1People make plans in their hearts.
But the Lord puts the correct answer on their tongues.
2Everything a person does might seem pure to them.
But the Lord knows why they do what they do.
3Commit to the Lord everything you do.
Then he will make your plans succeed.
4The Lord works everything out to the proper end.
Even those who do wrong were made for a day of trouble.
5The Lord hates all those who have proud hearts.
You can be sure that they will be punished.
6Through love and truth sin is paid for.
People avoid evil when they have respect for the Lord.
7When the way you live pleases the Lord,
he makes even your enemies live at peace with you.
8It is better to have a little and do right
than to have a lot and be unfair.
9In their hearts human beings plan their lives.
But the Lord decides where their steps will take them.
10A king speaks as if his words come from God.
And what he says does not turn right into wrong.
11Honest scales and balances belong to the Lord.
He made all the weights in the bag.
12A king hates it when his people do what is wrong.
A ruler is made secure when they do what is right.
13Kings are pleased when what you say is honest.
They value people who speak what is right.
14An angry king can order your death.
But a wise person will try to calm him down.
15When a king’s face is happy, it means life.
His favor is like rain in the spring.
16It is much better to get wisdom than gold.
It is much better to choose understanding than silver.
17The path of honest people takes them away from evil.
Those who guard their ways guard their lives.
18If you are proud, you will be destroyed.
If you are proud, you will fall.
19Suppose you are lowly in spirit along with those who are treated badly.
That’s better than sharing stolen goods with those who are proud.
20If anyone pays attention to what they’re taught, they will succeed.
Blessed is the person who trusts in the Lord.
21Wise hearts are known for understanding what is right.
Kind words make people want to learn more.
22Understanding is like a fountain of life to those who have it.
But foolish people are punished for the foolish things they do.
23The hearts of wise people guide their mouths.
Their words make people want to learn more.
24Kind words are like honey.
They are sweet to the spirit and bring healing to the body.
25There is a way that appears to be right.
But in the end it leads to death.
26The hunger of workers makes them work.
Their hunger drives them on.
27A worthless person plans to do evil things.
Their words are like a burning fire.
28A twisted person stirs up conflict.
Anyone who talks about others separates close friends.
29A person who wants to hurt others tries to get them to sin.
That person leads them down a path that isn’t good.
30Whoever winks with their eye is planning to do wrong.
Whoever closes their lips tightly is up to no good.
31Gray hair is a glorious crown.
You get it by living the right way.
32It is better to be patient than to fight.
It is better to control your temper than to take a city.
33Lots are cast into the lap to make decisions.
But everything they decide comes from the Lord.
1Nagaplano ang tawo, pero ang Ginoo ang nagabuot kon matuman ina nga plano ukon indi.16:1 ukon, Ang tawo nagaplano kon ano ang iya ihambal, pero ang Ginoo ang nagabuot kon ano gid ang iya ihambal.
2Mahimo nga nagahunahuna kita nga husto na gid ang tanan ta nga ginahimo, pero ang Ginoo ang makahukom kon ano gid ang aton motibo.
3Itugyan sa Ginoo ang tanan nga ginaplano mo nga himuon, kag mangin madinalag-on ka.
4Ginhimo sang Ginoo ang tanan nga may katuyuan,16:4 nga may katuyuan: ukon, sa iya katuyuan. bisan ang mga malaot nga gintalana niya nga malaglag.
5Ginakangil-aran sang Ginoo ang tanan nga bugalon, kag sigurado gid nga pagasilutan sila.
6Kon ginahigugma naton ang Ginoo nga may katutom, patawaron niya ang aton mga sala. Kon ginatahod naton siya, makalikaw kita sa kalautan.
7Kon nalipay ang Ginoo sa aton pagginawi, nagahimo siya sang paagi nga ang aton mga kaaway magpakig-abyan sa aton.
8Mas maayo pa ang gamay nga manggad nga ginpangabudlayan sing husto sang sa madamo nga manggad nga ginkuha sa malain nga paagi.
9Nagaplano ang tawo, pero ang Ginoo ang nagapatigayon sa sina nga plano.
10Kon maghukom ang hari nga ginatuytuyan sang Dios, husto permi ang iya paghukom.16:10 ukon, Nagahukom ang hari nga may awtoridad halin sa Dios, kag husto permi ang iya paghukom.
11Indi luyag sang Ginoo nga magpangdaya kita sa aton negosyo.
12Ginakangil-aran sang mga hari ang paghimo sang malain, kay ang ila pagdumala makapadayon lamang kon maghimo sila sing matarong.
13Nalipay ang mga hari sa mga tawo nga wala nagabutig; palangga nila ang mga tawo nga nagasugid sing matuod.
14Kon maakig ang hari mahimo nga may patyon siya, gani ang maalamon nga tawo nagatinguha gid nga indi maakig ang hari.
15Kon nalipay ang hari sa isa ka tawo, indi niya siya pagpatyon; pakitaan niya siya sing kaayo nga pareho sa ulan sa tion sang tigtulubo sang mga tanom.16:15 tion sang tigtulubo sang mga tanom: sa English, spring.
16Mas labing maayo ang pag-angkon sang kaalam kag pag-intiendi sang sa pag-angkon sang bulawan kag pilak.
17Ang tawo nga nagakabuhi sing husto nagalikaw sa malain, kag ang nagabantay sang iya kaugalingon layo sa katalagman.
18Ang pagpabugal kag pagkamatinaas-taason sang tawo makalaglag sa iya.
19Mas maayo pa nga magkabuhi nga mapainubuson kaupod sa mga imol sang sa magpartidahay sang mga inagaw kaupod sa mga bugalon.
20Ang tawo nga nagapamati kon tudluan magauswag. Bulahan ang tawo nga nagasalig sa Ginoo.
21Ang maalamon nga tawo ginakilala nga may husto nga pag-intiendi, kag kon manami siya maghambal makatuon ang iban sa iya.
22Kon may kaalam ka, makapaayo kag makapalawig ina sa imo kabuhi,16:22 makapaayo… kabuhi: sa literal, tuburan ini nga nagahatag sang kabuhi. pero kon buang-buang ka, silutan ka tungod sang imo pagkabuang-buang.
23Ang maalamon nga tawo nagabantay gid sang iya ginahambal, gani makatuon ang iban sa iya.
24Ang matam-is nga mga pulong pareho sa dugos; makapalipay kag makapabaskog ini sa kabuhi sang tawo.
25Mahimo nga nagahunahuna ka nga ara ka sa husto nga dalan, pero gali ang padulungan sini amo ang kamatayon.
26Ang kagutom nagatulod sa tawo nga mag-obra.
27Ang malaot nga tawo nagaplano sing malain, kag ang iya mga ginahambal makahalit nga daw sa kalayo nga makapaso.
28Ang manuglibak nga tawo nagapaumpisa sang inaway kag nagaguba sang pag-abyanay.
29Ginahaylo sang mapintas nga tawo ang iya isigkatawo nga maghimo sang malain.
30Mag-andam kamo sa mga tawo nga nagayuhom-yuhom kag nagapulupangilay kay basi may malain sila nga plano.
31Ang katigulangon isa ka kadungganan16:31 Ang katigulangon isa ka kadungganan: sa literal, ang mga uban korona sang pagpadungog. nga maangkon sang tawo nga may matarong nga kabuhi.
32Mas maayo pa ang tawo nga mapinasensyahon sang sa tawo nga gamhanan. Mas maayo pa ang tawo nga makakontrolar sang iya kaugalingon sang sa tawo nga makakontrolar sang isa ka siyudad.
33Nagagabot-gabot ang mga tawo agod mahibaluan nila kon ano ang ila himuon, pero ang Ginoo ang nagabuot sa resulta sini.
