Daniel 2 – NIRV & TCB

New International Reader’s Version

Daniel 2:1-49

Nebuchadnezzar Dreams About a Large Statue

1In the second year of Nebuchadnezzar’s rule, he had a dream. His mind was troubled. He couldn’t sleep. 2So the king sent for those who claimed to get knowledge by using magic. He also sent for those who practiced evil magic and those who studied the heavens. He wanted them to tell him what he had dreamed. They came in and stood in front of the king. 3He said to them, “I had a dream. It troubles me. So I want to know what it means.”

4Then those who studied the heavens answered the king. They spoke in Aramaic. They said, “King Nebuchadnezzar, may you live forever! Tell us what you dreamed. Then we’ll explain what it means.”

5The king replied to them, “I have made up my mind. You must tell me what I dreamed. And you must tell me what it means. If you don’t, I’ll have you cut to pieces. And I’ll have your houses turned into piles of trash. 6So tell me what I dreamed. Explain it to me. Then I’ll give you gifts. I’ll reward you. I’ll give you great honor. So tell me the dream. And tell me what it means.”

7Once more they replied, “King Nebuchadnezzar, tell us what you dreamed. Then we’ll tell you what it means.”

8The king answered, “I know what you are doing. You are trying to gain more time. You realize that I’ve made up my mind. 9You must tell me the dream. If you don’t, you will pay for it. You have gotten together and made evil plans. You hope things will change. So you are telling me lies. But I want you to tell me what I dreamed. Then I’ll know that you can tell me what it means.”

10They answered the king, “There is no one on earth who can do what you are asking! No king has ever asked for anything like that. Not even a king as great and mighty as you has asked for it. Those who get knowledge by using magic have never been asked to do what you are asking. And those who study the heavens haven’t been asked to do it either. 11What you are asking is much too hard. No one can tell you what you dreamed except the gods. And they don’t live among human beings.”

12That made the king very angry. He ordered that all the wise men in Babylon be put to death. 13So the order was given to kill them. Men were sent out to look for Daniel and his friends. They were also supposed to be put to death.

14Arioch was the commander of the king’s guard. He went out to put the wise men of Babylon to death. So Daniel spoke to him wisely and carefully. 15He asked the king’s officer, “Why did Nebuchadnezzar give a terrible order like that?” Then Arioch explained to Daniel what was going on. 16When Daniel heard that, he went to the king. He told him he would explain the dream to him. But he needed more time.

17Then Daniel returned to his house. He explained everything to his friends Hananiah, Mishael and Azariah. 18He asked them to pray that the God of heaven would give him mercy. He wanted God to help him understand the mystery of the king’s dream. Then he and his friends wouldn’t be killed along with Babylon’s other wise men. 19During that night, God gave Daniel a vision. He showed him what the mystery was all about. Then Daniel praised the God of heaven. 20He said,

“May God be praised for ever and ever!

He is wise and powerful.

21He changes times and seasons.

He removes some kings from power.

He causes other kings to rule.

The wisdom of those who are wise comes from him.

He gives knowledge to those who have understanding.

22He explains deep and hidden things.

He knows what happens in the darkest places.

And where he is, everything is light.

23God of my people of long ago, I thank and praise you.

You have given me wisdom and power.

You have made known to me what we asked you for.

You have shown us the king’s dream.”

Daniel Tells the King What His Dream Means

24Then Daniel went to Arioch. The king had appointed him to put the wise men of Babylon to death. Daniel said to him, “Don’t kill the wise men of Babylon. Take me to the king. I’ll tell him what his dream means.”

25So Arioch took Daniel to the king at once. Arioch said, “I have found a man among those you brought here from Judah. He can tell you what your dream means.”

26Nebuchadnezzar spoke to Daniel, who was also called Belteshazzar. The king asked him, “Are you able to tell me what I saw in my dream? And can you tell me what it means?”

27Daniel replied, “You have asked us to explain a mystery to you. But no wise man can do that. And those who try to figure things out by using magic can’t do it either. 28But there is a God in heaven who can explain mysteries. King Nebuchadnezzar, he has shown you what is going to happen. Here is what you dreamed while lying in bed. And here are the visions that passed through your mind.

29“Your Majesty, while you were still in bed your mind was troubled. You were thinking about things that haven’t happened yet. The God who explains mysteries showed these things to you. 30Now the mystery has been explained to me. But it isn’t because I have greater wisdom than anyone else alive. It’s because God wants you to know what the mystery means, Your Majesty. He wants you to understand what went through your mind.

31“King Nebuchadnezzar, you looked up and saw a large statue standing in front of you. It was huge. It shone brightly. And it terrified you. 32The head of the statue was made out of pure gold. Its chest and arms were made out of silver. Its stomach and thighs were made out of bronze. 33Its legs were made out of iron. And its feet were partly iron and partly baked clay. 34While you were watching, a rock was cut out. But human hands didn’t do it. It struck the statue on its feet of iron and clay. It smashed them. 35Then the iron and clay were broken to pieces. So were the bronze, silver and gold. All of them were broken to pieces. They became like straw on a threshing floor at harvest time. The wind blew them away without leaving a trace. But the rock that struck the statue became a huge mountain. It filled the whole earth.

36“This was your dream. Now I will tell you what it means. 37King Nebuchadnezzar, you are the greatest king of all. The God of heaven has given you authority and power. He has given you might and glory. 38He has put everyone under your control. He has also given you authority over the wild animals and the birds in the sky. It doesn’t matter where they live. He has made you ruler over all of them. You are that head of gold.

39“After you, another kingdom will take over. It won’t be as powerful as yours. Next, a third kingdom will rule over the whole earth. The bronze part of the statue stands for that kingdom. 40Finally, there will be a fourth kingdom. It will be as strong as iron. Iron breaks and smashes everything to pieces. And the fourth kingdom will crush and break all the others. 41You saw that the feet and toes were made out of iron and baked clay. And the fourth kingdom will be divided up. But it will still have some of the strength of iron. That’s why you saw iron mixed with clay. 42The toes were partly iron and partly clay. And the fourth kingdom will be partly strong and partly weak. 43You saw the iron mixed with baked clay. And the fourth kingdom will be made up of all kinds of people. They won’t hold together any more than iron mixes with clay.

44“In the time of those kings, the God of heaven will set up a kingdom. It will never be destroyed. And no other nation will ever take it over. It will crush all those other kingdoms. It will bring them to an end. But it will last forever. 45That’s what the vision of the rock cut out of a mountain means. Human hands didn’t cut out the rock. It broke the statue to pieces. It smashed the iron, bronze, clay, silver and gold.

“The great God has shown you what will take place in days to come. The dream is true. And you can trust the meaning of it that I have explained to you.”

46Then King Nebuchadnezzar bowed low in front of Daniel. He wanted to honor him. So he ordered that an offering and incense be offered up to him. 47The king said to Daniel, “I’m sure your God is the greatest God of all. He is the Lord of kings. He explains mysteries. That’s why you were able to explain the mystery of my dream.”

48Then the king put Daniel in a position of authority. He gave him many gifts. He made him ruler over the city of Babylon and the towns around it. He put him in charge of all its other wise men. 49The king also did what Daniel asked him to. He appointed Shadrach, Meshach and Abednego to help Daniel govern Babylon and the towns around it. Daniel himself remained at the royal court.

Tagalog Contemporary Bible

Daniel 2:1-49

Ang Panaginip ni Nebucadnezar

1Noong pangalawang taon ng paghahari ni Nebucadnezar, nagkaroon siya ng mga panaginip na bumabagabag sa kanya, kaya hindi siya makatulog. 2Ipinatawag niya ang kanyang mga salamangkero, engkantador, mangkukulam, at mga astrologo2:2 astrologo: sa literal, Caldeo. para ipaliwanag nila ang kanyang mga panaginip. 3Sinabi niya sa kanila, “Nanaginip ako at binabagabag ako nito, kaya ipinatawag ko kayo dahil gusto kong malaman kung ano ang kahulugan ng panaginip na iyon.”

4Sumagot ang mga astrologo sa hari sa wikang Aramico,2:4 Wikang Aramico ang ginamit mula sa talatang ito hanggang sa katapusan ng kabanata 7. “Mahal na Hari, sabihin nʼyo po sa amin na inyong mga lingkod ang inyong panaginip at ipapaliwanag namin sa inyo ang kahulugan nito.”

5Sinabi ng hari sa kanila, “Ito ang aking napagpasyahan: Kung hindi ninyo mahulaan ang aking panaginip at ang kahulugan nito, pagpuputol-putulin ko ang katawan ninyo at ipapawasak ang inyong mga bahay. 6Kung mahuhulaan ninyo ang aking panaginip at maipaliwanag ang kahulugan nito, gagantimpalaan ko kayo at bibigyan pa ng malaking karangalan. Sige, hulaan na ninyo at ipaliwanag ang kahulugan nito.”

7Muli silang sumagot sa hari, “Mahal na Hari, sabihin nʼyo po sa amin ang inyong panaginip at ipapaliwanag namin sa inyo ang kahulugan nito.”

8Sinabi ng hari, “Alam kong pinahahaba lang ninyo ang oras dahil alam ninyong gagawin ko ang sinabi ko sa inyo, 9na kung hindi ninyo mahulaan at maipaliwanag ang aking panaginip, paparusahan ko kayo katulad ng sinabi ko. Nagkasundo kayong magsinungaling sa akin sa pag-aakalang magbabago pa ang aking isip sa paglipas ng oras. Hulaan na ninyo kung ano ang aking panaginip para maniwala ako na marunong talaga kayong magpaliwanag ng kahulugan nito.”

10Sumagot sila sa hari, “Walang tao sa buong mundo ang makagagawa ng iniuutos ninyo. At wala ring hari, gaano man ang kanyang kapangyarihan, na mag-uutos ng ganyan sa kanyang mga engkantador, mangkukulam, o mga astrologo. 11Napakahirap ng inyong hinihingi, Mahal na Hari. Ang mga dios lang ang makakagawa niyan, pero hindi sila naninirahan kasama ng mga tao.”

12Dahil sa sagot nilang ito, galit na galit ang hari. At nag-utos siyang patayin ang lahat ng marurunong2:12 marurunong: Mga taong katulad ng nabanggit sa talata 2. na mga tao sa Babilonia. 13Nang inilabas na ang utos ng hari na patayin ang mga marurunong, hinanap si Daniel at ang kanyang mga kasama para patayin din.

14-15Kaya nakipag-usap si Daniel kay Arioc na kapitan ng mga tagapagbantay ng hari na siyang inutusan na patayin ang mga marurunong sa Babilonia. Maingat na nagtanong si Daniel sa kanya kung ano ang dahilan ng napakabigat na utos ng hari. Kaya sinabi sa kanya ni Arioc ang nangyari.

16Pagkatapos, pumunta si Daniel sa hari at hiniling niya na bigyan siya ng panahong maipaliwanag ang kahulugan ng panaginip nito. 17Pumayag naman ang hari, kaya umuwi si Daniel at ibinalita sa kanyang mga kasamahang sina Hanania, Mishael at Azaria ang tungkol sa nangyari. 18Hiniling niya sa mga ito na manalangin para kaawaan sila ng Dios sa langit2:18 Dios sa langit: o, Dios na nasa langit; o, Dios na lumikha ng langit; o, Dios na higit sa lahat. at para malaman nila ang kahulugan ng panaginip ng hari, upang hindi sila patayin kasama ng iba pang marurunong na tao sa Babilonia. 19Nang gabing iyon, ipinahayag ng Dios kay Daniel ang panaginip ng hari at ang kahulugan nito sa pamamagitan ng pangitain. At pinuri ni Daniel ang Dios sa langit. 20Sinabi niya,

“Purihin ang Dios magpakailanman.

Siya ay matalino at makapangyarihan.

21Siya ang nagbabago ng panahon.

Siya ang nagpapasya kung sino ang maghahari at siya rin ang nag-aalis sa kanila sa trono.

Siya ang nagbibigay ng karunungan sa marurunong.

22Ipinapaliwanag niya ang mahihiwagang bagay na mahirap intindihin.

Nasa kanya ang liwanag, at nalalaman niya ang anumang nasa kadiliman.

23O Dios ng aking mga ninuno, pinupuri ko kayo at pinapasalamatan.

Kayo ang nagbigay sa akin ng karunungan at kakayahan.

At ibinigay nʼyo sa amin ang aming kahilingan sa inyo na ipahayag sa amin ang panaginip ng hari.”

Ipinaliwanag ni Daniel ang Panaginip ng Hari

24Pagkatapos, bumalik si Daniel kay Arioc na inutusan ng hari para patayin ang mga marurunong na tao sa Babilonia. Sinabi ni Daniel sa kanya, “Huwag mo muna silang patayin; dalhin mo muna ako sa hari at ipapaliwanag ko ang kanyang panaginip.”

25Kaya dali-daling dinala ni Arioc si Daniel sa hari. Sinabi ni Arioc, “Mahal na Hari, may nakita po akong bihag mula sa Juda na makapagpapaliwanag ng inyong panaginip.” 26Tinanong ng hari si Daniel na tinatawag ding Belteshazar, “Talaga bang mahuhulaan mo ang aking panaginip at maipapaliwanag ang kahulugan nito?” 27Sumagot si Daniel, “Mahal na Hari, wala pong sinumang marunong katulad ng mga mangkukulam, engkantador, o manghuhula ang makakapagpaliwanag ng inyong panaginip. 28Pero may Dios sa langit na naghahayag ng mga mahiwagang bagay. At inihayag niya sa inyo sa panaginip ang mangyayari sa hinaharap. Ngayon, sasabihin ko po sa inyo ang mga pangitaing nakita ninyo sa inyong panaginip.

29“Habang natutulog po kayo, Mahal na Hari, nanaginip kayo tungkol sa mga mangyayari sa hinaharap. Ipinapaalam ito sa inyo ng Dios na tagapagpahayag ng mga mahiwagang bagay. 30At inihayag sa akin ng Dios ang inyong panaginip hindi dahil mas matalino ako kaysa sa iba kundi para maipaliwanag ko sa inyo at maintindihan nʼyo ang gumugulo sa inyong isipan.

31Ito po ang inyong panaginip: May nakita kayong malaking rebulto na nakakasilaw na nakatayo sa inyong harapan at nakakatakot tingnan. 32Ang ulo nito ay purong ginto, ang mga bisig at dibdib ay pilak, ang tiyan at hita ay tanso. 33Ang kanyang mga binti ay bakal at ang kanyang mga paa naman ay bakal at luwad.2:33 luwad: sa Ingles, “clay.” 34At habang tinitingnan nʼyo po ang rebulto, may batong natipak na hindi kagagawan ng tao. Tumama ito sa mga paang bakal at luwad ng rebulto, at nawasak ang kanyang mga paa. 35Agad namang nadurog ang buong rebulto na gawa sa bakal, luwad, tanso, pilak at ginto. At parang naging ipa sa giikan na ipinadpad ng hangin kung saan-saan. Pero ang batong bumagsak sa paa ng rebulto ay naging malaking bundok at pumuno sa buong mundo.

36“Iyan po ang panaginip nʼyo, at ito naman ang kahulugan: 37Mahal na Hari, kayo ang hari ng mga hari. Ginawa kayong hari ng Dios sa langit2:37 Tingnan ang footnote sa talatang 18. at binigyan ng kapangyarihan, kalakasan, at karangalan. 38Ipinasakop niya sa inyo ang mga tao, mga hayop at mga ibon sa lahat ng dako. Kayo ang sumisimbolo sa gintong ulo ng rebulto.

39“Ang susunod sa inyong kaharian ay mas mahina kaysa sa inyo. Pagkatapos, ang ikatlong kaharian ay sumisimbolo ng tansong bahagi ng rebulto, at ang kahariang ito ay maghahari sa buong mundo. 40At ang ikaapat na kaharian ay kasintatag ng bakal. Kung paanong ang bakal ay dumudurog, ang kahariang ito ay dudurog din ng ibang mga kaharian. 41Ang mga paa na yari sa bakal at luwad ay nangangahulugan ng mahahating kaharian. Pero mananatili itong malakas, dahil ikaw mismo ang nakakita na may halo itong bakal. 42Ang mga daliring bakal at luwad na mga paa ay nangangahulugan na may bahagi ang kaharian na matibay at may bahaging mahina. 43Ang pagsasama ng bakal at luwad ay nangangahulugang magkakaisa ang mga pinuno ng mga kahariang ito sa pamamagitan ng pag-aasawa ng magkaibang lahi. Pero hindi rin magtatagal ang kanilang pagkakaisa, katulad ng bakal at luwad na hindi maaaring paghaluin.

44“Sa panahon ng mga haring ito, ang Dios sa langit ay magtatayo ng isang kaharian na hindi babagsak kailanman. Hindi ito matatalo ng alinmang kaharian, kundi wawasakin pa niya ang lahat ng kaharian at mananatili ito magpakailanman. 45Katulad ito ng iyong nakitang tipak na bato mula sa bundok (na hindi kagagawan ng tao) na dumurog sa rebultong yari sa bakal, tanso, luwad, pilak at ginto.

“Mahal na Hari, ipinahayag po ng makapangyarihang Dios sa inyo kung ano ang mga mangyayari sa hinaharap. Iyon ang panaginip nʼyo at ang kahulugan nito. Totoo po ang lahat ng sinabi ko.”

46Nagpatirapa si Haring Nebucadnezar upang parangalan si Daniel. Pagkatapos, nag-utos siyang maghandog at magsunog ng insenso kay Daniel. 47Sinabi niya kay Daniel, “Dahil sa ipinahayag mo ang panaginip ko at ang kahulugan nito, totoo na ang iyong Dios ang pinakamakapangyarihan sa lahat ng dios. Siya ang dapat kilalaning Panginoon ng mga hari. At siya lamang ang nakakapagpahayag ng mga hiwaga.”

48Pagkatapos, binigyan ng hari si Daniel ng maraming magagandang regalo. Ginawa siyang tagapamahala ng buong lalawigan ng Babilonia at pinuno ng lahat ng marurunong doon. 49Hiniling ni Daniel sa hari na italaga sina Shadrac, Meshac, at Abednego bilang katulong niya sa pamamahala ng lalawigan. Pumayag naman ang hari. At namalagi si Daniel sa palasyo ng hari.