Ang Kapuslanan sang mga Hulubaton
1Amo ini ang mga hulubaton ni Solomon, nga anak ni David kag hari sang Israel.
2Paagi sa sini nga mga hulubaton, matun-an mo ang parte sa kaalam1:2 kaalam: Ang ini nga klase sang kaalam, nga ginasiling permi diri sa Hulubaton, amo ang kaalam sa maayo kag husto nga pagginawi. kag pagtadlong sa imo pamatasan, kag maintiendihan mo ang mga pulong nga nagahatag sang kaalam. 3Makapatadlong ini sa imo pamatasan agod mangin maalamon ka, nga nagakabuhi sing husto, matarong, kag nagakabagay. 4Makahatag ini sang kaalam sa mga wala sing alam, kag makahatag ini sang ihibalo sa mga pamatan-on kon paano magdesisyon sing husto. 5Paagi sa pagpamati sini, madugangan pa gid ang kaalam sang mga maalamon kag matuytuyan ang mga may tinun-an, 6agod maintiendihan nila ang kahulugan sang mga hulubaton, mga paanggid, kag mga paktakon1:6 paktakon: sa iban nga Bisaya, papakot. Sa English, riddle. sang mga maalamon.
7Kon ang isa ka tawo gusto nga magmaalamon dapat magtahod siya sa Ginoo. Ang tawo nga buang-buang1:7 buang-buang: Ang ini nga pulong nga makita permi diri sa Hulubaton nagakahulugan sang tawo nga wala sing pagkilala sa Dios kag sa iya mga sugo. indi gusto sang kaalam kag indi niya gusto nga matadlong ang iya pamatasan.
Laygay sa Paglikaw sa Malaot nga mga Tawo
8Anak,1:8 Anak: Amo ini ang tawag sang manunudlo sa iya nga ginatudluan. pamatii ang mga pagtadlong sang imo ginikanan sa imo pamatasan, 9kay makapaayo ina sa imo pamatasan pareho sa korokorona nga mga bulak ukon kulintas nga makapaayo sa imo hitsura kag makahatag sa imo sang kadungganan.
10Anak, indi ka magpadala-dala sa mga pagsulay sang makasasala nga mga tawo 11ukon mag-upod sa ila kon magsiling sila nga, “Dali, upod ka sa amon; mamangga kita sang mga inosente nga tawo kag patyon naton sila. 12Buhi sila subong kag maayo ang lawas pero tudason ta sila; mangin pareho sila sa mga nagkaladto na sa lugar sang mga patay. 13Makakuha kita sa ila sang malahalon nga mga pagkabutang, kag pun-on ta ang aton mga balay sang aton mga inagaw. 14Sige na, upod sa amon, kay partidahon ta dayon ang aton mga inagaw.”
15Anak, indi ka gid mag-upod sa ila; maglikaw ka sa ila. 16Kay maabtik sila magpakasala kag magpatay sang tawo. 17Wala sing pulos ang pagbutang sang siod kon ang pispis nga imo dalakpon nagatan-aw. 18Nakahibalo ang pispis nga masiod siya, pero ining malaot nga mga tawo wala nakahibalo nga sila mismo ang mabiktima sa ila nga pagpamangga sa iban. Nagahulat sila sa pagpatay pero sila mismo ang mapatay. 19Amo ina ang dangatan sang mga tawo nga nagaangkon sang pagkabutang sa malain nga paagi. Mapatay sila sa sina nga buluhaton.
Resulta sang Pagsikway sang Kaalam
20-21Ang kaalam pareho sa tawo nga nagawali sing mabaskog sa mga karsada, mga plasa, mga merkado, kag sa mga puwertahan sang mga siyudad. Nagasiling siya,
22“Kamo nga mga wala sing alam, hasta san-o pa bala kamo nga magpabilin nga pareho sina?
Kamo nga mga nagapangyaguta, hasta san-o pa bala nga indi kamo nga magkalipay sa pagpangyaguta?
Kamo nga mga buang-buang, hasta san-o pa bala kamo nga indi magkagusto sa kaalam?
23Magpamati kamo sa akon pagsabdong sa inyo.
Karon, isugid ko sa inyo ang akon ginahunahuna;1:23 isugid ko sa inyo ang akon ginahunahuna: sa literal, ibubo ko sa inyo ang akon Espiritu.
ipahibalo ko sa inyo ang akon inughambal kontra sa inyo:
24Tungod nga wala kamo magsapak sang pagtawag ko sa inyo nga magpalapit kamo sa akon,
25kag tungod nga ginbaliwala ninyo ang tanan ko nga mga laygay kag pagsabdong sa inyo,
26-27kadlawan ko kamo kon mag-abot sa inyo ang kalaglagan nga daw sa buhawi;
yagutaon ko kamo kon mag-abot sa inyo ang kalisod kag ang makahaladlok nga mga hitabo nga daw sa bagyo.
28Dayon magapanawag kamo sa akon, pero indi ko kamo pagsabton.
Pangitaon ninyo ako, pero indi ninyo ako makita.
29Kay indi kamo gusto tudluan kag wala ninyo ginpili ang pagtahod sa Ginoo.
30Ginabaliwala ninyo ang akon mga laygay kag ginapakalain ninyo ang akon pagsabdong sa inyo.
31Gani pagaanihon ninyo ang bunga sang inyo mga ginahimo kag ginaplano nga malain.
32Kay ang pagkamalinapason sang mga wala sing alam magapatay sa ila,
kag ang pagpatawhay-tawhay sang mga buang-buang magalaglag sa ila.
33Pero ang nagapamati sa akon magakabuhi nga luwas sa katalagman.
Indi siya maano kag wala siya sing kahadlukan.”
箴言的價值
1這是大衛的兒子以色列王所羅門的箴言。
2為使人認識智慧和教誨，
領悟真知灼見；
3為使人接受勸誡，
為人處事仁義、公平、正直；
4使愚昧人明智，
使青年有知識和明辨力；
5使智者聽了長學問，
明哲聽了得指引；
6使人領悟箴言和比喻，
明白智者的話和謎語。
7知識始於敬畏耶和華，
愚人輕視智慧和教誨。
8孩子啊，
你要聽從父親的教誨，
不可背棄母親的訓言。
9因為這要作你頭上的華冠，
頸上的項鏈。
10孩子啊，惡人若引誘你，
千萬不要聽從。
11他們若說：「跟我們來吧，
我們去埋伏殺人，
暗害無辜者取樂；
12我們要像陰間一樣生吞他們，
整個吞沒他們，
使他們如墜入墳墓的人；
13我們必得到各樣寶物，
把戰利品裝滿我們的房屋。
14跟我們一起幹吧，
大家有福同享！」
15孩子啊，
不要走他們的道，
切莫行他們的路。
16因為他們奔向罪惡，
急速地去殺人流血。
17在飛鳥眼前設網羅，徒勞無功。
18他們埋伏，卻自流己血；
他們伏擊，卻自害己命。
19這就是貪愛不義之財者的結局，
不義之財終要奪去他們的性命。
智慧的勸誡
20智慧在大街上高喊，
在廣場上揚聲，
21在熱鬧的市集宣告，
在城門口演說：
22「你們愚昧人喜愛愚昧，
嘲諷者以嘲弄為樂，
無知者厭惡知識，
要到什麼時候呢？
23你們若因我的責備而回轉，
我就向你們顯明我的旨意1·23 「我就向你們顯明我的旨意」希伯來文是「我就將我的靈澆灌你們」。，
叫你們明白我的話語。
24我呼喚你們，
你們卻充耳不聞；
我向你們招手，
你們卻視若無睹。
25你們漠視我的勸誡，
不接受我的責備。
26因此，
你們遭遇災難時，
我必發笑；
驚恐臨到你們時，
我必嗤笑——
27那時，恐懼如風暴襲擊你們，
災難如旋風臨到你們，
憂愁和苦難吞沒你們。
28你們呼求我，
我也不回答；
你們懇切地尋找我，
卻找不到。
29因為你們厭惡知識，
不願意敬畏耶和華，
30不接受我的勸誡，
又藐視我的責備。
31所以，你們必自食其果，
因自己的惡謀而吃盡苦頭。
32愚昧人背離正道，
自招滅亡；
愚頑人逍遙自在，
毀掉自己。
33然而，那聽從我的必安然居住，
得享安寧，
不怕災禍。」
