1Better the poor whose walk is blameless
than a fool whose lips are perverse.
2Desire without knowledge is not good—
how much more will hasty feet miss the way!
3A person’s own folly leads to their ruin,
yet their heart rages against the Lord.
4Wealth attracts many friends,
but even the closest friend of the poor person deserts them.
5A false witness will not go unpunished,
and whoever pours out lies will not go free.
6Many curry favor with a ruler,
and everyone is the friend of one who gives gifts.
7The poor are shunned by all their relatives—
how much more do their friends avoid them!
Though the poor pursue them with pleading,
they are nowhere to be found.19:7 The meaning of the Hebrew for this sentence is uncertain.
8The one who gets wisdom loves life;
the one who cherishes understanding will soon prosper.
9A false witness will not go unpunished,
and whoever pours out lies will perish.
10It is not fitting for a fool to live in luxury—
how much worse for a slave to rule over princes!
11A person’s wisdom yields patience;
it is to one’s glory to overlook an offense.
12A king’s rage is like the roar of a lion,
but his favor is like dew on the grass.
13A foolish child is a father’s ruin,
and a quarrelsome wife is like
the constant dripping of a leaky roof.
14Houses and wealth are inherited from parents,
but a prudent wife is from the Lord.
15Laziness brings on deep sleep,
and the shiftless go hungry.
16Whoever keeps commandments keeps their life,
but whoever shows contempt for their ways will die.
17Whoever is kind to the poor lends to the Lord,
and he will reward them for what they have done.
18Discipline your children, for in that there is hope;
do not be a willing party to their death.
19A hot-tempered person must pay the penalty;
rescue them, and you will have to do it again.
20Listen to advice and accept discipline,
and at the end you will be counted among the wise.
21Many are the plans in a person’s heart,
but it is the Lord’s purpose that prevails.
22What a person desires is unfailing love19:22 Or Greed is a person’s shame;
better to be poor than a liar.
23The fear of the Lord leads to life;
then one rests content, untouched by trouble.
24A sluggard buries his hand in the dish;
he will not even bring it back to his mouth!
25Flog a mocker, and the simple will learn prudence;
rebuke the discerning, and they will gain knowledge.
26Whoever robs their father and drives out their mother
is a child who brings shame and disgrace.
27Stop listening to instruction, my son,
and you will stray from the words of knowledge.
28A corrupt witness mocks at justice,
and the mouth of the wicked gulps down evil.
29Penalties are prepared for mockers,
and beatings for the backs of fools.
1Mas maayo ang imol nga nagakabuhi sing matarong sang sa buang-buang nga butigon.
2Indi maayo nga maukod ka nga wala ka sing may nahibaluan. Indi man maayo nga magpadasodaso ka kay dali ka makahimo sing sayop.
3May mga tawo nga ginahalitan nila ang ila kaugalingon tungod sang ila kabuangan, kag ang Ginoo pa ang ila ginabasol.
4Ang manggaranon madamo sing abyan, pero ang imol ginabayaan sang iya mga abyan.
5Ang butigon nga saksi pagasilutan, kag ang bisan sin-o nga nagabutig indi makaluwas sa silot.
6Madamo ang nagapakig-abyan sa mga kilala nga mga tawo agod ayuhan sila, kag ang tanan nagapakig-abyan sa mga mahinatagon.
7Kon imol ka, wala ka ginasapak sang imo mga paryente, kag mas labi na gid sang imo mga abyan. Kon ginakinahanglan mo sila, indi mo sila makita.
8Ang tawo nga nagatinguha nga magmaalamon nagakabalaka sa iya kaugalingon, kag ini nga tawo magauswag.
9Ang butigon nga saksi pagasilutan, kag ang bisan sin-o nga nagabutig malaglag.
10Indi bagay sa buang-buang nga tawo nga magkabuhi nga manggaranon, kag mas labi na gid nga indi bagay sa ulipon nga maggahom sa mga manugdumala.
11Kon mapinasensyahon ka, nagapakita lang nga maalamon ka. Kag kon nagapatawad ka sa nakasala sa imo, makahatag ini sang kadungganan sa imo.
12Ang kaakig sang hari pareho sa ngurob sang leon, pero ang iya kaayo pareho sa tun-og nga nagahatag sang tubig sa mga tanom.
13Ang buang-buang nga anak makadala sang kalaglagan sa iya amay. Ang asawa nga permi lang nagabais sa iya bana makaulugot pareho sa nagatinulo nga atop.
14Mapanubli sa ginikanan ang balay kag ang iban pa nga pagkabutang, pero ang Ginoo lang ang makahatag sang maalamon nga asawa.
15Kon matamad ka kag sagi lang katulog, magutman ka.
16Ang tawo nga nagatuman sa mga sugo sang Dios padayon nga magakabuhi, pero ang wala nagatuman mapatay.
17Kon maghatag ka sa mga imol, pareho lang nga nagapahulam ka sa Ginoo, kay magabayad ang Ginoo sa imo.
18Disiplinaha ang imo mga bata samtang may panahon pa. Kon wala mo sila ginadisiplina, ginaguba mo ang ila kabuhi.
19Pabay-i nga manabat sa iya ginahimo ang tawo nga dali maakig, kay kon buligan mo siya, liwat-liwaton lang niya ang iya ginahimo.
20Pamatii ang mga laygay sa imo kag batuna ang mga pagtadlong sa imo pamatasan agod sa ulihi mangin maalamon ka.
21Madamo kita sang mga plano, pero ang kabubut-on sang Ginoo amo ang matuman.
22Ang gusto naton sa tawo, maayo siya.19:22 Ang gusto naton… siya: ukon, Ang pagkadalok sa tawo makahuluya. Mas maayo pa ang imol nga tawo sang sa butigon.
23Tahura ang Ginoo kag magakabuhi ka sing malawig, kontento, kag malayo sa katalagman.
24May mga tawo nga tama gid katamad nga bisan gani magkaon natamaran pa.
25Dapat silutan ang mga nagapangyaguta agod ang pareho nila nga mga wala sing alam makatuon nga magmaalamon. Ang maalamon nga tawo nagamaalamon pa gid kon ginasaway siya.
26Makahuluya kag talamayon ang anak nga nagapamintas sa iya amay kag nagatabog sa iya iloy.
27Anak, kon indi ka magpamati sa mga pagtadlong sa imo pamatasan, ginasikway mo ang mga panudlo nga nagahatag sang kaalam.
28Ang butigon nga saksi nagabaliwala sa hustisya, kag ang malaot nga tawo nanamian gid nga maghimo sang kalautan.
29Sigurado gid nga pagasilutan ang mga buang-buang nga nagapangyaguta.
