Ang Kaluoy sang Dios sa mga Judio
1Ti ano, ginsikway na bala sang Dios ang iya katawhan nga mga Israelinhon? Wala gid. Kay ako mismo isa ka Israelinhon, kaliwat ni Abraham, kag sakop sang tribo ni Benjamin. 2Wala ginsikway sang Dios ang iya katawhan nga ginpili na niya sang una pa. Nadumduman bala ninyo ang ginasiling sang Kasulatan parte kay Elias? Indi bala nagreklamo siya sa Dios parte sa ginahimo sang Israel? 3Siling niya, “Ginoo, ginpamatay nila ang imo mga propeta, kag gin-guba nila ang imo mga halaran. Ako na lang isa ang nabilin kag ginatinguhaan man nila ako nga patyon.”11:3 1 Har. 19:10, 14. 4Pero ano bala ang sabat sang Ginoo sa iya? “May ginbilin ako nga 7,000 ka Israelinhon nga wala nagluhod sa imahen ni Baal.”11:4 Baal: Tan-awa ang Lista sang mga Pulong sa likod. 11:4 1 Har. 19:18. 5Amo man ini subong sa aton panahon. May nabilin pa nga mga Israelinhon nga nagatuo sa Dios, kay ginpili niya sila tungod sa iya bugay. 6Ang pagpili sa ila indi tungod sa ila maayo nga binuhatan kundi suno sa bugay sang Dios; kay kon ginabasi sa maayo nga binuhatan, indi na ina matawag nga bugay.
7Karon, makasiling kita nga ang mga Israelinhon wala nakabaton sang ila ginahandom nga mangin matarong. Ang ginpili lang sang Dios amo ang nakabaton sang ila ginahandom, pero ang iban ginpatig-a ang ila ulo. 8Amo ini ang ginsiling sang Kasulatan parte sa ila, “Daw sa ginpatulog sila sang Dios sing mahamuok, kag hasta subong indi nila maintiendihan ang ila nakita kag nabatian.”11:8 Deu. 29:4; Isa. 29:10. 9Nagsiling man si David parte sa ila, “Kabay pa nga ang ila mga punsyon11:9 ila mga punsyon: siguro ang buot silingon, ang mga punsyon sa ila nga paghalad sa templo ukon mga piesta. Sa literal, lamisa. magadala sa ila sang kalaglagan, kasandaran, kag silot. 10Kabay pa nga mabulagan sila. Kag kabay pa nga indi pagkuhaon ang mabug-at nga ila ginapas-an agod magbuluktot sila permi.”11:10 Salmo 69:22-23.
11Nasandad ang mga Judio kay wala sila nagtuo kay Cristo. Ti, ano karon? Nagakahulugan bala nga padayon na gid ang ila pagkahulog? Indi! Kundi tungod sa ila paglapas, nahatagan sing kahigayunan ang mga indi Judio nga maluwas. Kag sa sini mahisa ang mga Judio. 12Karon, kon ang paglapas kag ang kakulangan sang mga Judio nagdala sang madamo nga pagpakamaayo sa mga tawo sa bug-os nga kalibutan, daw ano pa gid nga mga pagpakamaayo ang mangin resulta kon makompleto ang mga Judio nga dapat magtuo sa iya.
Ang Kaluwasan sang mga Indi Judio
13Karon, nagahambal ako sa inyo nga mga indi Judio. Ginhimo ako sang Dios nga apostol para sa inyo agod ibalita ko sa inyo ang parte kay Cristo. Kag ginakabig ko nga importante ini nga buluhaton nga ginhatag sa akon, 14kay basi kon paagi sini mapahisa ko sa inyo ang akon mga kapareho nga mga Judio, agod ang iban sa ila magtuo man kag maluwas. 15Kay kon ang pagsikway sang Dios sa mga Judio nangin kabangdanan nga ang iban nga mga tawo sa kalibutan nakapalapit sa Dios, daw ano pa gid ang mangin resulta kon ang mga Judio batunon liwat sang Dios. Mangin pareho sila sa mga patay nga nabanhaw.
16Ang halimbawa sang mga Judio pareho sini: kon ang bahin sang tinapay nahalad sa Dios, ang bilog nga tinapay iya man sang Dios. Kag kon ang gamot sang kahoy iya sang Dios, ang mga sanga sang kahoy iya man sang Dios.11:16 Ang buot silingon ni Pablo sa bersikulo 16, kon si Abraham iya sang Dios, ang iya mga kaliwat iya man sang Dios. 17Ang mga Judio pareho sang mga sanga sang kahoy nga olibo nga ginpang-utod. Kag kamo nga mga indi Judio pareho sang mga sanga sang talunon nga olibo nga ginsugpon sa ginpang-utdan nga mga sanga. Gani nakaambit kamo sang mga kaayuhan nga ginhatag sang Dios sa mga Judio. 18Pero indi kamo maghunahuna nga mas maayo pa kamo sang sa mga sanga nga ginpang-utod. Dumduma ninyo nga kamo mga sanga lang. Indi kamo ang nagabuhi sa gamot, kundi ang gamot amo ang nagabuhi sa inyo.
19Basi kon may magsiling sa inyo, “Ngaa ginpang-utod sila kag kami ang ginsugpon kon indi kami mas maayo sang sa ila?” 20Ginpang-utod sila tungod nga wala sila nagtuo kay Cristo kag kamo ang ginsugpon tungod nga nagtuo kamo. Gani indi kamo magpabugal, kundi mag-andam kamo. 21Tungod kay kon ginapang-utod sang Dios ang natural nga mga sanga nga amo ang mga Judio, mahapos ang pagpang-utod sa inyo, kay kamo mga ginsugpon lang nga mga sanga. 22Diri makita ang kaayo sang Dios kag ang iya pagkaestrikto. Estrikto siya sa mga tawo nga indi magtuo sa iya, pero maayo siya sa inyo, kon nagapabilin kamo sa iya kaayo. Pero kon indi, pang-utdon man niya kamo. 23Kag kon indi na magpatig-a ang mga Judio kundi magtuo man, isugpon niya liwat sila sa puno, kay sarang ina mahimo sang Dios. 24Kay kamo nga mga indi Judio pareho sang mga sanga sang talunon nga olibo nga ginpang-utod kag ginpangsugpon sa natural nga olibo nga amo ang mga Judio, bisan pa nga indi ini kinaandan nga paagi. Pero mas mahapos para sa Dios nga ibalik ang natural nga mga sanga sa iya ginhalinan nga puno.
Ang Kaluoy sang Dios para sa Tanan
25Mga utod ko kay Cristo, gusto ko nga mahibaluan ninyo ining tinago nga kamatuoran, agod indi kamo magpabugal nga daw si sin-o gid kamo. Ang pagpatig-a sang mga Judio umalagi lang kag hasta gid lang sa tion nga makompleto na ang mga indi Judio nga dapat magtuo sa iya. 26Pagkatapos sini maluwas ang bug-os nga Israel, pareho sang ginasiling sang Kasulatan,
“Magahalin sa Zion ang Manluluwas;
kuhaon niya ang tanan nga kalautan sa mga kaliwat ni Jacob.
27Kag amo ini ang akon kasugtanan sa ila:
patawaron ko ang ila mga sala.”11:27 Isa. 59:20-21; Jer. 31:33-34.
28Tungod kay ginsikway sang mga Judio ang Maayong Balita, nangin kaaway sila sang Dios, agod kamo nga mga indi Judio mahatagan sang kahigayunan nga maluwas. Pero tungod nga mga pinili sila sang Dios, ginahigugma niya sila. Kay ginpromisa niya ini sang una sa ila mga katigulangan nga palanggaon niya ang ila mga kaliwat. 29Kag wala nagabaylo ang Dios sang iya hunahuna parte sa mga tawo nga iya ginapili kag ginapakamaayo. 30Sang una, kamo nga mga indi Judio wala nagtuman sa Dios. Pero karon, tungod nga ang mga Judio wala nagtuman sa iya, ginakaluoyan kamo sang Dios. 31Kag amo man ang matabo sa ila, nga bisan subong wala sila nagatuman sa Dios, kaluoyan man niya sila tungod nga ginakaluoyan niya kamo. 32Kay gintugutan sang Dios nga ang tanan nga tawo mangin ulipon sang ila mga sala agod ipakita niya sa tanan ang iya kaluoy.
Pagpasalamat sa mga Kaayo sang Dios
33Makatilingala gid ang kaayo sang Dios! Indi ta matungkad ang iya kaalam kag ang iya nahibaluan! Sin-o bala ang makaintiendi sang iya hunahuna kag sang iya mga pamaagi? 34Pareho sang ginasiling sa Kasulatan,
“Sin-o bala ang nakahibalo sang hunahuna sang Ginoo?
Sin-o bala ang makatudlo sa iya kon ano ang iya dapat himuon?11:34 Isa. 40:13.
35Wala kita sing may ihatag sa iya
agod nga may bayaran siya sa aton.”11:35 Job 41:11.
36Kay ang tanan nga butang nagahalin sa Dios, kag ginhimo ini paagi sa iya kag para sa iya. Dayawon siya sa wala sing katapusan! Amen.
The Israelites Who Are Faithful
1So here is what I ask. Did God turn his back on his people? Not at all! I myself belong to Israel. I am one of Abraham’s children. I am from the tribe of Benjamin. 2God didn’t turn his back on his people. After all, he chose them. Don’t you know what Scripture says about Elijah? He complained to God about Israel. 3He said, “Lord, they have killed your prophets. They have torn down your altars. I’m the only one left. And they are trying to kill me.” (1 Kings 19:10,14) 4How did God answer him? God said, “I have kept 7,000 people for myself. They have not bowed down to Baal.” (1 Kings 19:18) 5Some are also faithful today. They have been chosen by God’s grace. 6And if they are chosen by grace, then they can’t work for it. If that were true, grace wouldn’t be grace anymore.
7What should we say then? The people of Israel did not receive what they wanted so badly. Those Israelites who were chosen did receive it. But the rest of the people were made stubborn. 8It is written,
“God made it hard for them to understand.
He gave them eyes that could not see.
He gave them ears that could not hear.
And they are still like that today.” (Deuteronomy 29:4; Isaiah 29:10)
9David says,
“Let their feast be a trap and a snare.
Let them trip and fall. Let them get what’s coming to them.
10Let their eyes grow dark so they can’t see.
Let their backs be bent forever.” (Psalm 69:22,23)
Two Kinds of Olive Branches
11Again, here is what I ask. The Israelites didn’t trip and fall once and for all time, did they? Not at all! Because Israel sinned, the Gentiles can be saved. That will make Israel jealous of them. 12Israel’s sin brought riches to the world. Their loss brings riches to the Gentiles. So then what greater riches will come when all Israel turns to God!
13I am talking to you who are not Jews. I am the apostle to the Gentiles. So I take pride in the work I do for God and others. 14I hope somehow to stir up my own people to want what you have. Perhaps I can save some of them. 15When they were not accepted, it became possible for the whole world to be brought back to God. So what will happen when they are accepted? It will be like life from the dead. 16The first handful of dough that is offered is holy. This makes all of the dough holy. If the root is holy, so are the branches.
17Some of the natural branches have been broken off. You are a wild olive branch. But you have been joined to the tree with the other branches. Now you enjoy the life-giving sap of the olive tree root. 18So don’t think you are better than the other branches. Remember, you don’t give life to the root. The root gives life to you. 19You will say, “Some branches were broken off so that I could be joined to the tree.” 20That’s true. But they were broken off because they didn’t believe. You stand only because you do believe. So don’t be proud, but tremble. 21God didn’t spare the natural branches. He won’t spare you either.
22Think about how kind God is! Also think about how firm he is! He was hard on those who stopped following him. But he is kind to you. So you must continue to live in his kindness. If you don’t, you also will be cut off. 23If the people of Israel do not continue in their unbelief, they will again be joined to the tree. God is able to join them to the tree again. 24After all, weren’t you cut from a wild olive tree? Weren’t you joined to an olive tree that was taken care of? And wasn’t that the opposite of how things should be done? How much more easily will the natural branches be joined to their own olive tree!
All Israel Will Be Saved
25Brothers and sisters, here is a mystery I want you to understand. It will keep you from being proud. Part of Israel has refused to obey God. That will continue until the full number of Gentiles has entered God’s kingdom. 26In this way all Israel will be saved. It is written,
“The God who saves will come from Mount Zion.
He will remove sin from Jacob’s family.
27Here is my covenant with them.
I will take away their sins.” (Isaiah 59:20,21; 27:9; Jeremiah 31:33,34)
28As far as the good news is concerned, the people of Israel are enemies. This is for your good. But as far as God’s choice is concerned, the people of Israel are loved. This is because of God’s promises to the founders of our nation. 29God does not take back his gifts. He does not change his mind about those he has chosen. 30At one time you did not obey God. But now you have received mercy because Israel did not obey. 31In the same way, Israel has not been obeying God. But now they receive mercy because of God’s mercy to you. 32God has found everyone guilty of not obeying him. So now he can have mercy on everyone.
Praise to God
33How very rich are God’s wisdom and knowledge!
How he judges is more than we can understand!
The way he deals with people is more than we can know!
34“Who can ever know what the Lord is thinking?
Or who can ever give him advice?” (Isaiah 40:13)
35“Has anyone ever given anything to God,
so that God has to pay them back?” (Job 41:11)
36All things come from him.
All things are directed by him.
All things are for his praise.
May God be given the glory forever! Amen.
