1Maingon nga dili angay nga mag-snow kon ting-init o mag-ulan kon ting-ani, dili usab angay nga dayegon ang usa ka tawong buang-buang.
2Ang tunglo dili modulot kanimo kon wala kay sala. Sama kini sa nagalupad nga langgam nga molabay lang ug dili motugpa.
3Kinahanglang witkan ang kabayo ug busalan ang asno aron mosunod. Mao usab ang buang-buang, kinahanglang silotan aron motuman.
4Ayawg tugbangi ang mga binuang sa usa ka tawong buang-buang, kay basig mapareho ka usab kaniya. 5Apan usahay maayo usab kon tubagon mo siya, aron mahibaloan niya nga dili siya maalamon sama sa iyang gituohan.
6Kon ang buang-buang maoy imong sugoon sa pagdalag mensahe, sama rag giputol mo ang imong mga tiil; nangita ka lag kasakit.
7Walay pulos ang panultihon nga ginasulti sa mga buang-buang, sama kini sa tiil sa usa ka tawong bakol.
8Tinonto kon ihigot mo sa tirador ang bato nga imong ibala; mao usab kon pasidunggan mo ang buang-buang.
9Ang panultihon nga ginasulti sa mga buang-buang makapasakit sama sa tunokon nga kahoy nga giwara-wara sa hubog.
10Ang tawo nga mohatag ug trabaho sa usa ka buang-buang o ni bisan kinsa lang nga molabay, sama sa usa ka mamamana nga nagpataka lag pamana.
11Maingon nga kan-on pagbalik sa iro ang iyang suka, utrohon ra gihapon sa buang-buang ang iyang kabuang.
12May paglaom pa alang sa tawong buang-buang kaysa tawong naghunahuna nga kunohay maalamon siya.
13Ang tawong tapolan dili mogawas sa balay kay kuno may liyon sa gawas.
14Ang tawong tapolan magbalibali lag higda diha sa iyang katre sama sa pultahan nga magliso-liso diha sa iyang bisagra.
15May mga tawo nga labihan kaayo katapolan nga bisan lag mokaon tapolan pa.
16Nagtuo ang tawong tapolan nga mas maalamon pa siya kaysa pito ka tawong maayong mangatarungan.
17Makuyaw ang pag-apil-apil sa away sa uban; sama kini kakuyaw sa pagbira sa dalunggan sa usa ka iro.
18-19Ang tawong mangilad sa iyang isigka-tawo, ug unya moingon siya nga nagsiniaw ra siya, sama siya sa usa ka katok nga nagatira ug makamatay nga nagadilaab nga pana.
20Maingon nga mapalong ang kalayo kon wala nay sugnod, maundang usab ang away kon wala nay tabi-tabi.
21Maingon nga ang uling makapabaga, ug ang sugnod mopadilaab sa kalayo, ang tawong palaaway makapasugod usab ug kasamok.
22Ang tabi-tabi daw sama sa pagkaon nga lami usapon ug tunlon.
23Kon ang maanindot mong mga pulong may nagpahiping daotan, nahisama ka sa kolon nga gihaklapan lang ug plata.26:23 gihaklapan… plata: o, gisilakan.
24Ang kaaway magpakaaron-ingnon nga maayo, apan sa iyang kasingkasing anaa ang pagpanglimbong. 25Bisan ug maayo siyang manulti, ayaw pagtuo kaniya, kay puno sa kadaotan ang iyang hunahuna. 26Magpakaaron-ingnon siya aron matabonan ang iyang kasuko, apan ang iyang pagkadaotan mabutyag ra gihapon sa kadaghanan.
27Kon magkalot ka ug bangag aron mahulog ang uban, maunay ka niini. Kon magpaligid ka ug bato aron maligiran ang uban, ikaw ang maligiran niini.
28Ang tawong bakakon nasilag sa mga tawo nga iyang gibiktima, ug ang tawong ulog-ulogan magdalag kadaot.
1It isn’t proper to honor a foolish person.
That’s like having snow in summer or rain at harvest time.
2A curse given for no reason is like a wandering bird or a flying sparrow.
It doesn’t go anywhere.
3A whip is for a horse, and a harness is for a donkey.
And a beating is for the backs of foolish people.
4Don’t answer a foolish person in keeping with their foolish acts.
If you do, you yourself will be just like them.
5Answer a foolish person in keeping with their foolish acts.
If you do not, they will be wise in their own eyes.
6Sending a message in the hand of a foolish person
is like cutting off your feet or drinking poison.
7A proverb in the mouth of a foolish person
is like disabled legs that are useless.
8Giving honor to a foolish person
is like tying a stone in a slingshot.
9A proverb in the mouth of a foolish person
is like a thorn in the hand of someone who is drunk.
10Anyone who hires a foolish person or someone who is passing by
is like a person who shoots arrows at just anybody.
11Foolish people who do the same foolish things again
are like a dog that returns to where it has thrown up.
12Do you see a person who is wise in their own eyes?
There is more hope for a foolish person than for them.
13A person who doesn’t want to work says, “There’s a lion in the road!
There’s an angry lion wandering in the streets!”
14A person who doesn’t want to work turns over in bed
just like a door that swings back and forth.
15A person who doesn’t want to work leaves his hand in his plate.
He acts as if he is too tired to bring his hand back up to his mouth.
16A person who doesn’t want to work is wiser in his own eyes
than seven people who give careful answers.
17Don’t be quick to get mixed up in someone else’s fight.
That’s like grabbing a stray dog by its ears.
18Suppose a crazy person shoots
flaming arrows that can kill.
19Someone who lies to their neighbor
and says, “I was only joking!” is just like that crazy person.
20If you don’t have wood, your fire goes out.
If you don’t talk about others, arguing dies down.
21Coal glows, and wood burns.
And a person who argues stirs up conflict.
22The words of anyone who talks about others are like tasty bites of food.
They go deep down inside you.
23Warm words that come from an evil heart
are like a shiny coating on a clay pot.
24Enemies use their words as a mask.
They hide their evil plans in their hearts.
25Even though what they say can be charming, don’t believe them.
That’s because seven things God hates fill that person’s heart.
26Their hatred can be hidden by lies.
But their evil plans will be shown to everyone.
27Whoever digs a pit will fall into it.
If someone rolls a big stone, it will roll back on them.
28A tongue that tells lies hates the people it hurts.
And words that seem to praise you destroy you.
