1Een goede reputatie is belangrijker dan grote rijkdom, goed bekend staan is belangrijker dan zilver en goud.
2Rijke en arme mensen leven met elkaar en hebben elkaar nodig, de Here heeft hen allemaal gemaakt.
3Een bedachtzaam en verstandig mens ziet het dreigende gevaar en verbergt zich, maar onverstandigen blijven gewoon doorgaan en worden dus gestraft.
4De beloning voor nederigheid en eerbiedig ontzag voor de Here bestaat uit rijkdom, aanzien en uitzicht op het leven.
5Wie de verkeerde weg gaat, vindt struikelblokken op zijn weg. Wie bij God blijft, ontloopt dat alles.
6Leer een kind al vroeg wat hij moet weten, dan zal hij later daarnaar leven.
7De rijke heerst over de arme en wie leent staat in het krijt bij de uitlener.
8Wie onrecht zaait, zal problemen maaien, zo zal zijn woede tot een einde komen.
9Wie vriendelijk is, zal worden gezegend, hij deelde immers zijn brood met de hongerige.
10Verdrijf de spotter, dan komt er een einde aan de ruzie, het beschamende meningsverschil zal ophouden.
11De koning is een vriend van de man met een oprecht hart, die oprechte gedachten tot uitdrukking brengt.
12De ogen van de Here waken over de ware wijsheid, maar Hij keert Zich krachtig tegen de mensen die Hem ontrouw zijn.
13De luiaard verzint allerlei uitvluchten. ‘Ik kan niet gaan werken,’ zegt hij, ‘er loopt een leeuw buiten. Dat is mij te gevaarlijk.’
14Vleiende woorden van een onbekende vrouw zijn als een diepe gracht, wie zich de woede van de Here op de hals haalt, valt daarin.
15Onbezonnenheid is kenmerkend voor de jeugd, alleen straf kan iemand daarvan bevrijden.
16Wie zichzelf verrijkt door de arme uit te buiten en gelijk een rijke geschenken geeft, zal zelf met de armoede kennismaken.
17Luister goed naar deze wijze uitspraken en stel uw hart open voor mijn kennis en inzicht.
18Want het is goed als u die in uw hart sluit, dan zullen ze ook uw woorden beïnvloeden.
19Ik geef deze wijsheden aan u door, zodat u leert de Here in alles te vertrouwen.
20Heb ik u geen hoogstaande dingen geschreven, vol wijze raad en diep inzicht?
21Zo kunt u kennismaken met de zekerheid die de waarheid biedt, dan kunt u hen die u om raad vragen, naar waarheid antwoorden.
22Beroof de arme niet omdat hij arm is, verpletter de noodlijdende niet voor de rechtbank.
23Want de Here zal als hun beschermer optreden en hun berovers doden.
24Mijd het gezelschap van een driftkop en ga niet om met een heethoofd,
25anders loopt u het risico net zo te worden, wat u naar de ondergang voert.
26Schaar u niet onder degenen die met een handklap te kennen geven zich garant te stellen voor schulden.
27Want waarom het risico lopen dat de schuldeiser uw bed afneemt, omdat u niet kunt betalen?
28Houd u aan de morele grenzen die al van oudsher gelden.
29Kent u iemand die een goed vakman is? Hij zal succes hebben en voor koningen werken.
1Доброе имя великих богатств желаннее;
добрая слава лучше серебра и золота.
2Богач и нищий вот чем сродни:
их обоих создал Господь.
3Разумный увидит опасность – и скроется,
а простаки пойдут дальше – и пострадают.
4Награда за смирение и страх перед Господом –
богатство, и слава, и жизнь.
5На пути коварных – колючки да западни:
дорожащий жизнью к ним и не подойдет.
6Наставь ребенка на верный путь22:6 Или: «Наставь ребенка в начале его пути».,
он и в старости не собьется с него.
7Богатые властвуют над бедными,
и должник заимодавцу раб.
8Сеющий беззаконие пожнет беду,
и не станет жезла его гнева.
9Человек щедрый22:9 Букв.: «Имеющий приятный глаз» – фразеологический оборот, обозначающий человека щедрого, в отличие от человека скупого, имеющего «дурной глаз» (см. сноску на 23:6). будет благословен,
так как пищей делится с бедным.
10Прогони глумливого – уйдет и вражда,
и утихнут раздоры и ругань.
11Кто любит чистоту сердца, чья речь любезна,
тому царь будет другом.
12Очи Господа охраняют знание,
а слова вероломного Он опровергает.
13Лентяй говорит: «На улице лев!
Смерть мне, ежели выйду!»
14Уста чужой жены22:14 Букв.: «чужих женщин». – глубокая яма,
прогневавший Господа туда упадет.
15Глупость привязана к сердцу ребенка,
но прогонит ее исправляющая розга.
16Притесняющий бедных, чтобы обогатиться,
и дающий богатым подарки обнищают.
Тридцать изречений мудрецов
17Приклони ухо свое и слова мудрецов послушай,
сердце к учению моему обрати;
18если ты сохранишь их в себе,
если все они будут у тебя на устах,
то это будет приятно.
19Чтобы ты мог надеяться на Господа,
я сегодня учу им тебя, да, тебя.
20Разве я не написал для тебя тридцать изречений22:20 Смысл этого места в еврейском тексте неясен.
увещевания и знания,
21чтобы ты научился верным словам истины
и смог принести верный ответ посылавшим тебя?
22Не обирай бедных лишь потому, что они бедны;
не притесняй нуждающихся на суде22:22 На суде – букв.: «у ворот». Ворота были местом, где собирались старейшины города. Там проводились судебные разбирательства, официальные церемонии, заключались договоры и торговые сделки.,
23дело их защитит Господь,
жизнь отберет у тех, кто их обирает.
24Не дружи с гневливым,
с раздражительным не общайся,
25чтобы не научиться его путям
и не попасть в западню.
26Не будь одним из тех, кто дает залог
и поручается за долги;
27когда не найдешь ты, чем заплатить,
даже постель из-под тебя заберут.
28Не передвигай древней межи,
которую поставили твои предки22:28 См. Втор. 19:14; 27:17..
29Видишь искусного в деле своем?
Он будет служить царям,
простым он служить не будет.
