پادشاهی مصر و سوريه
1سپس آن فرستادهٔ آسمانی گفت: «من همان كسی هستم كه فرستاده شدم تا داريوش مادی را در سال اول سلطنتش تقويت و حمايت كنم. 2اما حال می‌خواهم به تو نشان دهم چه وقايعی در آينده رخ خواهد داد: در مملكت پارس سه پادشاه ديگر به سلطنت خواهند رسيد. پس از آن، پادشاه چهارم روی كار خواهد آمد كه از همه ثروتمندتر خواهد بود و به‌وسیله ثروتش، قدرت كسب كرده همه را بر ضد يونان تحريک خواهد كرد.
3«سپس پادشاه نيرومندی11:3 منظور از «پادشاه نيرومند» اسکندر مقدونی است که قلمرو سلطنتش بين چهار سردارش تقسيم شد. روی كار خواهد آمد. قلمرو سلطنت او وسيع خواهد بود. او هر چه بخواهد انجام خواهد داد. 4اما در اوج قدرت، سلطنتش از هم خواهد پاشيد و به چهار سلطنت ضعيفتر تقسيم خواهد شد. فرزندی از او به پادشاهی نخواهد رسيد، زيرا سلطنت او از ريشه كنده شده، به ديگران داده خواهد شد.
5«پادشاه مصر11:5 منظور از «پادشاه مصر» بطلميوس، يکی از چهار سردار اسکندر است که بر مصر حکومت می‌کرد. قدرت كسب خواهد كرد، ولی يكی از سردارانش بر ضد او شورش نموده، سلطنت را از دست وی خواهد گرفت و با قدرت بيشتری سلطنت خواهد كرد.
6«چند سال پس از آن، بين پادشاه مصر و پادشاه سوريه11:6 منظور از «پادشاه سوريه» آنتيوخوس دوم است که بطلميوس دوم، پادشاه مصر، دخترش را به عقد او درآورد و به اين وسيله قرار داد صلح بين دو مملکت بسته شد. پيمان صلح بسته خواهد شد و برای تحكيم اين پيمان، دختر پادشاه مصر به عقد پادشاه سوريه در خواهد آمد. ولی اين پيمان بزودی گسسته خواهد شد و آن دختر با پدر و افرادی كه همراهش بودند كشته خواهند شد. 7سپس يكی از بستگان آن دختر به سلطنت مصر خواهد رسيد و بر ضد پادشاه سوريه لشكركشی خواهد كرد و وارد قلعهٔ او شده، او را شكست خواهد داد. 8او بتها و ظروف گرانبهای طلا و نقرهٔ سوريه را با خود به مصر خواهد برد. پس از آن، چند سال صلح برقرار خواهد شد. 9سپس، پادشاه سوريه به مصر حمله خواهد كرد، ولی مجبور به عقب‌نشينی خواهد شد.
10«پسران پادشاه سوريه، لشكر بزرگی تشكيل خواهند داد و مثل سيل وارد مصر خواهند شد و تا قلعهٔ پادشاه مصر پيشروی خواهند كرد. 11آنگاه پادشاه مصر با خشم فراوان به جنگ پادشاه سوريه خواهد رفت و لشكر عظيم او را شكست خواهد داد. 12پادشاه مصر از اين پيروزی مغرور شده، هزاران نفر از دشمنان خود را نابود خواهد كرد، اما قدرت او دوام نخواهد يافت.
13«چند سال بعد، پادشاه سوريه با لشكری عظيم و مجهزتر از قبل، باز خواهد گشت 14در آن زمان عدهٔ زيادی بر ضد مصر قيام خواهند كرد و حتی آشوبگرانی از قوم يهود به آنان خواهند پيوست تا پيشگويی‌ها را عملی سازند، ولی شكست خواهند خورد. 15آنگاه پادشاه سوريه خواهد آمد و شهر حصاردار مصر را محاصره خواهد كرد و آن را خواهد گرفت. لشكر مصر يارای مقاومت نخواهد داشت و حتی سربازان قوی آنها كاری از پيش نخواهند برد. 16پادشاه سوريه طبق خواست خود عمل خواهد نمود و كسی يارای مقاومت در برابر او را نخواهد داشت. او وارد سرزمين زيبای اسرائيل خواهد شد و آن را ويران خواهد نمود. 17او برای فتح تمام مصر نقشه خواهد كشيد و برای اين منظور با پادشاه مصر پيمان خواهد بست و يكی از دخترانش را به عقد او در خواهد آورد، ولی نقشه‌اش عملی نخواهد شد. 18آنگاه متوجه حكومتهای ساحلی خواهد گرديد و بسياری از آنها را فتح خواهد كرد. ولی سرداری او را شكست خواهد داد و او با خفت و خواری عقب‌نشينی خواهد كرد. 19پادشاه سوريه در راه بازگشت به وطن خود از پای در خواهد آمد و اثری از او باقی نخواهد ماند.
20«پادشاه ديگری پس از او روی كار خواهد آمد كه برای حفظ شكوه سلطنتش مأموری خواهد فرستاد تا از مردم باج و خراج بگيرد. اما طولی نخواهد كشيد كه آن پادشاه كشته خواهد شد، ولی نه در جنگ يا آشوب.»
پادشاه شرور سوريه
21آن فرستادهٔ آسمانی ادامه داد: «پادشاه بعدی سوريه، شخص شروری11:21 منظور از «شخص شرور» آنتيوخوس اپيفانس است که پس از قتل برادرش، به ياری روميان به تخت سلطنت نشست. خواهد بود كه بدون اينكه حق سلطنت داشته باشد، به طور ناگهانی خواهد آمد و با حيله و دسيسه سلطنت را به چنگ خواهد آورد. 22او قدرت كاهن اعظم و تمام مخالفان خود را در هم خواهد شكست. 23او ابتدا با مردم پيمان خواهد بست، سپس آنان را فريب خواهد داد و به كمک عدهٔ كمی به قدرت خواهد رسيد. 24او با يک حملهٔ غافلگيرانه وارد حاصلخيزترين ولايتها خواهد شد و كاری خواهد كرد كه قبلاً هيچيک از اجدادش انجام نداده بودند. او غنايم جنگی را بين افرادش تقسيم خواهد كرد؛ سپس برای تسخير قلعه‌ها نقشه‌ها خواهد كشيد، اما نقشه‌هايش عملی نخواهد شد.
25«بعد به خود دل و جرأت خواهد داد و لشكر بزرگی برای جنگ با مصر فراهم خواهد كرد. پادشاه مصر نيز با لشكری بسيار بزرگ و قوی به جنگ او خواهد رفت، ولی در اثر توطئه‌ای شكست خواهد خورد. 26نزديكان پادشاه باعث سقوط او خواهند شد و عدهٔ زيادی از سربازانش تار و مار گشته، كشته خواهند شد. 27سپس اين دو پادشاه11:27 منظور از «اين دو پادشاه» احتمالاً آنتيوخوس چهارم (اپيفانس) و بطلمیوس چهارم می‌شد. در حالی كه برای يكديگر توطئه چيده‌اند سر يک سفره خواهند نشست و به هم دروغ خواهند گفت. اما هيچيک كاری از پيش نخواهند برد، زيرا هنوز موعد مقرر فرا نرسيده است. 28پس پادشاه سوريه با غنايم فراوان، رهسپار مملكت خود خواهد شد. او در راه بازگشت، از اسرائيل عبور خواهد كرد و ويرانی‌هايی در آن ايجاد خواهد نمود؛ سپس به مملكت خود باز خواهد گشت.
29«بعد در وقت مقرر، يكبار ديگر به مصر لشكركشی خواهد كرد، ولی اين بار نتيجهٔ كار طور ديگری خواهد بود. 30-31زيرا كشتی‌های جنگی روم او را تهديد خواهند كرد و او ترسيده، عقب‌نشينی خواهد نمود. پادشاه سوريه كه از اين عقب‌نشينی سخت به خشم آمده، دوباره اورشليم را مورد تاخت و تاز قرار خواهد داد و سربازانش خانهٔ خدا را آلوده خواهند نمود.11:30و31 آنتيوخوس اپيفانس با قربانی کردن يک خوک در خانه خدا، آن را آلوده نمود. اين واقعه در سال ۱۶۸ ق.م. اتفاق افتاد. او مانع تقديم قربانیهای روزانه خواهد شد و بتی در خانهٔ خدا بر پا خواهد نمود. او از يهوديانی كه ايمان اجدادی خود را ترک كرده‌اند حمايت خواهد نمود 32و با حيله‌گری، آنان را به سوی خود خواهد كشيد. ولی كسانی كه از خدا پيروی می‌كنند به شدت با او مخالفت خواهند كرد.
33«در آن زمان حكيمان قوم، بسياری را تعليم خواهند داد، ولی برخی از آنان در آتش انداخته خواهند شد و برخی ديگر با شمشير كشته و بعضی نيز زندانی و غارت خواهند گرديد. 34اما در اين ميان به پيروان خدا كمكهايی خواهد شد. سپس بسياری از خدانشناسان با نيرنگ به آنها خواهند پيوست. 35عده‌ای از حكيمان كشته خواهند شد، اما اين باعث خواهد گرديد كه قوم پاک و طاهر شوند. اين وضع همچنان ادامه خواهد يافت تا زمان مقرر خدا فرا رسد.
36«پادشاه سوريه هر چه بخواهد انجام خواهد داد. او خود را بالاتر و بزرگتر از هر خدايی خواهد دانست و به خدای خدايان كفر خواهد گفت. او به اين كار ادامه خواهد داد تا زمان مجازاتش فرا رسد؛ زيرا آنچه خدا مقدر فرموده است واقع خواهد شد. 37او نه به بت اجداد خود توجه خواهد كرد، نه به بتی كه محبوب زنان است11:37 منظور از «بتی که محبوب زنان است» احتمالاً بت تموز می‌شد؛ نگاه کنيد به حزقيال 8:14. و نه به هيچ بت ديگری، بلكه خود را از همهٔ اينها برتر خواهد پنداشت. 38تنها بتی كه او خواهد پرستيد، بتی است كه از قلعه‌ها محافظت می‌كند. به اين بتی كه اجدادش آن را نمی‌شناختند، طلا و نقره، سنگهای گرانبها و هدايای نفيس تقديم خواهد كرد. 39او با توكل به اين بت بيگانه به قلعه‌های مستحكم حمله خواهد برد و كسانی را كه مطيع او شوند به قدرت و حكومت خواهد رساند و به عنوان پاداش، سرزمين را بين ايشان تقسيم خواهد كرد.
40«در زمان آخر،11:40 از اين آيه به بعد دربارهٔ وقايعی پيشگويی شده که در زمانهای آخر اتفاق خواهد افتاد، و منظور از پادشاه سوريه احتمالاً دجال است که مانند آنتيوخوس اپيفانس عليه قوم خدا عمل خواهد کرد. پادشاه مصر به جنگ پادشاه سوريه خواهد آمد و او نيز با عرابه‌ها و سواران و كشتی‌های زياد مثل گردباد به مقابله او خواهد رفت. پادشاه سوريه سيل‌آسا به سرزمینهای زيادی يورش خواهد برد 41و آنها را تسخير خواهد كرد و سرزمين زيبای اسرائيل را نيز مورد تاخت و تاز قرار خواهد داد. ولی از بين اين قومها، ادومی‌ها و موآبی‌ها و اكثر عمونی‌ها جان به در خواهند برد، 42اما مصر و سرزمينهای بسيار ديگر به اشغال او در خواهند آمد. 43او تمام خزانه‌های طلا و نقره و اشیا نفيس مصر را غارت خواهد كرد، و اهالی ليبی و حبشه خراج‌گزاران او خواهند شد.
44«ولی از مشرق و شمال اخباری به گوش او خواهد رسيد و او را مضطرب خواهد ساخت، پس با خشم زياد برگشته، در سر راه خود بسياری را نابود خواهد كرد. 45بين اورشليم و دريا اردو زده، خيمه‌های شاهانهٔ خود را بر پا خواهد كرد، ولی در همانجا اجلش خواهد رسيد و بدون اينكه كسی بتواند كمكش كند، خواهد مرد.»
1“Sadtong nahauna nga tuig sang paghari ni Darius nga Medianhon, ako ang nagbulig kag nagpangapin kay Micael.
Ang mga Hari sa Bagatnan kag sa Aminhan
2“Karon, isugid ko na sa imo ang kamatuoran: May tatlo pa ka hari nga magahari sa Persia. Ang ikaapat nga hari nga magasunod sa ila nga tatlo mas manggaranon pa sang sa ila. Paagi sa iya manggad, mangin gamhanan siya, kag pagasulsulan niya ang iban nga mga ginharian nga magpakig-away kontra sa ginharian sang Grecia. 3Pagkatapos may isa ka gamhanan nga hari nga magaabot. Madamo nga mga nasyon ang iya pagasakupon, kag himuon niya ang gusto niya himuon. 4Kon maggamhanan na gid siya, maguba ang iya ginharian kag mabahin sa apat ka direksyon sang kalibutan, pero indi ang iya mga kaliwat ang magahari. Ang magabulos nga mga hari indi makadumala nga pareho sang iya pagdumala. Kuhaon matuod ang iya ginharian kag ihatag sa iban, indi sa iya mga kaliwat.
5“Ang hari sa bagatnan11:5 ang hari sa bagatnan: siguro ang buot silingon, ang hari sang Egipto. Amo man halin sa bersikulo 6 hasta sa 40. mangin gamhanan. Pero ang isa sa iya mga heneral mangin mas gamhanan sang sa iya. Kag sa ulihi magahari man ini nga heneral kag mangin gamhanan ang iya nga ginharian. 6Pagkaligad sang pila ka tuig, magadampiganay ining duha ka ginharian. Tungod kay ipaasawa sang hari sa bagatnan ang iya anak nga babayi sa hari sa aminhan.11:6 hari sa aminhan: siguro ang buot silingon, ang hari sang Syria. Amo man halin sa bersikulo 7 hasta sa 40. Pero indi magdugay ang gahom sang babayi kag pati ang gahom sang hari sa aminhan. Kay sa sina nga tion, pagapatyon ang babayi kag ang iya bana kag bata,11:6 bata: Amo ini sa iban nga dumaan nga mga teksto. Sa Hebreo, amay. pati ang mga nagaatipan sa iya.11:6 ang mga nagaatipan sa iya: ukon, ang mga nagasuporta sa iya.
7“Sa ulihi, ang utod sang babayi mangin hari sang ginharian sa bagatnan. Siya ang magabulos sa iya amay. Salakayon niya ang mga soldado sang hari sa aminhan kag sudlon ang napaderan nga banwa11:7 napaderan nga banwa: ukon, mabakod nga depensa. Amo man sa bersikulo 10, 19, 38 kag 39. sini. Magapakig-away siya sa ila kag magadaog siya. 8Dal-on niya pabalik sa Egipto ang mga imahen sang ila mga dios kag ang ila malahalon nga mga pagkabutang nga bulawan kag pilak. Sa sulod sang pila ka tuig, indi na siya magpakig-away sa hari sa aminhan. 9Pero sa ulihi salakayon siya sang hari sa aminhan, pero mapierdi ining hari sa aminhan kag magapauli sa iya lugar.
10“Magatipon sang madamo nga mga soldado ang mga anak sang hari sa aminhan agod magpreparar sa pagpakig-away. Ang isa sa ila magasalakay nga daw sa baha nga indi mapunggan. Magasalakay siya hasta sa napaderan nga banwa sang hari sa bagatnan. 11Kag tungod sa kaakig sang hari sa bagatnan, magapakig-away siya sa hari sa aminhan, kag pierdihon niya ang madamo nga mga soldado sini. 12Tungod sang iya pagdaog, magapabugal siya kag madamo pa gid ang iya pamatyon, pero indi siya magapabilin nga madinalag-on. 13Kay magatipon liwat ang hari sa aminhan sang mas madamo pa gid nga mga soldado sang sa una. Kag pagkaligad sang pila ka tuig, magasalakay siya liwat kaupod sang iya madamo kag armado gid nga mga soldado.
14“Sa sina nga panahon, madamo ang magakontra sa hari sa bagatnan. Isa na sa magakontra amo ang mga kapareho mo nga mga Israelinhon nga mapintas. Himuon nila ini bilang katumanan sang palanan-awon, pero mapierdi sila. 15Dayon salakayon sang hari sa aminhan ang isa ka napaderan nga banwa sang ginharian sa bagatnan. Kibunon nila ini kag sudlon. Wala gid sang may mahimo ang mga soldado sang ginharian sa bagatnan pati na ang ila pinakamaayo nga mga soldado, tungod kay indi nila masarangan ang kaaway. 16Gani himuon sang hari sa aminhan ang bisan ano nga gusto niya nga himuon, kag wala gid sing may makapugong sa iya. Sakupon niya ang matahom nga duta sang Israel, kag magapasakop ini sing bug-os sa iya nga gahom.11:16 magapasakop… gahom: ukon, may gahom siya sa paglaglag sini. 17Determinado gid ang hari sa aminhan nga magsalakay sa ginharian sa bagatnan sa bug-os nga kusog sang iya ginharian. Pero magapakigdampig anay siya sa hari sa bagatnan paagi sa pagpaasawa sang iya anak sa hari, agod paagi sa iya anak malaglag ang ginharian sa bagatnan. Pero indi magakontra ang babayi sa ginharian sa bagatnan kag indi siya magaapin sa iya amay. 18Gani ang mga banwa na lang anay nga malapit sa dagat ang salakayon sang hari sa aminhan, kag madamo sa ila ang iya sakupon. Pero pauntaton sang isa ka pangulo ang iya pagpakahuya sa iban, kag sa baylo siya mismo amo ang mahuy-an. 19Gani magapauli siya sa napaderan nga mga banwa sang iya nasyon. Pero mapierdi siya, kag amo na ato ang iya katapusan.
20“Ang magabulos sa iya nga hari magasugo sang isa ka opisyal nga magapuwersa sa mga tawo nga magbayad sang buhis para sa dugang nga manggad sang iya ginharian. Pero sa indi madugay mapatay ang ini nga hari, pero indi sa inaway ukon tungod nga may naakig sa iya.
21“Ang magabulos sa iya nga hari isa ka tawo nga talamayon, kag wala kuntani sang kinamatarong sa paghari. Sa wala gid ginalaumi sang mga tawo, gulpi lang nga pagaagawon niya ang paggahom sa ginharian paagi sa daya. 22Madamo nga mga kaaway nga mga soldado ang iya pagalaglagon, kag patyon niya pati ang pangulo nga pari.11:22 pangulo nga pari: sa literal, pangulo sang kasugtanan. 23Magapakigdampig ang iban nga mga nasyon sa iya, pero sa ulihi dayaan niya sila. Mangin gamhanan siya bisan gamay lang ang iya ginharian. 24Sa wala gid ginalaumi sang mga tawo, gulpi lang nga magasalakay siya sa mauswagon nga mga lugar sang isa ka probinsya. Himuon niya ang wala mahimo sadto sang iya mga katigulangan. Bahin-bahinon niya sa iya mga sumulunod ang mga butang nga maagaw niya sa inaway. Magaplano pa siya sa pagsalakay sa napaderan nga mga banwa, pero sa malip-ot lang nga tion.
25“Kaupod sang madamo niya nga mga soldado, magapangisog siya sa pagpakig-away sa hari sa bagatnan. Pero magapakig-away sa iya ang hari sa bagatnan nga may madamo nga mga soldado nga armado gid. Mapierdi ang hari sa bagatnan tungod sa malaot nga padihot sang iya mga kaaway kontra sa iya. 26Laglagon siya sang iya mismo mga tinawo. Gani mapierdi ang iya mga soldado kag madamo sa ila ang magakalamatay.
27“Magaayuhay ining duha ka hari pero pareho sila nga magabutig kag magahunahuna sang malain kontra sa isa kag isa. Indi magmadinalag-on ang ila katuyuan kontra sa isa kag isa. Kag magapadayon ang ila pag-inaway tungod kay wala pa mag-abot ang katapusan sa natalana nga tion. 28Magapauli ang hari sa aminhan sa iya lugar dala ang madamo nga mga pagkabutang nga nakuha niya sa inaway. Pero sa wala pa siya makapauli, hingabuton niya ang katawhan sang Dios kag ang ila relihiyon.11:28 ang katawhan sang Dios kag ang ila relihiyon: sa literal, balaan nga kasugtanan. Pagkatapos sini, magapauli siya sa iya lugar.
29“Sa natalana nga tion, salakayon niya liwat ang ginharian sa bagatnan, pero ang matabo sa sina nga tion indi na pareho sang natabo sang una. 30Kay salakayon siya sang mga barko nga halin sa nakatundan. Kag tungod sa kahadlok, magaatras siya kag magapauli. Ipaupok niya ang iya kaakig sa katawhan sang Dios kag sa ila relihiyon, pero mangin maayo siya sa mga nagsikway sang ila relihiyon.11:30 nagsikway sang ila relihiyon: siguro ang buot silingon, ang mga malaot nga mga Israelinhon. Amo man sa bersikulo 32.
31“Suguon sang hari sa aminhan ang iya mga soldado sa pagdagta sang templo nga napalibutan sang mga pader. Pauntaton niya ang adlaw-adlaw nga paghalad kag ipabutang sa templo ang makangilil-ad nga butang nga mangin kabangdanan nga pabay-an ang templo. 32Intuon niya ang mga nagsikway sang ila relihiyon sa paghimo sang mahigko nga mga butang. Pero magapangisog sa pagpamatok sa iya ang mga tawo nga nakakilala gid sa Dios.
33“Ang mga nakaintiendi sang kamatuoran magatudlo sa madamo nga mga tawo, pero hingabuton sila sa sulod sang pila ka adlaw. Ang iban sa ila patyon sa espada ukon sunugon, kag ang iban bihagon ukon kuhaan sang mga pagkabutang. 34Sa sina nga paghingabot sa ila, diutay lang ang magabulig sa ila, pero madamo nga mga tawo nga indi sinsero ang magaupod sa ila. 35Hingabuton ang iban nga nakaintiendi sang kamatuoran agod mangin putli ukon matinlo ang ila kabuhi hasta mag-abot ang katapusan, nga magaabot sa natalana nga tion.
36“Himuon sang hari sa aminhan ang bisan ano nga luyag niya himuon. Kabigon niya ang iya kaugalingon nga labaw sa tanan nga dios, kag pasipalahan niya ang Dios nga labaw sa tanan nga dios. Magamadinalag-on siya hasta sa tion nga ipakita sang Dios ang iya kaakig, tungod kay kinahanglan gid nga matabo ang mga butang nga gintalana sang Dios nga matabo. 37-38Indi niya pagkilalahon ang mga dios sang iya mga katigulangan ukon ang dios nga ginapalangga sang mga babayi. Sa baylo, kabigon niya ang iya kaugalingon nga labaw sa ila tanan. Wala siya sing iban nga padunggan nga dios magluwas sa dios nga manugsalakay sang napaderan nga mga banwa. Padunggan niya ini nga dios nga indi gani kilala sang iya mga katigulangan. Halaran niya ini sang bulawan, pilak, malahalon nga mga bato, kag iban pa nga malahalon nga mga regalo. 39Salakayon niya ang pinakamabakod nga mga banwa sa bulig sang sadto nga dios nga indi kilala sang iya mga katigulangan. Padunggan niya ang mga tawo nga maayo sa iya paagi sa pagpadumala sa ila sa madamo nga mga katawhan. Kag hatagan niya sila sang duta bilang balos sa ila.
40“Pag-abot sang katapusan, magapakig-away ang hari sa bagatnan sa hari sa aminhan. Pero salakayon siya sang hari sa aminhan nga may mga karwahe kag mga manugkabayo kag madamo nga mga barko. Ini siya magasalakay nga daw sa baha sa madamo nga mga nasyon kag panglaglagon niya sila. 41Salakayon niya pati ang matahom nga duta sang Israel, kag madamo nga mga tawo ang mapatay. Pero makapalagyo sa iya ang Edom, ang Moab, kag ang mga pangulo sang mga Ammonhon. 42Madamo nga mga nasyon ang iya salakayon, isa na ang Egipto. 43Mangin iya ang mga bulawan, mga pilak, kag ang tanan nga manggad sang Egipto. Sakupon man niya pati ang Libya kag ang Etiopia.11:43 Etiopia: sa Hebreo, Cush. 44Pero may mga balita halin sa sidlangan kag aminhan nga makapakulba sa iya. Gani magasalakay siya sa puwerte nga kaakig, kag madamo nga mga tawo ang iya pamatyon. 45Magapatindog siya sang iya harianon nga tolda sa tunga-tunga sang dagat11:45 dagat sang Mediteraneo. kag sang matahom kag balaan nga bukid.11:45 matahom kag balaan nga bukid, sa diin nagatindog ang templo. Pero sa ulihi mapatay siya nga wala gid sing may magabulig sa iya.”
