-15Hekima huita kwa sauti kuu barabarani,
hupaza sauti yake kwenye viwanja vikubwa;
21kwenye makutano ya barabara za mji
zenye makelele mengi hupaza sauti,
kwenye malango ya mji hutoa hotuba yake:
221:22 Mit 6:32; 7:7; 8:5; 9:4, 16; Za 50:17“Enyi wajinga, mtangʼangʼania ujinga wenu hadi lini?
Mpaka lini wenye mizaha watafurahia mizaha,
na wapumbavu kuchukia maarifa?
231:23 Yoe 2:28; Yn 7:37Kama mngekuwa mmeitikia karipio langu,
ningekuwa nimemimina roho yangu kwenu
na kuwafahamisha maneno yangu.
241:24 Isa 65:12; Zek 7:11Lakini kwa kuwa mlinikataa nilipowaita
na hakuna yeyote aliyekubali
niliponyoosha mkono wangu,
251:25 Lk 7:30kwa kuwa mliyapuuza mashauri yangu yote
na hamkukubali karipio langu,
261:26 Za 2:4; Kum 28:63; Mit 10:24mimi nami nitawacheka katika maafa yenu,
nitawadhihaki wakati janga litawapata:
271:27 Za 18:18; Mit 5:12-14wakati janga litawapata kama tufani,
wakati maafa yatawazoa kama upepo wa kisulisuli,
wakati dhiki na taabu zitawalemea.
281:28 Isa 1:15; Mik 3:4; Eze 8:18; Hos 5:6“Ndipo watakaponiita lakini sitawajibu;
watanitafuta lakini hawatanipata.
291:29 Ay 21:14; Isa 27:11; Mdo 7:51Kwa kuwa walichukia maarifa,
wala hawakuchagua kumcha Bwana,
301:30 Ay 21:14; Za 81:11kwa kuwa hawakukubali mashauri yangu,
na kukataa maonyo yangu,
311:31 2Nya 36:16; Yer 14:16watakula matunda ya njia zao,
na watashibishwa matunda ya hila zao.
321:32 Isa 66:4; Yer 2:19Kwa kuwa ukaidi wa wajinga utawaua,
nako kuridhika kwa wajinga kutawaangamiza.
331:33 Hes 24:21; Za 25:12; 112:8Lakini yeyote anisikilizaye ataishi kwa usalama,
atatulia, bila kuwa na hofu ya madhara.”