O sonho do Faraó
1Certa noite, dois anos inteiros depois disto, o Faraó sonhou que estava em pé, à beira do rio Nilo, 2numa das suas margens, quando de repente começaram a subir do rio sete vacas gordas, de belíssimo aspeto, e começaram a pastar por ali. 3Logo a seguir sete outras vacas vieram também do rio; mas eram muito magras e de aspeto miserável. Chegaram-se e puseram-se ao lado das outras ali na margem do rio; 4até que começaram a comer as vacas gordas. Nesse ponto, o Faraó acordou.
5Passado pouco tempo tornou a adormecer e teve um segundo sonho. Desta vez viu sete espigas cheias e do melhor aspeto, brotando do mesmo pé. 6Logo a seguir apareceram, saindo igualmente desse pé, outras sete espigas. Mas estas últimas, definhadas e queimadas pelos ventos orientais, 7puseram-se a devorar as outras que eram cheias e belas. Nisto, acordou o Faraó: era um sonho.
8Na manhã seguinte, relembrando os sonhos que tivera, ficou muito preocupado, cismando no significado daquilo. Chamou os magos e os sábios do Egito e contou-lhes tudo. No entanto, nenhum foi capaz de dar sugestão alguma sobre o sentido das imagens com que sonhara. 9Só nessa altura é que o copeiro-chefe se lembrou de falar ao rei: “Tenho de confessar neste momento a minha culpa! 10Há uns tempos atrás, quando o rei estava muito indignado contra dois de nós e nos pôs, a mim e ao padeiro-chefe, na prisão, na fortaleza do chefe da casa militar do rei, 11o padeiro-chefe e eu também tivemos um sonho cada um, uma certa noite. 12E contámos os nossos sonhos a um moço hebreu que ali estava que era escravo do chefe da casa militar do Faraó; ele deu-nos a explicação dos sonhos. 13A verdade é que tudo aconteceu como ele disse: Eu fui reposto nas minhas funções de copeiro e o padeiro foi executado e pendurado num poste.”
14O Faraó mandou logo chamar José. Fizeram-no sair do cárcere e depois de se barbear e de mudar de roupa, veio à presença do Faraó.
15“Tive um sonho a noite passada”, disse-lhe o Faraó, “e ninguém conseguiu explicá-lo. Mas ouvi dizer que consegues interpretar sonhos e por isso te chamei.”
16“Por mim nada posso fazer”, disse José, “mas Deus poderá dar-te uma resposta que te tranquilize.”
17Então o Faraó contou-lhe o sonho: “Eu estava de pé numa das margens do rio Nilo, 18quando de repente sete vacas gordas e de ótimo aspeto vieram do rio e começaram a pastar por ali. 19Depois outras sete vacas subiram também do rio até à margem, mas eram magras e de ar miserável; na realidade nunca tinha visto antes animais de aspeto tão pobre e enfraquecido. 20E estas últimas começaram a comer as gordas. 21Mas a verdade é que, mesmo depois de as terem comido, continuavam magras como dantes. Nessa altura, acordei.
22Pouco tempo depois, nessa mesma noite, tive um novo sonho. Desta vez eram sete espigas, saindo do mesmo pé. As sete espigas eram todas de belo aspeto e cheias de grão. 23A seguir, ainda do mesmo pé, saíram mais sete espigas, mas finas e ressequidas por causa do vento leste. 24Estas últimas engoliram as cheias. Contei tudo isto aos meus magos, mas nenhum deles me soube dar uma explicação.”
25“Ambos os sonhos têm o mesmo significado”, disse José ao Faraó. “Deus quis dar-te a conhecer o que vai fazer. 26As sete vacas gordas, tal como as sete espigas cheias, significam que vai haver sete anos de prosperidade. 27As outras sete vacas magras, assim como as sete espigas definhadas, indicam que vai haver sete anos de fome logo após os sete anos de riqueza.
28Dessa forma, Deus te revela o que vai fazer. 29Os próximos sete anos serão um período de grande prosperidade em toda a terra do Egito. 30Mas os sete anos seguintes serão de tanta fome que ninguém se lembrará da prosperidade passada. A fome consumirá a terra. 31Será tão terrível que toda a fartura dos bons anos passará da memória das gentes. 32O facto de o sonho ter sido duplicado dá uma força especial ao seu significado, confirmando que aquilo que eu disse certamente virá a dar-se em breve.
33A minha sugestão é que procures um homem entendido e sábio e o ponhas como responsável de uma política agrícola a nível nacional; 34que o Faraó institua governadores em todo o país com a missão de recolher um imposto de um quinto de todas as colheitas, durante os próximos sete anos. 35Eles deverão recolher todo o trigo que sobra durante estes bons anos que estão para vir e depois devem armazenar em cada uma das cidades, às ordens do Faraó, para depois alimentar o país. 36Assim, haverá comida suficiente nos sete anos de fome que hão de vir depois. Se não, será inevitável um grave desastre!”
37Estas sugestões de José foram muito bem recebidas pelo Faraó e pelos seus conselheiros. 38Enquanto discutiam quem seria designado para tal tarefa, o Faraó disse: “Quem melhor do que o próprio José poderia desempenhar esse cargo? É uma pessoa em quem existe claramente o Espírito de Deus.” 39E voltando-se para José: “Visto que Deus te revelou a ti o significado destes sonhos, és sem dúvida o homem mais entendido do país. 40Portanto, nomeio-te responsável por todo este projeto. Tudo o que disseres terá validade em toda a terra do Egito. Só eu estarei acima de ti em autoridade.”
José, governador do Egito
41Então disse mais o Faraó a José: “Fica sabendo que te nomeio responsável sobre toda a terra do Egito.” 42Depois o Faraó colocou o seu próprio anel de selar no dedo de José como sinal de autoridade; deu-lhe belas roupas de linho da melhor qualidade, pôs-lhe ainda um colar de ouro ao pescoço. 43Além disso, o Faraó deu-lhe o carro destinado ao seu ajudante principal, e por toda a parte por onde passava gritava-se “Ajoelhem-se!”
44Faraó fez esta declaração a José: “Eu, o Faraó, declaro que, sem a tua autorização, ninguém poderá fazer seja o que for no Egito.”
45E ainda lhe deu o título oficial de Safnate-Panea.41.45 Não se conhece bem este nome em egípcio, mas para muitos estudiosos, o termo significa Deus fala; ele vive. E deu-lhe por mulher Asenate, filha de Potífera, um sacerdote em Om.41.45 Isto é, Heliópolis. Depois José saiu a inspecionar toda a terra do Egito. 46Tinha 30 anos de idade quando entrou ao serviço do rei. Despediu-se então deste e começou a visitar toda a nação.
47Nos sete anos que se seguiram a terra produziu com fartura. 48Durante todo esse tempo José requisitou para o governo parte de tudo o que se produzia, armazenando nas cidades o alimento produzido nos campos dos arredores. 49No fim dos sete anos os celeiros estavam repletos, e era tanto o abastecimento que nem havia preocupação de contar e registar.
50Por este tempo, antes que viessem os sete anos de fome, nasceram dois filhos a José e Asenate, sua mulher, a filha de Potífera, sacerdote de Om. 51José chamou ao mais velho Manassés, querendo dizer com isso que Deus o tinha feito esquecer todas as angústias do passado, assim como a tristeza da perda da família. 52Ao segundo chamou Efraim, “Porque Deus me fez prosperar na terra em que fui escravo”, disse.
53Por fim, os sete anos de abundância terminaram. 54E iniciaram-se os sete anos de fome como José previra. Começou a haver falta de alimentos em todas as terras circunvizinhas; mas no Egito havia o suficiente. 55O povo começou a sentir a falta de provisões e vieram pedir ao Faraó que fornecesse alimentos; o Faraó mandava as gentes a José: “Vão ter com ele e façam o que vos disser.”
56Dessa forma, ainda que por toda a terra a fome apertasse as populações, José pôde abrir os postos de armazenamento e vender mantimento aos egípcios; 57até mesmo aos que das terras próximas vinham ao Egito comprar provisões.
Ginsaysay ni Jose ang Kahulugan sang Damgo sang Hari
1Pagkaligad sang duha ka tuig, nagdamgo ang hari sang Egipto41:1 hari sang Egipto: sa Hebreo, Faraon. Amo man sa masunod nga mga bersikulo. nga nagatindog siya sa higad sang Suba sang Nilo. 2Gulpi lang nga may nagtakas nga pito ka baka nga matahom kag matambok, kag naghalab dayon sila sang hilamon. 3Dugay-dugay may nagtakas man nga pito ka baka nga malaw-ay kag maniwang, 4kag ginpalapitan nila dayon ang pito ka matahom kag matambok nga mga baka kag ginkaon. Nakamata dayon ang hari.
5Natulugan liwat ang hari kag nagdamgo naman siya. Sa iya damgo nakakita siya sang pito ka uhay nga matinggas nga nag-ulhot sa isa lang ka puno. 6Kag sa sadto man nga puno, nag-ulhot man ang pito ka uhay nga huyos nga ginpakigas sang mainit nga hangin nga halin sa sidlangan.41:6 hangin nga halin sa sidlangan: Ining mainit nga hangin nagahalin sa sidlangan kon didto sa Israel, pero nagahalin ini sa bagatnan kon didto sa Egipto. 7Ginlamon dayon sang huyos nga mga uhay ang pito ka matinggas nga mga uhay. Nakamata dayon ang hari. Abi niya matuod ato pero damgo man lang gali.
8Pagkaaga, naglibog ang hunahuna sang hari parte sa iya mga damgo, gani ginpatawag niya ang tanan nga madyikero kag maalamon nga mga tawo sang Egipto. Ginsugid niya sa ila ang iya mga damgo, pero wala gid sa ila sing may makasaysay sang kahulugan sadto. 9Nagpalapit dayon sa hari ang pangulo sang iya mga manugserbi sang ilimnon kag nagsiling, “Nadumduman ko subong ang akon mga sala. 10Indi bala nga naakig ka sadto sa akon kag sa pangulo sang mga manugluto sang tinapay, kag ginpapriso mo gani kami sa ginaestaran sang kapitan sang mga guwardya sa palasyo? 11Abi mo sang isa sadto ka gab-i, nagdamgo kami nga duha, kag lain-lain ang kahulugan sang amon damgo. 12May upod kami didto nga bataon pa nga Hebreo, nga suluguon sang kapitan sang mga guwardya sa palasyo. Ginsugid namon sa iya ang amon damgo kag ginsaysay niya sa amon ang kahulugan. 13Natabo matuod ang iya ginsiling sa amon: Ginpabalik mo ako sa akon obra kag ginpatuhog mo sa kahoy ang pangulo sang mga manugluto sang tinapay.”
14Gani ginpatawag sang hari si Jose, kag ginpaguwa siya gilayon sa prisohan. Pagkatapos niya pagunting kag pamarbas, nag-ilis siya kag nagkadto sa hari. 15Nagsiling ang hari sa iya, “Nagdamgo ako pero wala gid sing may makasaysay sang iya kahulugan. May nagsugid sa akon nga kahibalo ka magsaysay sang kahulugan sang mga damgo.” 16Nagsabat si Jose, “Indi ako, Mahal nga Hari, kundi ang Dios amo ang magahatag sang kahulugan sang imo mga damgo para sa imo ikaayo.”
17Ginsugid dayon sang hari ang iya mga damgo kay Jose. Siling niya, “Nagdamgo ako nga nagatindog ako sa may pangpang sang Suba sang Nilo. 18Gulpi lang nga may nagtakas nga pito ka baka nga matahom kag matambok, kag naghalab dayon sila sang hilamon. 19Dugay-dugay may nagtakas man nga pito ka baka nga malaw-ay kag maniwang. Wala gid ako sing may nakita nga baka sa bug-os nga Egipto nga pareho sadto kalaw-ay. 20Dayon ginkaon sang malaw-ay kag maniwang nga mga baka ang pito ka matambok nga mga baka nga una nga nagtakas. 21Pero pagkakaon nila, daw indi man lang mahibaluan nga nakakaon sila kay amo man gihapon sila kaniwang. Nakamata dayon ako. 22Pero natulugan ako liwat kag nagdamgo naman nga nakakita ako sang pito ka uhay nga matinggas nga nag-ulhot sa isa lang ka puno. 23Kag sa sadto man nga puno, nag-ulhot man ang pito ka huyos nga mga uhay nga ginpakigas sang mainit nga hangin nga halin sa sidlangan. 24Ginkaon dayon sang huyos nga mga uhay ang pito ka matinggas nga mga uhay. Ginsugid ko na ini sa mga madyikero, pero wala gid sing bisan isa sa ila nga makasaysay sang iya kahulugan.”
25Nagsiling si Jose sa hari, “Mahal nga Hari, ang imo duha ka damgo isa lang ang kahulugan. Paagi sa sini nga mga damgo, ginpahayag sa imo sang Dios kon ano ang iya pagahimuon. 26Ang pito ka matambok nga mga baka kag ang pito ka matinggas nga mga uhay pareho nga pito ka tuig ang kahulugan. 27Ang pito ka maniwang kag malaw-ay nga mga baka kag ang pito ka huyos nga mga uhay nga ginpakigas sang mainit nga hangin nga halin sa sidlangan nagakahulugan sang pito ka tuig nga gutom. 28Suno sa ginsiling ko na sa imo, Mahal nga Hari, ginpahayag sa imo sang Dios kon ano ang iya pagahimuon. 29Sa sulod sang pito ka tuig nga magaabot, puwerte gid kabugana ang bug-os nga Egipto. 30Pero sundan dayon ini sang pito ka tuig nga gutom, kag malimtan na sang mga tawo ang naagihan nila nga kabuganaan tungod kay ang gutom magahalit sa duta sang Egipto. 31Puwerte gid nga gutom ang magaabot nga daw wala lang mahibaluan nga nakaagi sang kabuganaan ang duta sang Egipto. 32Duha gid ka beses nga nagdamgo ka, Mahal nga Hari, agod mahibaluan mo nga ginbuot na ini sang Dios nga matabo kag madali na lang matuman.
33“Gani karon, Mahal nga Hari, dapat magpili ka sang isa ka tawo nga maalam agod magdumala sa duta sang Egipto. 34Magbutang ka man sang mga opisyal sa bug-os nga duta sang Egipto sa pagpreparar41:34 sa pagpreparar: ukon, sa pagsukot sang ikalima nga parte sang tanan nga patubas. sa sini nga lugar sa sulod sang pito ka tuig nga kabuganaan. 35Sa sina nga mga tinuig, ipatipon mo sa ila ang tanan nga makolekta ninyo halin sa mga patubas.41:35 Tan-awa ang 47:24. Kag sa idalom sang imo pagdumala, ipatago mo sa ila ang mga patubas sa mga bodega sang mga banwa. 36Ina nga mga pagkaon itigana sa mga tawo kon mag-abot na ang pito ka tuig nga gutom sa Egipto, agod indi sila magutuman.”
Ginhimo si Jose nga Manugdumala sang Egipto
37Nagustuhan sang hari kag sang iya mga opisyal ang plano ni Jose. 38Nagsiling siya sa iya mga opisyal, “Wala na kita sing may makita pa nga tawo pareho kay Jose nga ginagiyahan sang espiritu sang Dios.” 39Gani nagsiling ang hari kay Jose, “Tungod kay ginsugid sa imo sang Dios ato nga mga butang, wala na siguro sing iban pa nga tawo nga may kaalam kag paghangop nga pareho sa imo. 40-41Ginahimo ko ikaw subong nga manugdumala sang akon palasyo kag gobernador sang bug-os nga Egipto, kag magatuman sa imo ang tanan ko nga katawhan. Pero mas labaw ang akon awtoridad sang sa imo.” 42Ginhukas dayon sang hari ang iya singsing nga pangmarka kag ginsuksok sa tudlo ni Jose. Ginpasuksukan niya si Jose sang espesyal nga bayo nga linen kag ginpakulintasan sang bulawan nga kulintas. 43Ginpagamit man niya kay Jose ang iya ikaduha nga karwahe,41:43 ang iya ikaduha nga karwahe: ukon, ang karwahe sang opisyal nga ikaduha sa iya. kag may mga manugpahibalo nga magauna sa iya agod magsinggit, “Magsaludo kamo sa gobernador!” Gani halin sadto ginpadumala si Jose sa bug-os nga duta sang Egipto.
44Nagsiling pa gid ang hari kay Jose, “Ako ang hari diri sa Egipto, pero kon indi mo pag-itugot wala sing bisan sin-o nga makahimo sang bisan ano diri sa Egipto.” 45Gin-ngalanan niya dayon si Jose nga Zafenat Panea. Ginpaasawa man niya kay Jose si Asenat nga anak ni Potifera nga pari sa banwa sang On. Bilang gobernador, si Jose na ang nagdumala sa Egipto. 46Nagaedad sadto si Jose sing 30 ka tuig sang nag-umpisa siya sa pag-alagad sa hari sang Egipto. Isa sadto ka tion, ginbayaan anay ni Jose ang palasyo kag naglibot sa bug-os nga Egipto.
47Sa sulod sang pito ka tuig nga kabuganaan, bugana gid ang mga patubas. 48Kag sa sina nga mga tinuig, ginpatipon ni Jose ang tanan nga nakolekta halin sa mga patubas.41:48 Tan-awa ang 47:24. Ginpatago niya sa kada banwa ang mga patubas nga halin sa kaumahan sa palibot sini. 49Puwerte gid kadamo sang uyas nga natipon ni Jose; daw pareho ini kadamo sa balas sa baybayon. Gin-untatan na lang niya ang pagtakos sini tungod indi na ini matakos.
50Sa wala pa mag-abot ang gutom, natawo ang duha ka anak ni Jose kay Asenat nga anak ni Potifera nga pari sang On. 51Gin-ngalanan ni Jose ang kamagulangan nga Manase41:51 Manase: posible ang buot silingon sa Hebreo, ginkalimtan. kay suno sa iya, “Tungod sa bulig sang Dios, nalipatan ko ang akon mga pag-antos kag ang akon kahidlaw sa panimalay sang akon amay.” 52Gin-ngalanan niya ang ikaduha niya nga anak nga Efraim,41:52 Efraim: posible ang buot silingon sa Hebreo, nagbunga ukon nag-uswag. kay suno sa iya, “Tungod sa bulig sang Dios, nagmauswagon ako sa lugar nga sa diin nakaagom ako sang mga kasakit.”
53Natapos na ang pito ka tuig nga kabuganaan sa Egipto, 54kag nag-umpisa na ang pito ka tuig nga gutom pareho sang ginsiling ni Jose. May gutom man sa iban nga mga lugar pero may pagkaon iya sa bug-os nga Egipto. 55Sang ulihi nabatyagan man sang mga taga-Egipto ang gutom, gani nagpangayo sila sang pagkaon sa hari. Nagsiling ang hari sa ila, “Magkadto kamo kay Jose kay siya ang magasiling sa inyo kon ano ang inyo himuon.”
56Naglambot ang gutom sa bisan diin nga lugar. Kag tungod nga puwerte gid ang gutom sa bug-os nga duta sang Egipto, ginpabuksan ni Jose ang tanan nga bodega kag ginbaligyaan sang pagkaon ang mga taga-Egipto. 57Nagkadto man ang halos tanan nga nasyon sa Egipto sa pagbakal sang pagkaon kay Jose tungod kay puwerte na gid ang gutom sa bisan diin nga lugar.
