1-2 Mijn zoon, het kan gebeuren dat je je voor iemand borg stelt, dat je garant staat voor zijn schuld en dan aan je woord wordt gehouden.
3Doe dan het volgende, mijn zoon: breng de zaak snel in het reine, want je naaste heeft een vordering op jou. Bezoek de schuldeiser en zeg hem dat je zult betalen en dwing de schuldenaar, voor wie je borg staat, alsnog het geld bijeen te brengen.
4Slaap daar niet eerst een nachtje over, maar regel zulke zaken snel.
5Want op dat moment ben je de prooi van de eiser, zoals hert en vogel prooi zijn van de jager. Dus breng jezelf in veiligheid.
6Neem een voorbeeld aan de mieren, luiaard! Kijk eens naar hun nijvere arbeid en word wijs.
7Want ook al hebben mieren dan geen leider,
8toch leggen zij ʼs zomers voedselvoorraden aan en verzamelen zij hun eten in de oogsttijd.
9Hoelang blijf je nog op je rug liggen, luiaard? Wanneer word je eindelijk eens wakker?
10Nog even slapen, nog even soezen, nog even lekker liggen,
11maar dan komt de armoede over je en maar al te snel zul je gebrek lijden.
12Een nietsnut en dwarsligger kun je gemakkelijk herkennen, je hoeft hem alleen maar aan te horen.
13Let maar op hoe hij kijkt, hoe hij met zijn voeten stampt en met zijn vinger wijst.
14Waar zijn hart vol van is, loopt zijn mond van over. Hij heeft voortdurend kwaad in de zin en zorgt altijd voor onenigheid.
15Daarom zal hij snel aan zijn einde komen; wat hem treft, is ongeneeslijk.
16Er zijn veel dingen die de Here haat en zeker zeven waarvan Hij een afkeer heeft:
17hoogmoed, liegen, moorden,
18slechte plannen smeden, met plezier kwaad doen,
19vals getuigen en verdeeldheid zaaien onder broeders.
20Mijn zoon, houd je vast aan de geboden die je vader je gaf, aan de wet waarnaar je moeder leefde.
21Berg ze diep in je hart en leef ernaar, zodat ze je zullen sieren.
22Zij zijn een gids op je levensweg, een beschermer wanneer je slaapt en een raadgever wanneer je wakker wordt.
23Want het gebod is een lamp en de wet een licht, en om de weg naar het leven te vinden, zijn wijze waarschuwingen nodig.
24Zij beschermen je tegen de slechte vrouw en de gladde tong van een vreemdelinge.
25Laat haar schoonheid niet doordringen tot je hart en pas op dat ze je niet vangt met haar verleidelijke ogen.
26Want de omgang met een hoer heeft tot gevolg dat je droog brood eet en bij zoʼn overspelige vrouw is zelfs je ziel in het geding.
27Zou iemand die met vuur speelt, zich niet branden?
28Iemand die op kolen loopt, geen blaren op zijn voeten krijgen?
29Dat geldt ook voor degene die zijn handen niet van andermans vrouw kan afhouden: die zal zijn straf zeker niet ontlopen.
30Dan komt iemand die steelt omdat hij honger heeft, er beter vanaf.
31Is hij eenmaal opgespoord, dan moet hij misschien zelfs met alles wat hij bezit, dubbel en dwars terugbetalen.
32Maar iemand die overspel pleegt, heeft zijn verstand verloren, want daaraan gaat ook de ziel kapot.
33Schade en schande zijn zijn deel, zijn wandaad wordt niet meer vergeten.
34Jaloezie is een vuurgloed in een man en overspel wordt niet vergeven, wel gewroken.
35Van verzoening wil hij niet weten, wat je hem ook aanbiedt.
Okulabula ku Butamanya n’Obusirusiru
16:1 a Nge 17:18 b Nge 11:15; 22:26-27Mutabani obanga weeyimirira muliraanwa wo,
ne weeyama okuyamba omuntu gw’otomanyi, oli mu katyabaga.
2Obanga weesibye n’ebigambo ggwe kennyini bye wayogera,
ng’ebigambo by’omu kamwa ko bikusibye,
3kino mwana wange ky’oba okola okusobola okwewonya,
kubanga kaakano oli mu buyinza bwa muliraanwa wo:
Yanguwa, ogende weetoowaze,
weegayirire muliraanwa wo.
46:4 Zab 132:4Amaaso go togaganya kwebaka,
wadde ebikowe byo okubongoota.
56:5 Zab 91:3Onunule obulamu bwo ng’empeewo bw’edduka okuva mu ngalo z’omuyizzi,
era ng’ekinyonyi, bwe kiva mu mutego gw’omutezi.
66:6 Nge 20:4Yigira ku biwuka, mugayaavu ggwe;
fumiitiriza engeri gye bikolamu obiyigireko.
7Tebirina mukulembeze,
mukungu oba mufuzi yenna abikulembera,
86:8 Nge 10:4kyokka byekuŋŋaanyiza emmere mu biseera eby’amakungula,
ne bitereka emmere mu biseera ebituufu mu mwaka.
96:9 Nge 24:30-34Olituusa ddi okwebaka mugayaavu ggwe?
Oligolokoka ddi n’ova mu tulo two?
106:10 Nge 24:33Otulo otutonotono, n’okusumagira akatono,
n’okufunya emikono okuwummulako,
116:11 Nge 24:30-34obwavu bulikutuukako ng’omutemu,
era n’obwetaavu ng’omutemu.
Okulabula eri Omuntu Omutabuzitabuzi
12Omuntu ataliiko ky’agasa, omusajja omubi
agenda ayogera ebigambo ebitabulatabula,
136:13 Zab 35:19agenda atemyatemya ku liiso,
nga bw’akuba ebigere
ate nga bw’asongasonga olunwe,
146:14 a Mi 2:1 b nny 16-19olw’omutima omukyamu, ateekateeka okukola ebibi,
bulijjo aleeta obutakkaanya mu bantu!
156:15 2By 36:16Noolwekyo okuzikirira kulimujjira mbagirawo,
mu kaseera buseera alibetentebwa awatali kuwona.
Okulabula ku Bibi Omusanvu
16Waliwo ebintu mukaaga Mukama by’akyawa,
weewaawo musanvu eby’omuzizo gy’ali.
176:17 a Zab 120:2; Nge 12:22 b Ma 19:10; Is 1:15; 59:7Amaaso ag’amalala,
emimwa egirimba,
okuttira abantu obwereere;
186:18 Lub 6:5omutima ogutegeka okukola ebibi,
ebigere ebyanguwa okukola ebibi,
196:19 a Zab 27:12 b nny 12-15obujulizi obw’obulimba,
n’omuntu aleeta obutakkaanya mu booluganda.
Okulabula Ku Bwenzi
206:20 Nge 1:8Mwana wange nyweza ebiragiro bya kitaawo,
era togayaalirira kuyigiriza kwa maama wo.
216:21 Nge 3:3; 7:1-3Bisibenga ku mutima gwo ennaku zonna
era obisibe binywerere mu bulago bwo.
22Bijja kukuluŋŋamyanga buli gy’onoolaganga,
ne bw’onoobanga weebase binaakukuumanga,
ate ng’ozuukuse binaabanga naawe.
236:23 Zab 19:8; 119:105Kubanga amateeka ttabaaza,
era n’okuyigiriza kitangaala,
okukulabula olw’okukuluŋŋamya,
ly’ekkubo ery’obulamu,
246:24 Nge 2:16; 7:5okukuwonya omukazi ow’ebibi,
okukuggya mu kunyumiikiriza kw’omukazi omwenzi.
25Teweegombanga bulungi bwe mu mutima gwo,
wadde okumukkiriza okukuwamba n’amaaso ge,
266:26 Nge 7:22-23; 29:3kubanga malaaya akussa ku muwendo ogugula omugaati,
era omukazi omwenzi anoonya kuzikiririza ddala bulamu bwo.
27Omuntu ayinza okuwambaatira omuliro mu kifuba kye,
ebyambalo bye ne bitaggya?
28Oba omuntu ayinza okutambulira ku manda agookya,
ebigere bye ne bitasiriira?
296:29 a Kuv 20:14 b Nge 2:16-19; 5:8Bwe kityo bwe kiri eri omusajja agenda ne muka muliraanwa we,
buli akwata ku mukazi ng’oyo talirema kubonerezebwa olw’ekibi kye.
30Abantu tebasekerera muntu bw’abba,
olw’okwewonya enjala.
316:31 Kuv 22:1-14Naye bwe bamukwata aba alina okuwa engassi ya mirundi musanvu;
ne bwe kiba nga kimumalako ebintu bye byonna eby’omu nju ye.
326:32 a Kuv 20:14 b Nge 7:7; 9:4, 16Naye buli ayenda ku mukazi talina magezi;
kubanga azikiririza ddala emmeeme ye ye.
336:33 Nge 5:9-14Alifuna ebiwundu n’okunyoomebwa;
n’obuswavu tebulimusangulibwako.
346:34 a Kbl 5:14 b Lub 34:7Kubanga obuggya buleetera omusajja okuswakira,
era taliba na kisa n’akatono nga yeesasuza.
356:35 Yob 31:9-11; Lu 8:7Talikkiriza mutango gwonna,
wadde okuwooyawooyezebwa enguzi ennene.
