Ebigambo ba Aguli
1Bino bye bigambo bya Aguli mutabani wa Yake; obubaka bwe yawa bwe buno:
Bw’ati omusajja ono bwe yagamba Isiyeri, Isyeri ono ne Ukali.
2Ddala Ayi Katonda wange nze nsinga obutategeera,
sirina kutegeera kwa bantu.
330:3 Nge 9:10Siyize magezi,
so n’oyo Omutukuvu simumanyi.
430:4 a Zab 24:1-2; Yk 3:13; Bef 4:7-10 b Zab 104:3; Is 40:12 c Yob 26:8; 38:8-9 d Lub 1:2 e Kub 19:12Ani eyali alinnye mu ggulu n’akka?
Ani eyali akuŋŋaanyiza empewo mu kibatu ky’engalo ze?
Ani eyali asibye amazzi mu kyambalo kye?
Ani eyatonda enkomerero zonna ez’ensi?
Erinnya lye y’ani, ne mutabani we y’ani?
Mbulira obanga obimanyi.
530:5 a Zab 12:6; 18:30 b Lub 15:1; Zab 84:11Buli kigambo kya Katonda kya mazima,
era aba ngabo eri abo abamwesiga.
630:6 Ma 4:2; 12:32; Kub 22:18Toyongeranga ku bigambo bye,
alemenga okukunenya naawe olabike ng’omulimba.
7Ebintu bibiri bye nkusaba; Ayi Mukama,
tobinnyimanga nga sinnafa:
830:8 Mat 6:11Ebigambo eby’obutaliimu n’eby’obulimba binteeke wala,
ate era tonjavuwazanga wadde okungaggawaza,
naye ndiisanga emmere eya buli lunaku.
930:9 a Yos 24:27; Is 1:4; 59:13 b Ma 6:12; 8:10-14; Kos 13:6 c Ma 8:12Nneme okukkutanga ne nkwegaana
ne njogera nti, “Mukama ye y’ani?”
Era nnemenga okuba omwavu ne nziba,
ne nvumisa erinnya lya Katonda wange.
10Tosekeetereranga muweereza eri mukama we,
alemenga okukukolimira, naawe omusango ne gukusinga.
1130:11 Nge 20:20Waliwo abo abakolimira bakitaabwe
ne batasabira na bannyaabwe mukisa;
1230:12 a Nge 16:2; Luk 18:11 b Yer 2:23, 35abo abeeraba ng’abatuukirivu bo mu maaso gaabwe,
ate nga tebanaazibwangako bibi byabwe.
1330:13 2Sa 22:28; Yob 41:34; Zab 131:1; Nge 6:17Waliwo abo ab’amalala amayitirivu,
abatunuza okwemanya okw’ekitalo,
1430:14 a Yob 4:11; 29:17; Zab 3:7 b Zab 57:4 c Yob 24:9; Zab 14:4 d Am 8:4; Mi 2:2 e Yob 19:22n’ebeerayo abo abalina amannyo agali ng’ebitala,
n’emba zaabwe nga zirimu ebiso,
okusaanyaawo abaavu mu nsi,
n’abo abali mu kwetaaga.
1530:15 Nge 27:20Ekinoso kirina bawala baakyo babiri
abaleekaana nti, “Mpa! mpa!”
Waliwo ebintu bisatu ebitakkuta,
weewaawo bina ebitagamba nti, “Matidde,”
1630:16 Nge 27:20; Is 5:14; 14:9, 11; Kbk 2:5Amagombe,
olubuto olugumba,
ettaka eritakutta mazzi,
n’omuliro ogutayogera nti, “Ebyo binaamala!”
1730:17 a Ma 21:18-21; Nge 23:22 b Yob 15:23Eriiso ly’oyo anyooma kitaawe,
era n’atagondera nnyina,
liriggibwamu bannamuŋŋoona ab’omu kiwonvu,
ne liriibwa ensega.
18Waliwo ebigambo bisatu eby’ekitalo ennyo gye ndi,
weewaawo bina bye sitegeera:
19Empungu engeri gye yeeyisaamu mu bbanga,
n’omusota engeri gye gwewalulamu wakati mu mayinja,
n’ekyombo gye kiseeyeeyamu ku nnyanja,
n’engeri omusajja gye yeeyisaamu ng’ali n’embeerera.
2030:20 Nge 5:6Bw’ati bwe yeeyisa omukazi omwenzi:
alya n’asiimuula emimwa gye
n’agamba nti, “Sirina kibi kye nkoze.”
21Ensi ekankanira wansi w’ebintu bisatu
weewaawo bina:
2230:22 Nge 19:10; 29:2omuweereza bw’afuuka kabaka,
n’omusirusiru bw’akutta emmere;
23n’omukazi eyadibira mu ddya;
n’omuweereza omuwala bw’afumbirwa bba wa mugole we.
24Waliwo ebintu ebitono bina ku nsi,
ebirina amagezi amangi ennyo.
2530:25 Nge 6:6-8Enkolooto bye biwuka ebitalina maanyi mangi,
naye byeterekera emmere yaabyo mu kyeya;
2630:26 Zab 104:18obumyu busolo bunafu
naye bwezimbira ennyumba zaabwo mu mayinja;
2730:27 Kuv 10:4enzige tezirina kabaka,
kyokka zitabaala zonna mu bibiina byazo;
28omunya oyinza okugukwasa engalo,
naye mu mbiri za bakabaka gusangibwamu.
29Waliwo ebintu bisatu ebyesimba obulungi mu kitiibwa nga bitambula,
weewaawo bina ebitambulira mu kitiibwa:
30empologoma esinga ensolo zonna amaanyi era kabaka waazo, so tewali gy’esegulira yonna;
31sseggwanga,
n’embuzi ennume,
ne kabaka eyeetooloddwa eggye lye.
3230:32 Yob 21:5; 29:9Bw’oba ng’obadde okoze eby’obusirusiru ne weegulumiza,
obanga obadde oteekateeka okukola ebibi,
weekomeko weekwate ku mumwa.
33Kubanga okusunda amata kuzaala omuzigo,
n’okunyiga ennyindo kuleeta omusaayi,
okutankuula obusungu, bwe kutyo kuleeta entalo.
Ang mga Kawikaan ni Agur
1Ito ang mga kawikaan ni Agur na anak ni Jakeh na taga-Masa. Sinabi niya ito kina Itiel at Ucal:
2“Ako ang pinakamangmang sa lahat ng tao.
Ang isip koʼy parang hindi sa tao.
3Hindi ako natuto ng karunungan,
at tungkol naman sa Dios ay wala akong nalalaman.
4May tao bang nakaakyat na sa langit at bumaba sa mundo?
May tao bang nakadakot ng hangin sa kanyang mga kamay o kaya ay nakabalot ng tubig sa kanyang damit?
May tao bang nakapaglagay ng hangganan sa mundo?
Kung may kilala ka, sabihin mo sa akin ang kanyang pangalan at ang pangalan ng kanyang anak.
5Ang bawat salita ng Dios ay tunay na mapagkakatiwalaan.
Siya ay tulad ng panangga sa mga umaasa ng kanyang pag-iingat.
6Huwag mong dadagdagan ang kanyang mga salita,
dahil kung gagawin mo ito, sasawayin ka niya at ipapakita na ikaw ay sinungaling.”
7Panginoon, may dalawang bagay akong hihilingin sa inyo. Kung maaari ibigay nʼyo ito sa akin bago ako mamatay. 8Una, tulungan nʼyo ako na huwag magsinungaling. Pangalawa, huwag nʼyo akong payamanin o pahirapin, sa halip bigyan nʼyo lamang ako ng sapat para sa aking mga pangangailangan. 9Dahil kung yumaman ako, baka sabihin kong hindi ko na kayo kailangan; at kung ako naman ay maghirap, baka matuto akong magnakaw at mailagay ko kayo sa kahihiyan.
Dagdag pang mga Kawikaan
10Huwag mong sisiraan ang katulong sa harap ng kanyang amo, baka isumpa ka niya at magdusa ka.
11May mga anak na hindi nananalangin sa Dios na pagpalain ang kanilang mga magulang, sa halip sinusumpa pa nila sila.
12May mga tao na ang tingin sa sarili ay tunay na perpekto, ngunit ang totoo ang buhay nila ay madumi.
13May mga taong mapagmataas na kung tumingin akala mo kung sino.
14May mga tao namang sakim at napakalupit, pati mahihirap ay kanilang ginigipit.
15Ang mga taong sakim ay parang linta. Ang laging sinasabi ay, “Bigyan mo ako!”
May apat30:15 May apat: sa Hebreo, May tatlo o apat. na bagay na hindi kontento:
16ang libingan,
ang babaeng baog,
ang lupang walang tubig,
at ang apoy.
17Ang anak na kumukutya at sumusuway sa kanyang magulang ay tutukain ng uwak sa mga mata, at kakainin ng mga agila ang bangkay niya. 18May apat30:18 May apat: sa Hebreo, May tatlo o apat. na bagay na para sa akin ay kahanga-hanga at hindi ko maunawaan:
19Kung paano nakakalipad ang agila sa kalangitan,
kung paano nakakagapang ang ahas sa batuhan,
kung paano nakapaglalayag ang barko sa karagatan,
at ang pamamaraan ng lalaki sa babae.
20Ganito ang ginagawa ng babaeng nagtataksil sa kanyang asawa: Sumisiping siya sa ibang lalaki pagkatapos sasabihin niyang wala siyang ginagawang masama.
21May apat30:21 May apat: sa Hebreo, May tatlo o apat. na bagay na hindi matanggap ng mga tao sa mundo:
22-23Ang aliping naging hari,
ang mangmang na sagana sa pagkain,
ang babaeng masungit na nakapag-asawa,
at ang babaeng alipin na pumalit sa kanyang amo.
24May apat na hayop dito sa mundo na maliit ngunit may pambihirang kaisipan:
25Ang mga langgam, kahit mahina, nag-iipon sila ng pagkain kung tag-araw.
26Ang mga badyer,30:26 badyer: sa Ingles, badger. kahit mahihina sila, nakagagawa sila ng kanilang tirahan sa mabatong lugar.
27Ang mga balang, kahit walang namumuno, maayos na lumilipad nang sama-sama.
28Ang mga butiki, kahit madaling hulihin ng kamay, matatagpuan kahit sa palasyo ng hari.
29May apat30:29 May apat: sa Hebreo, May tatlo o apat. na nilalang na akala mo kung sino kapag lumakad:
30ang leon (pinakamatapang sa lahat ng hayop at walang kinatatakutan),
31ang tandang,
ang lalaking kambing,
at ang haring nangunguna sa kanyang mga kawal.
32Kung sa kahangalan moʼy nagmamayabang ka at nagbabalak ng masama, tigilan mo na iyan! 33Hindi ba kapag hinalo nang hinalo ang malapot na gatas ay magiging mantikilya?30:33 mantikilya: Ang ibig sabihin dito ay ang “butter”. Hindi ba kapag sinuntok mo ang ilong ng isang tao ay magdurugo ito? Kaya kapag ginalit mo ang tao tiyak na magkakaroon ng gulo.
