Ang Uban pang mga Panultihon ni Solomon
1Ania pa gayod ang uban pang mga panultihon ni Solomon nga gikopya sa mga tawo ni Hezekia nga hari sa Juda:
2Ginapasidunggan nato ang Dios tungod sa mga butang nga wala niya ipadayag kanato; apan ginapasidunggan nato ang mga hari tungod sa mga butang nga ilang gipadayag kanato.
3Maingon nga dili masukod kon unsa kataas ang langit ug unsa kalawom ang yuta, dili usab matugkad ang hunahuna sa mga hari.
4Kinahanglan nga kuhaon una ang mga nakasagol sa plata ayha pormahon sa platero. 5Kinahanglan palayason ang daotang mga katawhan25:5 mga katawhan: o, mga opisyal; o, mga magtatambag. sa hari aron motunhay ang pagkamatarong sa iyang gingharian.
6Kon anaa ka sa atubangan sa hari, ayaw isipa imong kaugalingon nga mora ka na ug si kinsa, ug ayaw paglingkod uban sa mga dungganon. 7Kay mas maayo nga ang hari maoy mopalingkod kanimo kaysa iya kang papahawaon ug maulawan ka atubangan sa mga dungganon.
8Ayaw pagdali-dalig sugilon sa korte bahin sa imong nakita, kay unsa na lang kahay imong buhaton kon mapamatud-an sa usa ka saksi nga sayop ka!
9Kon may panagbangi kamo sa imong higala, husaya kini nga kamo-kamo ra ug ayaw ipanugilon ang inyong mga sekreto, 10kay kon masayran na kini sa uban, basin maulawan kamo, ug madaot ang inyong dungog hangtod sa hangtod.
11Ang pagsulti sa hustong mga pulong sa tukmang panahon nahisama kaanindot sa bulawan nga mga mansanas diha sa sudlanan nga pilak.
12Ang pagbadlong sa tawong maalamon mas bililhon pa sa alahas nga bulawan alang sa tawo nga mamati niini.
13Ang kasaligan nga mensahero makapagaan sa gibati sa nagsugo kaniya, sama sa bugnaw nga tubig panahon sa ting-init.
14Ang tawo nga wala nagatuman sa iyang saad sama sa dag-om ug hangin nga walay dalang ulan.
15Ang pagpailob ug ang malumong sinultihan makakumbinse sa mga pangulo ug bisan sa mga gahi ug kasingkasing.
16Ayaw pagpalabig kaon ug dugos kay tingalig mosuka ka. 17Ayaw pagsige ug pamisita sa imong silingan, kay tingalig mapul-an siya ug maglagot na hinuon kanimo.
18Ang tawo nga nagasaksi ug bakak sa iyang isigka-tawo makapasakit nga daw sa espada, bunal, ug pana.
19Ang pagsalig sa tawong dili masaligan sa panahon sa kalisod walay kapuslanan sama sa daot nga ngipon o bali nga tiil.
20Kon awitan mo sa masadya nga awit ang tawong anaa sa labihan nga kalisod, sama rag gihuboan mo siya ug bisti panahon sa tingtugnaw o gibutangan mo ug suka ang iyang samad.
21Kon ang imong kaaway gigutom, pakan-a; kon giuhaw, paimna. 22Kay kon buhaton mo kini maulaw siya sa iyang gihimo kanimo,25:22 maulaw siya sa iyang gihimo kanimo: sa literal, nagtapok ka ug baga sa iyang ulo. ug ang Ginoo magabalos kanimo.
23Maingon nga ang hanging habagat magdalag ulan, ang tabi-tabi magdala usab ug kasuko.
24Mas maayo pang magpuyo sa atop sa balay25:24 atop sa balay: Tan-awa usab ang 21:9. kaysa magpuyo sulod sa balay uban sa asawa nga palaaway.
25Ang maayong balita nga gikan sa layong dapit sama sa mabugnaw nga tubig nga makapatagbaw sa tawong giuhaw.
26Ang tawong matarong nga magpahiuyon sa tawong daotan sama sa lubog nga tuboran o sa hugaw nga atabay.
27Dili maayo ang sobra nga pagkaon ug dugos, mao usab ang pagtinguha nga dayegon ka kanunay sa mga tawo.
28Ang tawo nga dili makapugong sa iyang kaugalingon daling mapukan sama siya sa usa ka siyudad nga walay paril.
25
ソロモンの箴言
1次にあげるソロモン王の教訓は、ユダのヒゼキヤ王（ソロモンより二百年のちの王）に仕えた人々が見つけ、書き写したものです。
2-3物事を秘密にするのは神の特権、
それを探り出すのは王の特権です。
だから、天の高さや地の深さ、
それに王の考えを知ることはできません。
4-5銀からかすを除けば良い入れ物ができ、
宮廷から心の腐った役人を追い出せば
正しい政治ができます。
6-7自分が有力な貴族でもあるかのように、
ずうずうしく王の前に出てはいけません。
列の最後に回されて、みんなの前で恥をかくより、
呼ばれるまでじっと待つほうが利口です。
8-10かっとなって、
よく考えもせずに人を訴えてはいけません。
引っ込みがつかなくなり、
おまけに裁判にも負けたらどうするのでしょうか。
そんな恥をかかないためにも、
まず二人だけでよく話し合いなさい。
第三者に告げ口して、
陰口をたたいたといって責められないためです。
口に出してしまったことばを
取り消すことはできません。
11ほんとうに必要なときに的確なことばで忠告するのは、
銀の器に金のりんごを盛るようなものです。
12正しい批判を聞くのは、
勲章を受けるようにありがたいものです。
13使用人がよく言いつけを聞いてくれるのは、
真夏の涼しい日のように気持ちのよいものです。
14贈り物をすると約束しながらそれを破る者は、
雨を一滴も降らせずに荒野を横切る雲のようです。
15小さな水のしずくでも、
長い間には堅い岩をけずります。
同じように、じっと忍耐していれば、
やわらかい舌が堅い骨を砕くことになるのです。
16いくら好きな物でも、
食べすぎると気持ちが悪くなります。
17近所だからといって、
人の家にあまり通いすぎるときらわれます。
18うそを言いふらすのは、
斧を振り回したり、刃物で切りかかったり、
鋭い矢を射かけたりするのと同じです。
19あてにならない人に頼るのは、
痛む歯でかみ、折れた足で走るようなものです。
20気が沈んでいる人のそばで騒ぐのは、
寒さに震えている人の上着を盗み、
傷口に塩をすり込むようなものです。
21-22敵がお腹をすかせていたら食べさせ、
のどが渇いていたら飲ませなさい。
そうすれば、相手は恥じ入り、
あなたは主からほうびをもらえます。
23北風が吹くと寒くなるように、
陰口をたたかれると腹が立ちます。
24怒りっぽい女と大邸宅に住むより、
屋根裏部屋の片隅で暮らすほうがましです。
25遠くの人からうれしい知らせをもらうのは、
のどが渇いた時に冷たい水を飲むようなものです。
26神を恐れる人が悪者の言い分を認めるのは、
井戸にごみを投げ込むようなものです。
27どんなに良い食物でも、食べすぎは体に毒です。
同じように、
人にほめられるのはすばらしいことですが、
それを意識しすぎるのはよくありません。
28自分の心をコントロールできない人は、
堀を埋めた城のように戦う力がありません。
