1Nagaplano ang tawo, pero ang Ginoo ang nagabuot kon matuman ina nga plano ukon indi.16:1 ukon, Ang tawo nagaplano kon ano ang iya ihambal, pero ang Ginoo ang nagabuot kon ano gid ang iya ihambal.
2Mahimo nga nagahunahuna kita nga husto na gid ang tanan ta nga ginahimo, pero ang Ginoo ang makahukom kon ano gid ang aton motibo.
3Itugyan sa Ginoo ang tanan nga ginaplano mo nga himuon, kag mangin madinalag-on ka.
4Ginhimo sang Ginoo ang tanan nga may katuyuan,16:4 nga may katuyuan: ukon, sa iya katuyuan. bisan ang mga malaot nga gintalana niya nga malaglag.
5Ginakangil-aran sang Ginoo ang tanan nga bugalon, kag sigurado gid nga pagasilutan sila.
6Kon ginahigugma naton ang Ginoo nga may katutom, patawaron niya ang aton mga sala. Kon ginatahod naton siya, makalikaw kita sa kalautan.
7Kon nalipay ang Ginoo sa aton pagginawi, nagahimo siya sang paagi nga ang aton mga kaaway magpakig-abyan sa aton.
8Mas maayo pa ang gamay nga manggad nga ginpangabudlayan sing husto sang sa madamo nga manggad nga ginkuha sa malain nga paagi.
9Nagaplano ang tawo, pero ang Ginoo ang nagapatigayon sa sina nga plano.
10Kon maghukom ang hari nga ginatuytuyan sang Dios, husto permi ang iya paghukom.16:10 ukon, Nagahukom ang hari nga may awtoridad halin sa Dios, kag husto permi ang iya paghukom.
11Indi luyag sang Ginoo nga magpangdaya kita sa aton negosyo.
12Ginakangil-aran sang mga hari ang paghimo sang malain, kay ang ila pagdumala makapadayon lamang kon maghimo sila sing matarong.
13Nalipay ang mga hari sa mga tawo nga wala nagabutig; palangga nila ang mga tawo nga nagasugid sing matuod.
14Kon maakig ang hari mahimo nga may patyon siya, gani ang maalamon nga tawo nagatinguha gid nga indi maakig ang hari.
15Kon nalipay ang hari sa isa ka tawo, indi niya siya pagpatyon; pakitaan niya siya sing kaayo nga pareho sa ulan sa tion sang tigtulubo sang mga tanom.16:15 tion sang tigtulubo sang mga tanom: sa English, spring.
16Mas labing maayo ang pag-angkon sang kaalam kag pag-intiendi sang sa pag-angkon sang bulawan kag pilak.
17Ang tawo nga nagakabuhi sing husto nagalikaw sa malain, kag ang nagabantay sang iya kaugalingon layo sa katalagman.
18Ang pagpabugal kag pagkamatinaas-taason sang tawo makalaglag sa iya.
19Mas maayo pa nga magkabuhi nga mapainubuson kaupod sa mga imol sang sa magpartidahay sang mga inagaw kaupod sa mga bugalon.
20Ang tawo nga nagapamati kon tudluan magauswag. Bulahan ang tawo nga nagasalig sa Ginoo.
21Ang maalamon nga tawo ginakilala nga may husto nga pag-intiendi, kag kon manami siya maghambal makatuon ang iban sa iya.
22Kon may kaalam ka, makapaayo kag makapalawig ina sa imo kabuhi,16:22 makapaayo… kabuhi: sa literal, tuburan ini nga nagahatag sang kabuhi. pero kon buang-buang ka, silutan ka tungod sang imo pagkabuang-buang.
23Ang maalamon nga tawo nagabantay gid sang iya ginahambal, gani makatuon ang iban sa iya.
24Ang matam-is nga mga pulong pareho sa dugos; makapalipay kag makapabaskog ini sa kabuhi sang tawo.
25Mahimo nga nagahunahuna ka nga ara ka sa husto nga dalan, pero gali ang padulungan sini amo ang kamatayon.
26Ang kagutom nagatulod sa tawo nga mag-obra.
27Ang malaot nga tawo nagaplano sing malain, kag ang iya mga ginahambal makahalit nga daw sa kalayo nga makapaso.
28Ang manuglibak nga tawo nagapaumpisa sang inaway kag nagaguba sang pag-abyanay.
29Ginahaylo sang mapintas nga tawo ang iya isigkatawo nga maghimo sang malain.
30Mag-andam kamo sa mga tawo nga nagayuhom-yuhom kag nagapulupangilay kay basi may malain sila nga plano.
31Ang katigulangon isa ka kadungganan16:31 Ang katigulangon isa ka kadungganan: sa literal, ang mga uban korona sang pagpadungog. nga maangkon sang tawo nga may matarong nga kabuhi.
32Mas maayo pa ang tawo nga mapinasensyahon sang sa tawo nga gamhanan. Mas maayo pa ang tawo nga makakontrolar sang iya kaugalingon sang sa tawo nga makakontrolar sang isa ka siyudad.
33Nagagabot-gabot ang mga tawo agod mahibaluan nila kon ano ang ila himuon, pero ang Ginoo ang nagabuot sa resulta sini.
1Nós podemos fazer os nossos próprios planos,
mas o Senhor tem a última palavra.
2Ao homem parece-lhe bom tudo o que faz,
mas o Senhor é quem julga as verdadeiras motivações.
3Entrega tudo o que fazes ao Senhor,
e os teus planos irão por diante.
4Tudo o que o Senhor fez tem um objetivo;
até mesmo o perverso, para o dia do castigo.
5Deus abomina o orgulho;
por muito que se faça, o orgulho não escapará ao castigo.
6A culpa é perdoada pela misericórdia e pela verdade;
e é pelo temor ao Senhor que o ser humano se pode resguardar do mal.
7Quando alguém procura agradar ao Senhor,
Deus faz com que até os seus piores inimigos tenham paz com essa pessoa.
8Melhor é ter pouco, mas vivendo uma vida reta,
do que ter uma grande fortuna ganha por meios desonestos.
9Ao elaborarmos os nossos planos,
deveríamos sempre contar com a intervenção do Senhor.
10O rei fala com grande autoridade;
contudo, a sua boca não deve jamais trair a justiça.
11O Senhor exige as balanças certas;
e decide os pesos que se devem utilizar.
12Um chefe de estado tem horror à iniquidade;
o seu direito de governar só pode ter como fundamento a justiça.
13Um povo que fala e respeita a verdade
e que ama a justiça faz felizes os seus governantes.
14A ira do rei é como alguém que anuncia a morte;
o sábio encontrará a forma de a abrandar.
15Quando o rosto do rei exprime alegria, isso é vida;
a sua benevolência é como uma nuvem de chuva serôdia.
16É melhor ter sabedoria do que ouro;
vale mais o entendimento do que prata.
17O caminho dos justos distingue-se, essencialmente, por se desviar do mal;
quem segue por ele está em segurança.
18Ao orgulho segue-se a ruína;
a arrogância vem antes da queda.
19É preferível estar ao lado dos humildes e dos simples,
a partilhar privilégios com gente altiva.
20Deus abençoa os que obedecem consciente e refletidamente à sua palavra;
os que confiam no Senhor serão felizes.
21O indivíduo sábio será conhecido pelo seu bom senso;
quem ensina será mais persuasivo se empregar palavras adequadas.
22A sabedoria é fonte de vida para os que a possuem;
o castigo dos loucos é a sua própria loucura.
23Do íntimo de quem tem entendimento saem palavras inteligentes,
capazes de persuadir os outros.
24As palavras amáveis e delicadas são como o mel;
fazem bem à alma, dão saúde à vida.
25Há caminhos que ao homem parecem direitos e seguros,
mas no final deles encontra-se a morte.
26A fome é boa para levar o homem a trabalhar,
a fim de satisfazer a sua necessidade.
27O malfeitor provoca o mal;
aquilo que diz é como um fogo.
28As pessoas perversas estão sempre a levantar contendas;
o intriguista é capaz de separar os melhores amigos.
29As pessoas violentas costumam aliciar outros,
para os levar por caminhos condenáveis.
30Fecham os olhos, imaginando cuidadosamente o que podem tramar;
de lábios cerrados, levam os seus planos perversos por diante.
31Os cabelos brancos representam dignidade;
eles veem-se nos que caminham na justiça.
32Uma pessoa que é paciente vale mais do que alguém muito corajoso;
é melhor saber dominar-se do que conquistar uma cidade.
33As pessoas lançam sortes para muitas decisões,
mas no fim é sempre do Senhor que dependem as situações.
