1በክፉ ሰዎች አትቅና፤
ጓደኝነታቸውም አይመርህ፤
2ልባቸው ዐመፅን ያውጠነጥናልና፤
ከንፈራቸውም ሸፍጥ ያወራል።
3ቤት በጥበብ ይሠራል፤
በማስተዋልም ይጸናል፤
4በዕውቀትም ውድና ውብ በሆነ ንብረት፣
ክፍሎቹ ይሞላሉ።
5ጠቢብ ሰው ታላቅ ኀይል አለው፤
ዕውቀት ያለውም ሰው ብርታትን ይጨምራል፤
6ጦርነት ለመግጠም መልካም ምክር፣
ድል ለማድረግም ብዙ አማካሪዎች ያስፈልጋሉ።
7ጥበብ ለተላላ በጣም ሩቅ ናት፤
በከተማዪቱ በር ሸንጎ ላይም መናገር አይችልም።
8ክፋት የሚያውጠነጥን፣
“ተንኰለኛ” በመባል ይታወቃል።
9የተላላ ዕቅድ ኀጢአት ነው፤
ሰዎችም ፌዘኛን ይጸየፋሉ።
10በመከራ ጊዜ ፈራ ተባ ካልህ፣
ዐቅምህ ምንኛ ደካማ ነው!
11ወደ ሞት የሚነዱትን ታደጋቸው፤
እየተጐተቱ ለዕርድ የሚሄዱትን አድናቸው።
12አንተም፣ “ስለዚህ ነገር ምንም አላውቅም” ብትል፣
ልብን የሚመረምር እርሱ አያስተውልምን?
ሕይወትህን የሚጠብቃት እርሱ አያውቅምን?
ለእያንዳንዱስ እንደ ሥራው መጠን አይከፍለውምን?
13ልጄ ሆይ፤ መልካም ነውና ማር ብላ፤
የማር ወለላም ጣዕም ይጣፍጥሃል።
14ጥበብም ለነፍስህ እንደዚሁ ጣፋጭ እንደ ሆነች ዕወቅ፤
ብታገኛት ለነገ አለኝታ ይኖርሃል፤
ተስፋህም ከንቱ አይሆንም።
15በጻድቅ ሰው ቤት ላይ እንደ ወንበዴ አታድፍጥ፤
መኖሪያውንም በድንገት አታጥቃ፤
16ጻድቅ ሰባት ጊዜ እንኳ ቢወድቅ ይነሣልና፤
ክፉዎች ግን በጥፋት ይወድቃሉ።
17ጠላትህ ሲወድቅ ደስ አይበልህ፤
ሲሰናከልም ልብህ ሐሤት አያድርግ፤
18አለዚያ እግዚአብሔር ይህን አይቶ ደስ አይለውም፤
ቍጣውንም ከእርሱ ይመልሳል።
19በጨካኞች ድርጊት አትጨነቅ፤
በክፉዎችም አትቅና፤
20ግፈኛ ተስፋ የለውምና፤
የክፉዎችም መብራት ድርግም ብላ ትጠፋለች።
21ልጄ ሆይ፤ እግዚአብሔርንና ንጉሥን ፍራ፤
ከዐመፀኞችም ጋር አትተባበር፤
22ሁለቱም የሚያመጡት መዓት፤
ምን እንደሚሆን ማን ያውቃል?
ተጨማሪ የጠቢባን ምሳሌዎች
23እነዚህም ደግሞ የጠቢባን ምሳሌዎች ናቸው፦
በዳኝነት አድልዎ ማድረግ ተገቢ አይደለም፤
24በደለኛውን፣ “አንተ ንጹሕ ነህ” የሚለውን፣
ሕዝቦች ይረግሙታል፤ መንግሥታትም ያወግዙታል።
25በደለኛውን፣ “አንተ ጥፋተኛ ነህ” የሚሉት ግን መልካም ነገር ይገጥማቸዋል፤
የተትረፈረፈ በረከትም ይወርድላቸዋል።
26እውነተኛ መልስ መስጠት፣
ከንፈርን እንደ መሳም ነው።
27በደጅ ያለውን ሥራህን ፈጽም፤
ዕርሻህን አዘጋጅ፤
ከዚያም በኋላ ቤትህን ሥራ።
28በባልንጀራህ ላይ ያለ ምክንያት አትመስክር፤
በከንፈርህም አትሸንግል።
29“በእኔ ላይ እንደ ሠራብኝ እሠራለታለሁ፤
ስለ አድራጎቱም የእጁን እመልስለታለሁ” አትበል።
30በሰነፍ ሰው ዕርሻ በኩል ዐለፍሁ፤
ማስተዋል የጐደለውን ሰው የወይን ቦታ ዐልፌ ሄድሁ፤
31በያለበት እሾኽ በቅሎበታል፤
መሬቱም ዐረም ለብሷል፤
ቅጥሩም ፈራርሷል።
32ያየሁትን ነገር አወጣሁ፣ አወረድሁ፤
ካስተዋልሁትም ትምህርት አገኘሁ፤
33“ጥቂት ላንቀላፋ፣ ጥቂት ላሸልብ፣
እጄን አጣጥፌ ጥቂት ልረፍ” ብትል፣
34ድኽነት እንደ ወንበዴ፣
ዕጦትም እንደ ታጠቀ ሰው ይመጣብሃል።24፥34 ወይም እንደ ቦዘኔ ወይም ዕጦትም እንደ ለማኝ
1به اشخاص بدكار حسادت نورز و آرزو نكن كه با آنها دوست شوی، 2زيرا تمام فكر و ذكر آنها اين است كه به مردم ظلم كنند.
3خانه با حكمت بنا میشود و با فهم استوار میگردد، 4اتاقهايش با دانايی از اسباب نفيس و گرانبها پر میشود.
5آدم دانا و فهميده از قدرت زياد برخوردار است و دائم به قدرت خويش میافزايد. 6پيروزی در جنگ بستگی به تدابير خوب و مشورت زياد دارد.
7احمق نمیتواند به حكمت دست يابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار میگيرد، او حرفی برای گفتن ندارد.
8كسی كه دائم نقشههای پليد در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد. 9نقشههای آدم احمق گناهآلود است و كسی كه ديگران را مسخره میكند مورد نفرت همهٔ مردم میباشد.
10اگر نتوانی سختيهای زندگی را تحمل كنی، آدم ضعيفی هستی.
11از نجات دادن كسی كه به ناحق به مرگ محكوم شده است كوتاهی نكن. 12نگو كه از جريان بیخبر بودهای، زيرا خدايی كه جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، میداند كه تو از همه چيز باخبر بودهای. او هر كسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.
13-14پسرم، همانطور كه خوردن عسل كام تو را شيرين میكند، همچنان كسب حكمت برای جان تو شيرين خواهد بود. كسی كه حكمت بياموزد آيندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و اميدهايش بر باد نخواهد رفت.
15ای بدكاران، منتظر نباشيد كه خانهٔ درستكاران را غارت و ويران كنيد، 16زيرا شخص درستكار حتی اگر هفت بار هم بيفتد، باز برخواهد خاست، اما بدكاران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند گرديد.
17وقتی دشمنت دچار مصيبتی میشود شادی نكن و هنگامی كه میافتد دلشاد نشو، 18زيرا ممكن است خداوند اين كار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!
19به سبب بدكاران خودت را ناراحت نكن و به آنها حسادت نورز، 20زيرا شخص بدكار آيندهای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.
21پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با كسانی كه بر ضد ايشان شورش میكنند همدست نشو، 22كيست كه بداند خداوند يا پادشاه چه بلايی بر سر چنين كسان خواهد آورد؟
چند سخن حكيمانهٔ ديگر
23قاضی نبايد در داوری از كسی طرفداری كند. 24هر كه به مجرم بگويد: «تو بیگناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد، 25ولی آنكه گناهكار را محكوم كند سعادت و بركت نصيبش خواهد گرديد.
26جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.
27اول كسب و كاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشكيل بده.
28عليه همسايهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست دربارهاش بر زبان نياور. 29نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم كرد.»
30از كنار مزرعهٔ آدم تنبل و احمقی گذشتم. 31همه جا خار روييده بود، علفهای هرز زمين را پوشانده و ديوار مزرعه فرو ريخته بود. 32با ديدن اين منظره به فكر فرو رفتم و اين درس را آموختم: 33كسی كه دست روی دست میگذارد و دايم میخوابد و استراحت میكند، 34عاقبت فقر و تنگدستی چون راهزنی مسلح به سراغش خواهد آمد.