1በክፉ ሰዎች አትቅና፤
ጓደኝነታቸውም አይመርህ፤
2ልባቸው ዐመፅን ያውጠነጥናልና፤
ከንፈራቸውም ሸፍጥ ያወራል።
3ቤት በጥበብ ይሠራል፤
በማስተዋልም ይጸናል፤
4በዕውቀትም ውድና ውብ በሆነ ንብረት፣
ክፍሎቹ ይሞላሉ።
5ጠቢብ ሰው ታላቅ ኀይል አለው፤
ዕውቀት ያለውም ሰው ብርታትን ይጨምራል፤
6ጦርነት ለመግጠም መልካም ምክር፣
ድል ለማድረግም ብዙ አማካሪዎች ያስፈልጋሉ።
7ጥበብ ለተላላ በጣም ሩቅ ናት፤
በከተማዪቱ በር ሸንጎ ላይም መናገር አይችልም።
8ክፋት የሚያውጠነጥን፣
“ተንኰለኛ” በመባል ይታወቃል።
9የተላላ ዕቅድ ኀጢአት ነው፤
ሰዎችም ፌዘኛን ይጸየፋሉ።
10በመከራ ጊዜ ፈራ ተባ ካልህ፣
ዐቅምህ ምንኛ ደካማ ነው!
11ወደ ሞት የሚነዱትን ታደጋቸው፤
እየተጐተቱ ለዕርድ የሚሄዱትን አድናቸው።
12አንተም፣ “ስለዚህ ነገር ምንም አላውቅም” ብትል፣
ልብን የሚመረምር እርሱ አያስተውልምን?
ሕይወትህን የሚጠብቃት እርሱ አያውቅምን?
ለእያንዳንዱስ እንደ ሥራው መጠን አይከፍለውምን?
13ልጄ ሆይ፤ መልካም ነውና ማር ብላ፤
የማር ወለላም ጣዕም ይጣፍጥሃል።
14ጥበብም ለነፍስህ እንደዚሁ ጣፋጭ እንደ ሆነች ዕወቅ፤
ብታገኛት ለነገ አለኝታ ይኖርሃል፤
ተስፋህም ከንቱ አይሆንም።
15በጻድቅ ሰው ቤት ላይ እንደ ወንበዴ አታድፍጥ፤
መኖሪያውንም በድንገት አታጥቃ፤
16ጻድቅ ሰባት ጊዜ እንኳ ቢወድቅ ይነሣልና፤
ክፉዎች ግን በጥፋት ይወድቃሉ።
17ጠላትህ ሲወድቅ ደስ አይበልህ፤
ሲሰናከልም ልብህ ሐሤት አያድርግ፤
18አለዚያ እግዚአብሔር ይህን አይቶ ደስ አይለውም፤
ቍጣውንም ከእርሱ ይመልሳል።
19በጨካኞች ድርጊት አትጨነቅ፤
በክፉዎችም አትቅና፤
20ግፈኛ ተስፋ የለውምና፤
የክፉዎችም መብራት ድርግም ብላ ትጠፋለች።
21ልጄ ሆይ፤ እግዚአብሔርንና ንጉሥን ፍራ፤
ከዐመፀኞችም ጋር አትተባበር፤
22ሁለቱም የሚያመጡት መዓት፤
ምን እንደሚሆን ማን ያውቃል?
ተጨማሪ የጠቢባን ምሳሌዎች
23እነዚህም ደግሞ የጠቢባን ምሳሌዎች ናቸው፦
በዳኝነት አድልዎ ማድረግ ተገቢ አይደለም፤
24በደለኛውን፣ “አንተ ንጹሕ ነህ” የሚለውን፣
ሕዝቦች ይረግሙታል፤ መንግሥታትም ያወግዙታል።
25በደለኛውን፣ “አንተ ጥፋተኛ ነህ” የሚሉት ግን መልካም ነገር ይገጥማቸዋል፤
የተትረፈረፈ በረከትም ይወርድላቸዋል።
26እውነተኛ መልስ መስጠት፣
ከንፈርን እንደ መሳም ነው።
27በደጅ ያለውን ሥራህን ፈጽም፤
ዕርሻህን አዘጋጅ፤
ከዚያም በኋላ ቤትህን ሥራ።
28በባልንጀራህ ላይ ያለ ምክንያት አትመስክር፤
በከንፈርህም አትሸንግል።
29“በእኔ ላይ እንደ ሠራብኝ እሠራለታለሁ፤
ስለ አድራጎቱም የእጁን እመልስለታለሁ” አትበል።
30በሰነፍ ሰው ዕርሻ በኩል ዐለፍሁ፤
ማስተዋል የጐደለውን ሰው የወይን ቦታ ዐልፌ ሄድሁ፤
31በያለበት እሾኽ በቅሎበታል፤
መሬቱም ዐረም ለብሷል፤
ቅጥሩም ፈራርሷል።
32ያየሁትን ነገር አወጣሁ፣ አወረድሁ፤
ካስተዋልሁትም ትምህርት አገኘሁ፤
33“ጥቂት ላንቀላፋ፣ ጥቂት ላሸልብ፣
እጄን አጣጥፌ ጥቂት ልረፍ” ብትል፣
34ድኽነት እንደ ወንበዴ፣
ዕጦትም እንደ ታጠቀ ሰው ይመጣብሃል።24፥34 ወይም እንደ ቦዘኔ ወይም ዕጦትም እንደ ለማኝ
124:1 Zab 37:1; 73:3; Nge 3:31-32; 23:17-18Teweegombanga bakozi ba bibi
era tobeesemberezanga.
224:2 Zab 10:7Kubanga emitima gyabwe giteesa kukola bya butemu,
era akamwa kaabwe koogera ku kukola bya ffujjo.
324:3 Nge 14:1Amagezi ge gazimba ennyumba,
n’okutegeera kwe kugiggumiza.
424:4 Nge 8:21Olw’amagezi ebisenge by’ayo bijjula ebintu ebirungi,
eby’obugagga ebitalabikalabika eby’omuwendo omungi.
5Omuntu ow’amagezi aba n’obuyinza,
n’omuntu alina okumanya yeeyongera amaanyi.
624:6 Nge 11:14; 20:18; Luk 14:31Kubanga okulwana olutalo weetaaga okuluŋŋamizibwa,
n’okuluwangula, weetaaga abawi b’amagezi bangi.
7Amagezi gasukkirira nnyo omusirusiru,
talina ky’asobola kwogera mu lukuŋŋaana olw’oku wankaaki.
8Oyo asala enkwe ez’okukola ebibi,
aliyitibwa mukujjukujju.
9Entegeka ez’obusirusiru muvaamu kwonoona,
abantu beetamwa omukudaazi.
1024:10 Yob 4:5; Yer 51:46; Beb 12:3Bw’oyongobera mu kiseera eky’ebizibu,
olwo ng’olina amaanyi matono!
1124:11 Zab 82:4; Is 58:6-7Odduukiriranga n’owonya abo abatwalibwa okuttibwa,
n’abo abali ku njegoyego z’okuttibwa, obawonye okuttirwa obwemage.
1224:12 a Nge 21:2 b Yob 34:11; Zab 62:12; Bar 2:6*Bw’ogambanga nti, “Laba kino twali tetukimanyi,”
oyo akebera emitima aba talaba?
Oyo akuuma obulamu bwo takimanyi?
Talisasula buli muntu ng’omulimu gwe bwe guli?
13Mwana wange olyanga omubisi gw’enjuki kubanga mulungi,
omubisi oguva mu bisenge byagwo guwoomerera.
1424:14 Zab 119:103; Nge 16:24; 23:18Era manya nti amagezi gawoomera emmeeme yo,
bw’onoogafuna onoobeera n’essuubi mu bulamu obw’omu maaso,
n’essuubi lyo teririkoma.
15Toteeganga, ng’omunyazi bw’akola ku nnyumba y’omutuukirivu,
tonyaganga maka ge.
1624:16 Yob 5:19; Zab 34:19; Mi 7:8Omuntu omutuukirivu ne bw’agwa emirundi omusanvu, addamu n’ayimuka,
naye abakozi b’ebibi basuulibwa mu mitawaana.
1724:17 a Ob 12 b Yob 31:29Tosanyukanga ng’omulabe wo agudde,
bwe yeesittalanga omutima gwo gulemenga okujaguza.
18Si kulwa nga Mukama akiraba ne kitamusanyusa,
n’amusunguwalira.
1924:19 Zab 37:1Teweeraliikiriranga olw’abo abakola ebibi,
so abakozi b’ebibi tobakwatirwanga buggya.
2024:20 Yob 18:5; Nge 13:9; 23:17-18Kubanga omuntu omubi talina ssuubi mu maaso,
ettabaaza y’abakozi b’ebibi erizikizibwa.
2124:21 Bar 13:1-5; 1Pe 2:17Mwana wange otyanga Mukama, ne kabaka,
era teweetabanga na bajeemu.
22Kubanga obusungu bwabwe bulibuubuukira ku bajeemu
era ani amaanyi akabi akalibatuukako?
Ebigambo Eby’amagezi
2324:23 a Nge 1:6 b Lv 19:15 c Nge 28:21Bino nabyo era bigambo by’abalina amagezi.
Okwekubiira ng’osala emisango si kirungi.
2424:24 Nge 17:15Kale oyo agamba azizza omusango nti, “Toliiko ky’ovunaanibwa,”
abantu banaamukolimiranga, n’amawanga ganaamwetamwanga.
25Naye abo abasalira omusobya omusango ne gumusinga banaabanga n’essanyu,
n’omukisa omulungi gulibatuukako.
26Eky’okuddamu eky’amazima,
kiri ng’okunywegerwa.
27Malirizanga omulimu gwo ogw’ebweru,
oteeketeeke ennimiro zo,
n’oluvannyuma olyoke weezimbire ennyumba yo.
2824:28 Zab 7:4; Nge 25:18; Bef 4:25Towanga bujulizi bwa bulimba ku muliraanwa wo,
so akamwa ko tekalimbanga.
2924:29 Nge 20:22; Mat 5:38-41; Bar 12:17Toyogeranga nti, “Omuntu oyo ndimukola nga bw’ankoze,
era ndimusasuza nga bw’ampisizza.”
3024:30 Nge 6:6-11; 26:13-16Nayita ku nnimiro ey’omugayaavu,
ne mpita ne ku nnimiro y’emizabbibu ey’oyo atalina kutegeera.
31Kale laba, ng’ennimiro eyo ebunye amaggwa,
wansi wonna nga wabikkiddwa omuddo,
n’olukomera lwayo olw’amayinja nga lugudde.
32Ne neekaliriza ne ntegeera
ne nfuna ekyokuyiga mu bye nalaba.
3324:33 Nge 6:10Otulo otutonotono, n’okusumagira akatono,
n’okufunya emikono okuwummulako,
3424:34 Nge 10:4; Mub 10:18obwavu bulikutuukako ng’omutemu,
era n’obwetaavu ng’omutemu.
