1Een goede reputatie is belangrijker dan grote rijkdom, goed bekend staan is belangrijker dan zilver en goud.
2Rijke en arme mensen leven met elkaar en hebben elkaar nodig, de Here heeft hen allemaal gemaakt.
3Een bedachtzaam en verstandig mens ziet het dreigende gevaar en verbergt zich, maar onverstandigen blijven gewoon doorgaan en worden dus gestraft.
4De beloning voor nederigheid en eerbiedig ontzag voor de Here bestaat uit rijkdom, aanzien en uitzicht op het leven.
5Wie de verkeerde weg gaat, vindt struikelblokken op zijn weg. Wie bij God blijft, ontloopt dat alles.
6Leer een kind al vroeg wat hij moet weten, dan zal hij later daarnaar leven.
7De rijke heerst over de arme en wie leent staat in het krijt bij de uitlener.
8Wie onrecht zaait, zal problemen maaien, zo zal zijn woede tot een einde komen.
9Wie vriendelijk is, zal worden gezegend, hij deelde immers zijn brood met de hongerige.
10Verdrijf de spotter, dan komt er een einde aan de ruzie, het beschamende meningsverschil zal ophouden.
11De koning is een vriend van de man met een oprecht hart, die oprechte gedachten tot uitdrukking brengt.
12De ogen van de Here waken over de ware wijsheid, maar Hij keert Zich krachtig tegen de mensen die Hem ontrouw zijn.
13De luiaard verzint allerlei uitvluchten. ‘Ik kan niet gaan werken,’ zegt hij, ‘er loopt een leeuw buiten. Dat is mij te gevaarlijk.’
14Vleiende woorden van een onbekende vrouw zijn als een diepe gracht, wie zich de woede van de Here op de hals haalt, valt daarin.
15Onbezonnenheid is kenmerkend voor de jeugd, alleen straf kan iemand daarvan bevrijden.
16Wie zichzelf verrijkt door de arme uit te buiten en gelijk een rijke geschenken geeft, zal zelf met de armoede kennismaken.
17Luister goed naar deze wijze uitspraken en stel uw hart open voor mijn kennis en inzicht.
18Want het is goed als u die in uw hart sluit, dan zullen ze ook uw woorden beïnvloeden.
19Ik geef deze wijsheden aan u door, zodat u leert de Here in alles te vertrouwen.
20Heb ik u geen hoogstaande dingen geschreven, vol wijze raad en diep inzicht?
21Zo kunt u kennismaken met de zekerheid die de waarheid biedt, dan kunt u hen die u om raad vragen, naar waarheid antwoorden.
22Beroof de arme niet omdat hij arm is, verpletter de noodlijdende niet voor de rechtbank.
23Want de Here zal als hun beschermer optreden en hun berovers doden.
24Mijd het gezelschap van een driftkop en ga niet om met een heethoofd,
25anders loopt u het risico net zo te worden, wat u naar de ondergang voert.
26Schaar u niet onder degenen die met een handklap te kennen geven zich garant te stellen voor schulden.
27Want waarom het risico lopen dat de schuldeiser uw bed afneemt, omdat u niet kunt betalen?
28Houd u aan de morele grenzen die al van oudsher gelden.
29Kent u iemand die een goed vakman is? Hij zal succes hebben en voor koningen werken.
122:1 Mhu 7:1Heri kuchagua jina jema kuliko utajiri mwingi,
kuheshimiwa ni bora kuliko fedha au dhahabu.
222:2 Ay 31:15; Mt 5:45; Za 49:1-2Tajiri na maskini wanafanana kwa hili:
Bwana ni Muumba wao wote.
322:3 Mit 14:16; 27:12; Isa 26:20Mtu mwenye busara huona hatari na kujificha,
bali mjinga huendelea mbele kama kipofu nayo ikamtesa.
422:4 Mit 15:33; 10:27; Dan 4:36Unyenyekevu na kumcha Bwana
huleta utajiri, heshima na uzima.
522:5 Mit 15:19; 1Yn 5:18Katika mapito ya waovu kuna miiba na mitego,
bali yeye ailindaye nafsi yake hukaa mbali nayo.
622:6 Efe 6:4Mfundishe mtoto njia impasayo kuiendea,
naye hataiacha hata akiwa mzee.
722:7 Yak 2:6Matajiri huwatawala maskini
naye akopaye ni mtumwa wa akopeshaye.
822:8 Hos 10:13; 8:7; Kut 1:20; Gal 6:7-8; Za 125:3Yeye aupandaye uovu huvuna taabu,
nayo fimbo ya ghadhabu yake itaangamizwa.
922:9 Kum 14:29; 2Kor 9:6; Mit 11:25; 28:27Mtu mkarimu yeye mwenyewe atabarikiwa
kwa kuwa hushiriki chakula chake na maskini.
1022:10 Mit 26:20; Mwa 21:9, 10; Za 101:5Mfukuze mwenye dhihaka,
na mvutano utatoweka;
ugomvi na matukano vitakoma.
1122:11 Mit 16:13; Mt 5:8Yeye apendaye moyo safi na yeye ambaye maneno yake ni ya neema,
mfalme atakuwa rafiki yake.
12Macho ya Bwana hulinda maarifa,
bali huyapinga maneno ya asiye mwaminifu.
1322:13 Mit 26:13Mvivu husema, “Yuko simba nje!”
au, “Nitauawa katika mitaa!”
1422:14 Mit 6:12; Mhu 7:26Kinywa cha mwanamke kahaba ni shimo refu;
yeye aliye chini ya ghadhabu ya Bwana
atatumbukia ndani yake.
1522:15 Mit 13:24; 20:30Upumbavu umefungwa ndani ya moyo wa mtoto,
bali fimbo ya adhabu itaufukuzia mbali naye.
1622:16 Ay 20:19-23; Amo 2:6-8; Isa 3:14-15; Yak 2:13Yeye amwoneaye maskini ili kujiongezea mali,
naye ampaye tajiri zawadi, wote huwa maskini.
Misemo Ya Wenye Hekima
1722:17 Mit 1:8; 1:6; 30:1; 31:1; 2:2Tega sikio na usikie misemo ya wenye hekima,
elekeza moyo wako kwenye yale nifundishayo,
18kwa maana inapendeza unapoyahifadhi moyoni mwako
na kuwa nayo yote tayari midomoni mwako.
19Ili tumaini lako liwe katika Bwana,
hata wewe, ninakufundisha leo.
2022:20 Mit 8:6Je, sijakuandikia misemo thelathini,
misemo ya mashauri na maarifa,
2122:21 1Pet 3:15; Mhu 12:10kukufundisha maneno ya kweli na ya kuaminika,
ili uweze kutoa majibu sahihi
kwake yeye aliyekutuma?
2222:22 Law 25:17; Zek 7:10; Kut 23:6; Mal 3:5Usiwadhulumu maskini kwa sababu ni maskini,
wala kumdhulumu mhitaji mahakamani,
2322:23 Ay 29:16; Za 12:5; 1Sam 25:39kwa sababu Bwana atalichukua shauri lao
naye atawateka wao waliowateka.
24Usifanye urafiki na mtu mwenye hasira ya haraka,
usishirikiane na yule aliye mwepesi kukasirika,
2522:25 1Kor 15:33la sivyo utajifunza njia zake
na kujiingiza mwenyewe kwenye mtego.
2622:26 Kum 19:14; Mit 23:10Usiwe mwenye kupana mikono katika rehani,
au kuweka dhamana kwa ajili ya madeni.
2722:27 Mit 11:15; 17:18Kama ukikosa njia ya kulipa,
kitanda chako
kitachukuliwa ukiwa umekilalia.
2822:28 Kum 19:14Usisogeze jiwe la mpaka wa zamani
lililowekwa na baba zako.
2922:29 1Fal 11:28; Mwa 41:46; Mhu 9:10Je, unamwona mtu stadi katika kazi yake?
Atahudumu mbele ya wafalme;
hatahudumu mbele ya watu duni.
