The parable of the sower
1That same day Jesus went out of the house and sat by the lake. 2Such large crowds gathered round him that he got into a boat and sat in it, while all the people stood on the shore. 3Then he told them many things in parables, saying: ‘A farmer went out to sow his seed. 4As he was scattering the seed, some fell along the path, and the birds came and ate it up. 5Some fell on rocky places, where it did not have much soil. It sprang up quickly, because the soil was shallow. 6But when the sun came up, the plants were scorched, and they withered because they had no root. 7Other seed fell among thorns, which grew up and choked the plants. 8Still other seed fell on good soil, where it produced a crop – a hundred, sixty or thirty times what was sown. 9Whoever has ears, let them hear.’
10The disciples came to him and asked, ‘Why do you speak to the people in parables?’
11He replied, ‘Because the knowledge of the secrets of the kingdom of heaven has been given to you, but not to them. 12Whoever has will be given more, and they will have an abundance. Whoever does not have, even what they have will be taken from them. 13This is why I speak to them in parables:
‘Though seeing, they do not see;
though hearing, they do not hear or understand.
14In them is fulfilled the prophecy of Isaiah:
‘ “You will be ever hearing but never understanding;
you will be ever seeing but never perceiving.
15For this people’s heart has become calloused;
they hardly hear with their ears,
and they have closed their eyes.
Otherwise they might see with their eyes,
hear with their ears,
understand with their hearts
and turn, and I would heal them.”13:15 Isaiah 6:9,10 (see Septuagint)
16But blessed are your eyes because they see, and your ears because they hear. 17For truly I tell you, many prophets and righteous people longed to see what you see but did not see it, and to hear what you hear but did not hear it.
18‘Listen then to what the parable of the sower means: 19when anyone hears the message about the kingdom and does not understand it, the evil one comes and snatches away what was sown in their heart. This is the seed sown along the path. 20The seed falling on rocky ground refers to someone who hears the word and at once receives it with joy. 21But since they have no root, they last only a short time. When trouble or persecution comes because of the word, they quickly fall away. 22The seed falling among the thorns refers to someone who hears the word, but the worries of this life and the deceitfulness of wealth choke the word, making it unfruitful. 23But the seed falling on good soil refers to someone who hears the word and understands it. This is the one who produces a crop, yielding a hundred, sixty or thirty times what was sown.’
The parable of the weeds
24Jesus told them another parable: ‘The kingdom of heaven is like a man who sowed good seed in his field. 25But while everyone was sleeping, his enemy came and sowed weeds among the wheat, and went away. 26When the wheat sprouted and formed ears, then the weeds also appeared.
27‘The owner’s servants came to him and said, “Sir, didn’t you sow good seed in your field? Where then did the weeds come from?”
28‘ “An enemy did this,” he replied.
‘The servants asked him, “Do you want us to go and pull them up?”
29‘ “No,” he answered, “because while you are pulling up the weeds, you may uproot the wheat with them. 30Let both grow together until the harvest. At that time I will tell the harvesters: first collect the weeds and tie them in bundles to be burned; then gather the wheat and bring it into my barn.” ’
The parables of the mustard seed and the yeast
31He told them another parable: ‘The kingdom of heaven is like a mustard seed, which a man took and planted in his field. 32Though it is the smallest of all seeds, yet when it grows, it is the largest of garden plants and becomes a tree, so that the birds come and perch in its branches.’
33He told them still another parable: ‘The kingdom of heaven is like yeast that a woman took and mixed into about thirty kilograms of flour until it worked all through the dough.’
34Jesus spoke all these things to the crowd in parables; he did not say anything to them without using a parable. 35So was fulfilled what was spoken through the prophet:
‘I will open my mouth in parables,
I will utter things hidden since the creation of the world.’13:35 Psalm 78:2
The parable of the weeds explained
36Then he left the crowd and went into the house. His disciples came to him and said, ‘Explain to us the parable of the weeds in the field.’
37He answered, ‘The one who sowed the good seed is the Son of Man. 38The field is the world, and the good seed stands for the people of the kingdom. The weeds are the people of the evil one, 39and the enemy who sows them is the devil. The harvest is the end of the age, and the harvesters are angels.
40‘As the weeds are pulled up and burned in the fire, so it will be at the end of the age. 41The Son of Man will send out his angels, and they will weed out of his kingdom everything that causes sin and all who do evil. 42They will throw them into the blazing furnace, where there will be weeping and gnashing of teeth. 43Then the righteous will shine like the sun in the kingdom of their Father. Whoever has ears, let them hear.
The parables of the hidden treasure and the pearl
44‘The kingdom of heaven is like treasure hidden in a field. When a man found it, he hid it again, and then in his joy went and sold all he had and bought that field.
45‘Again, the kingdom of heaven is like a merchant looking for fine pearls. 46When he found one of great value, he went away and sold everything he had and bought it.
The parable of the net
47‘Once again, the kingdom of heaven is like a net that was let down into the lake and caught all kinds of fish. 48When it was full, the fishermen pulled it up on the shore. Then they sat down and collected the good fish in baskets, but threw the bad away. 49This is how it will be at the end of the age. The angels will come and separate the wicked from the righteous 50and throw them into the blazing furnace, where there will be weeping and gnashing of teeth.
51‘Have you understood all these things?’ Jesus asked.
‘Yes,’ they replied.
52He said to them, ‘Therefore every teacher of the law who has become a disciple in the kingdom of heaven is like the owner of a house who brings out of his storeroom new treasures as well as old.’
A prophet without honour
53When Jesus had finished these parables, he moved on from there. 54Coming to his home town, he began teaching the people in their synagogue, and they were amazed. ‘Where did this man get this wisdom and these miraculous powers?’ they asked. 55‘Isn’t this the carpenter’s son? Isn’t his mother’s name Mary, and aren’t his brothers James, Joseph, Simon and Judas? 56Aren’t all his sisters with us? Where then did this man get all these things?’ 57And they took offence at him.
But Jesus said to them, ‘A prophet is not without honour except in his own town and in his own home.’
58And he did not do many miracles there because of their lack of faith.
Ang Paanggid Parte sa Manugsab-og
(Mar. 4:1-9; Luc. 8:4-8)
1Sa amo man nga adlaw, nagguwa si Jesus sa balay kag nagkadto siya sa higad sang dagat13:1 dagat: Ang tubig nga ginmitlang diri ginatawag sa English nga “lake” ukon sa iban nga Bisaya, “linaw”. kag nagpungko didto. 2Pero tungod kay gintipunan siya sang madamo nga mga tawo, nagsakay siya sa sakayan nga nagapundo kag didto siya nagpungko sa pagtudlo. Ang mga tawo didto sa higad sang dagat nagapamati samtang nagatudlo siya. 3Madamo nga mga butang ang iya gintudlo sa ila paagi sa mga paanggid. Siling niya,
“May isa ka mangunguma nga nagsab-og sang binhi. 4Sa iya pagsab-og, ang iban nagtupa sa higad sang dalan, kag gintuka ini sang mga pispis. 5Ang iban nagtupa sa kabatuhan. Hapaw lang ang duta sini, gani madali nga nagtubo ang binhi tungod kay manabaw ang duta. 6Pero nalayong ini sang nainitan sang adlaw, kag tungod nga diutay lang ang gamot, nalaya. 7Ang iban nga mga binhi nagtupa kag nagtubo sa duta nga may mga tunukon nga hilamon, pero pagdabong sang mga hilamon nalumos ang tanom. 8Ang iban pa gid nga mga binhi nagtupa sa maayo nga duta, nagtubo kag nagpamunga. Ang iban madamo gid ang bunga, ang iban madamo-damo, kag ang iban hustuhan lang.13:8 Ang iban… hustuhan lang: sa literal, Ang iban 100, ang iban 60, ang iban 30 ka pilo. 9Kamo nga nagapamati, dapat intiendihon gid ninyo ining inyo nabatian.”
Ang Katuyuan sang mga Paanggid
(Mar. 4:10-12; Luc. 8:9-10)
10Dayon nagpalapit kay Jesus ang iya mga sumulunod kag nagpamangkot, “Ngaa nagahambal ka sa mga tawo paagi sa mga paanggid?” 11Nagsabat si Jesus sa ila, “Ang mga tinago nga kamatuoran parte sa paghari sang Dios13:11 Dios: sa literal, langit. Amo man sa bersikulo 24, 31, 33, 44, 45, 47 kag 52. Tan-awa ang footnote sa 3:2. ginasugid sa inyo nga maintiendihan ninyo, pero sa iban wala ginasugid nga maintiendihan nila. 12Kay ang tawo nga nagatuman sang iya nabatian nga kamatuoran pagahatagan pa gid sang pag-intiendi, kag madamo gid ang idugang sa iya. Pero ang tawo nga wala nagatuman sa kamatuoran, bisan ang diutay nga iya naintiendihan, kuhaon pa sa iya. 13Gani nagahambal ako sa ila paagi sa mga paanggid tungod kay nagatulok sila pero indi makakita, kag nagapamati sila pero indi makaintiendi. 14Gani natuman sa ila ang ginsiling sang Dios paagi kay Propeta Isaias,
‘Sige lang kamo pamati, pero indi kamo makaintiendi.
Sige lang kamo tulok, pero indi kamo makakita.
15Tungod kay matig-a ang tagipusuon sang sini nga mga tawo.
Gintakpan nila ang ila mga dulunggan,
kag ginpiyong nila ang ila mga mata.
Kay basi makakita sila kag makabati,
kag makaintiendi kag magbalik sa akon,
kag ayuhon ko sila.’13:15 Isa. 6:9-10.
16Pero bulahan kamo nga nagasunod sa akon, kay nakakita kamo kag nakabati. 17Sa pagkamatuod, madamo nga mga propeta kag matarong nga mga tawo sang una ang naghandom nga makakita kag makabati sang inyo nakita kag nabatian subong, pero wala natabo ini sa ila tiyempo.”
Ginsaysay ni Jesus ang Kahulugan sang Paanggid
(Mar. 4:13-20; Luc. 8:11-15)
18“Gani, pamatii ninyo kag tun-i kon ano ang kahulugan sang paanggid parte sa manugsab-og. 19Ang higad sang dalan nga gintup-an sang binhi amo ang mga tawo nga nagapamati sang pulong parte sa paghari sang Dios, pero wala sila nakaintiendi. Nag-abot si Satanas kag gin-agaw ang pulong sa ila tagipusuon. 20Ang kabatuhan nga manabaw lang ang duta nga gintup-an sang binhi amo ang mga tawo nga nakabati sang pulong sang Dios kag ginbaton nila ini gilayon nga may kalipay. 21Pero indi hugot sa ila tagipusuon. Gani wala magdugay ang ila pagtuo. Pag-abot sang pag-antos ukon paghingabot tungod sa pulong sang Dios nga ila ginbaton, nagbiya sila sa ila pagtuo. 22Ang duta nga may mga hilamon nga tunukon nga gintup-an sang binhi amo ang mga tawo nga nakabati sang pulong sang Dios. Ugaling tungod sa mga palaligban sa pangabuhi kag paghimulat nga makamanggad nalipatan nila ang pulong sang Dios nga ila nabatian kag wala ini namunga sa ila kabuhi. 23Pero ang maayo nga duta nga gintup-an sang binhi amo ang mga tawo nga nagpamati kag nakaintiendi sang pulong sang Dios. Gani namunga gid ang pulong sang Dios sa ila kabuhi. Ang iban sa ila madamo gid ang bunga, ang iban madamo-damo, kag ang iban hustuhan lang.”13:23 Ang iban… hustuhan lang: sa literal, Ang iban 100, ang iban 60, ang iban 30 ka pilo.
Ang Paanggid Parte sa Bugang
24Nagpadayon si Jesus sa iya pagtudlo sa mga tawo paagi sa paanggid. Nagsiling siya, “Ang paghari sang Dios mapaanggid sa sini nga estorya: May tawo nga nagsab-og sang maayo nga binhi sa iya duta. 25Pagkagab-i, samtang ang mga tawo nagakatulog, ang iya kaaway nagkadto didto kag nagsab-og sang liso sang bugang13:25 bugang: sa English, weed. kag nagpauli. 26Sang nagtubo ang trigo kag nagpamunga, nagtubo man ang mga bugang. 27Gani nagkadto sa iya ang iya mga suluguon kag nagsiling, ‘Indi bala maayo nga binhi ang aton ginsab-og sa imo duta? Diin naghalin ang mga bugang?’ 28Nagsabat siya, ‘Ang kaaway amo ang naghimo sini.’ Gani ginpamangkot siya sang mga suluguon, ‘Gabuton bala namon ang mga bugang?’ 29Nagsabat siya, ‘Indi lang, kay basi magabot ninyo pati ang trigo. 30Pabay-i lang ninyo hasta mag-abot ang tig-alani. Sa tig-alani suguon ko ang mga manug-ani nga panggabuton anay ang mga bugang kag bugkuson agod sunugon. Pagkatapos ipatipon ko sa ila ang trigo kag dal-on sa akon bodega.’ ”
Ang Paanggid Parte sa Binhi sang Mustasa
(Mar. 4:30-32; Luc. 13:18-19)
31Ginsugiran pa gid niya sila sini nga paanggid, “Ang paghari sang Dios pareho sa binhi sang mustasa13:31 mustasa: ini isa ka klase sang mustasa nga dako gid. nga ginpanggas sang isa ka tawo sa iya duta. 32Ang binhi sang mustasa amo ang pinakagamay sa tanan nga binhi. Pero kon magtubo na gani amo ang pinakamataas sa mga ulutanon, kag pareho na sa kahoy ang iya kataason. Bisan gani ang mga pispis sarang makapugad sa iya mga sanga.”
Ang Paanggid Parte sa Inugpahabok sa Tinapay
(Luc. 13:20-21)
33Ginsugiran naman niya sila sini nga paanggid, “Ang paghari sang Dios pareho man sa inugpahabok13:33 inugpahabok: ukon, lebadura. Sa English, yeast. nga ginmiksla13:33 ginmiksla: sa iban nga Bisaya, ginmiskla. sang babayi sa isa ka labador nga harina nga iya masahon, kag naghabok dayon ang bug-os nga linamas.”
Kon Ngaa Paanggid ang Gin-gamit ni Jesus sa Pagtudlo
(Mar. 4:33-34)
34Naggamit si Jesus sang mga paanggid sa tanan niya nga pagpanudlo parte sa paghari sang Dios. Wala siya sing may ginhambal sa mga tawo nga indi paagi sa paanggid. 35Katumanan ini sang ginsiling sang Dios paagi sa iya propeta:
“Tudluan ko kamo paagi sa mga paanggid.
Sugiran ko kamo sang mga kamatuoran nga wala pa gid mahibalui halin pa sang pagtuga sang kalibutan.”13:35 Salmo 78:2.
Ginsaysay ni Jesus ang Kahulugan sang Paanggid Parte sa Bugang
36Pagkatapos sadto ginbayaan ni Jesus ang mga tawo kag nagsulod siya sa balay. Nagsulod man didto ang iya mga sumulunod kag nagpamangkot sa iya, “Sugiri kami kon ano ang kahulugan sang paanggid parte sa bugang.” 37Nagsiling siya, “Ang tawo nga nagsab-og sang maayo nga binhi wala sing iban kundi ako nga Anak sang Tawo. 38Ang duta nga ginsab-ugan amo ang kalibutan. Ang maayo nga binhi amo ang mga tawo nga nagapasakop sa paghari sang Dios. Kag ang mga bugang amo ang mga tawo nga sakop ni Satanas. 39Si Satanas amo ang kaaway nga nagsab-og sang mga bugang. Ang tig-alani amo ang katapusan sang kalibutan, kag ang mga manug-ani amo ang mga anghel. 40Subong nga ang bugang ginagabot kag ginasunog dayon, amo man ang magakalatabo sa katapusan sang kalibutan. 41Ako nga Anak sang Tawo magapadala sang akon mga anghel agod tipunon kag paguwaon halin sa mga sakop sang akon paghari ang tanan nga nagahimo sang malain nga nangin kabangdanan sang pagpakasala sang iban. 42Dayon ipilak sila sa nagadabadaba nga kalayo.13:42 nagadabadaba nga kalayo: sa literal, nagadabadaba nga hurnohan. Siguro ang buot silingon sini amo ang impyerno. Amo man sa bersikulo 50. Kag didto magahibi sila kag magabagrot ang ila mga ngipon.13:42 magabagrot ang ila mga ngipon: siguro tungod sa kaakig ukon kasakit. 43Ang mga matarong magasilak pareho sang adlaw sa paghari sang ila Amay. Kamo nga nagapamati, dapat intiendihon gid ninyo ining inyo nabatian.”
Ang Paanggid Parte sa Manggad nga Ginlubong
44“Ang paghari sang Dios pareho man sa manggad nga ginlubong sa duta nga nasapwan sang isa ka tawo. Ang iya ginhimo, gintampukan niya ini liwat, kag nagpauli siya nga malipayon. Ginbaligya niya ang tanan niya nga pagkabutang kag ginbakal niya dayon ato nga duta.”
Ang Paanggid Parte sa Perlas
45“Ang paghari sang Dios pareho man sa negosyante nga nagapangita sang mga perlas. 46Sang makakita siya sang malahalon gid nga perlas, nagpauli siya kag ginbaligya ang tanan niya nga pagkabutang kag ginbakal niya dayon ato nga perlas.”
Ang Paanggid Parte sa Pukot
47“Ang paghari sang Dios pareho man sa pukot nga ginladlad sa dagat, kag sari-sari nga mga isda ang nakuha. 48Sang madamo na ang isda sa pukot ginbutong ini sang mga mangingisda pahigad. Dayon nagpungko sila agod pilion ang mga isda. Ang maayo nga mga isda ginbutang nila sa mga alat, pero ang malain13:48 maayo… malain: ukon, puwede kaunon… indi puwede kaunon. ginpamilak nila. 49Pareho man sini ang matabo sa katapusan sang kalibutan. Magaabot diri ang mga anghel agod painon ang mga tawo nga malain sa mga tawo nga matarong. 50Kag ang mga tawo nga malain ipilak sa nagadabadaba nga kalayo. Magahibi sila kag magabagrot ang ila ngipon.”
51Dayon nagpamangkot si Jesus sa ila, “Nahangpan bala ninyo ang tanan ko nga ginpanghambal?” Nagsabat sila, “Huo.” 52Sa liwat nagsiling si Jesus, “Gani ang kada manunudlo nga may natun-an parte sa paghari sang Dios pareho sang tagbalay nga may madamo nga pagkabutang sa iya bodega. Indi lang ang daan nga mga butang ang iya ginapaguwa sa bodega kundi pati ang mga bag-o man.”13:52 Indi lang… bag-o man: buot silingon, Indi lang ang daan nga mga butang ang iya ginatudlo kundi pati ang mga bag-o man.
Ginsikway si Jesus sa Nazaret
(Mar. 6:1-6; Luc. 4:16-30)
53Pagkatapos nga nagtudlo si Jesus sining mga paanggid, naghalin siya sa sina nga lugar 54kag nagkadto sa iya banwa. Nagpanudlo siya didto sa simbahan sang mga Judio. Natingala sa iya ang mga tawo kag nagpinamangkutanay, “Diin bala siya nagkuha sina nga kaalam kag sang gahom sa paghimo sang mga milagro? 55Indi bala nga anak siya sang panday? Indi bala si Maria ang iya iloy kag ang mga utod niya amo sila ni Santiago, Jose, Simon, kag Judas? 56Indi bala ang iya mga utod nga babayi nagaestar diri? Diin bala siya nagkuha sang iya abilidad?” 57Gani indi gid sila magtuo sa iya. Nagsiling si Jesus sa ila, “Ginatahod ang propeta bisan diin luwas lang sa iya kaugalingon nga banwa kag panimalay.” 58Gani wala naghimo si Jesus sang madamo nga mga milagro didto tungod nga indi sila magtuo sa iya.
