Stefano Kwarĩria Kĩama
1Nake mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene akĩmũũria atĩrĩ, “Thitango ici nĩ cia ma?”
27:2 Atũm 22:1; Kĩam 11:31Nake Stefano agĩcookia atĩrĩ, “Ariũ a Baba na maithe maitũ, ta thikĩrĩriai! Ngai mwene riiri nĩoimĩrĩire ithe witũ Iburahĩmu hĩndĩ ĩrĩa aatũũraga bũrũri wa Mesopotamia, atanathiĩ gũtũũra bũrũri wa Harani. 37:3 Kĩam 12:1Akĩmwĩra atĩrĩ, ‘Thaama uume bũrũri wanyu na ũtige andũ anyu, ũthiĩ bũrũri ũrĩa ngaakuonia.’
47:4 Kĩam 12:5“Nĩ ũndũ ũcio Iburahĩmu akiuma bũrũri wa Akalidei agĩthiĩ gũtũũra Harani. Thuutha wa gĩkuũ gĩa ithe, Ngai akĩmũruta kuo na agĩũka bũrũri ũyũ mũtũũraga. 57:5 Ahib 11:13; Kĩam 12:7Ndaamũheire igai gũkũ, o na ikinya rĩmwe. No Ngai nĩamwĩrire atĩ we hamwe na njiaro ciake nĩmakegwatĩra bũrũri ũyũ, o na gũtuĩka hĩndĩ ĩyo Iburahĩmu ndaarĩ na mwana. 67:6 Thaam 1:8-11Ngai eerire Iburahĩmu atĩrĩ: ‘Njiaro ciaku igaatũũra irĩ ngʼeni bũrũri ũtarĩ wacio, kũrĩa igaatuuo ngombo na inyariirwo ihinda rĩa mĩaka magana mana.’ 77:7 Kĩam 15:13; Thaam 3:12Ningĩ Ngai akiuga atĩrĩ, ‘No nĩngaherithia rũrĩrĩ rũu igaatungata irĩ ngombo; na thuutha ũcio-rĩ, nĩikoima bũrũri ũcio, nacio nĩikaahooya irĩ kũndũ gũkũ.’ 87:8 Kĩam 17:9-14; Kĩam 21:2-4; Kĩam 25:26; Kĩam 29:31-35Hĩndĩ ĩyo nĩarĩkanĩire na Iburahĩmu kĩrĩkanĩro kĩa ũhoro wa kũrua. Nake Iburahĩmu agĩtuĩka ithe wa Isaaka na akĩmũruithia thikũ ya kanana thuutha wa gũciarwo gwake. Thuutha-inĩ Isaaka agĩtuĩka ithe wa Jakubu, nake Jakubu agĩtuĩka ithe wa athuuri arĩa ikũmi na eerĩ.
97:9 Kĩam 37:4, 11, 28; Kĩam 39:2, 21, 23“Na tondũ wa maguuka maitũ kũiguĩra Jusufu ũiru, nĩmamwendirie bũrũri wa Misiri agatuĩke ngombo kuo. No Ngai aarĩ hamwe nake 10na akĩmũhonokia mathĩĩna-inĩ make mothe. Nĩaheire Jusufu ũũgĩ na akĩmũhotithia atuĩke wa kwendeka nĩ Firaũni mũthamaki wa Misiri; nĩ ũndũ ũcio akĩmũtua wa gwathaga Misiri o na nyũmba yake yothe ya ũthamaki.
117:11 Kĩam 41:54“Thuutha ũcio gũkĩgĩa ngʼaragu bũrũri-inĩ wothe wa Misiri, na Kaanani, na ĩkĩrehe gũthĩĩnĩka kũingĩ mũno, namo maithe maitũ makĩaga irio. 127:12 Kĩam 42:1, 2Rĩrĩa Jakubu aiguire atĩ Misiri nĩ kwarĩ na ngano, agĩtũma maithe maitũ kuo hĩndĩ ya mbere. 137:13 Kĩam 45:1-4Na rĩrĩa maathiire riita rĩa keerĩ-rĩ, Jusufu akĩĩmenyithania kũrĩ ariũ a ithe, nake Firaũni akĩmenya ũhoro wa nyũmba ya Jusufu. 147:14 Kĩam 45:9, 10; Gũcook 10:22Thuutha wa ũguo-rĩ, Jusufu agĩtũmanĩra ithe Jakubu na nyũmba yake yothe moke, nao othe maarĩ andũ mĩrongo mũgwanja na atano. 157:15 Kĩam 46:5-7; Thaam 1:6Nake Jakubu agĩikũrũka, agĩthiĩ Misiri, kũrĩa we na maithe maitũ maakuĩrĩire. 167:16 Kĩam 23:16-20; Josh 24:32Mĩĩrĩ yao nĩyacookirio Shekemu na ĩgĩthikwo mbĩrĩra-inĩ ĩrĩa Iburahĩmu aagũrĩte na mbeeca kuuma kũrĩ ariũ a Hamori kũu Shekemu.
177:17 Thaam 1:7; Thab 105:24“Rĩrĩa ihinda rĩakuhĩrĩirie rĩa Ngai kũhingia kĩĩranĩro gĩake kũrĩ Iburahĩmu-rĩ, mũigana wa andũ aitũ kũu Misiri nĩwongererekete mũno. 187:18 Thaam 1:8Hĩndĩ ĩyo mũthamaki ũngĩ ũtooĩ ũhoro wa Jusufu agĩtuĩka wa gũthamaka Misiri. 197:19 Thaam 1:10-22Agĩĩka andũ aitũ ũũru mũno na akĩhinyĩrĩria maithe maitũ na ũndũ wa kũmaringĩrĩria na hinya mate tũkenge twao nĩgeetha tũkue.
207:20 Thaam 2:2; Ahib 11:23“Ihinda-inĩ rĩu Musa nĩaciarirwo, nake aarĩ mwana mũthaka mũno. Akĩrererwo mũciĩ gwa ithe ihinda rĩa mĩeri ĩtatũ. 217:21 Thaam 2:3-10Rĩrĩa aigirwo nja-rĩ, mwarĩ wa Firaũni akĩmuoya akĩmũrera ta mwana wake. 227:22 1Ath 4:30; Isa 19:11Musa agĩthomithio na ũũgĩ wothe wa andũ a Misiri na aarĩ na hinya wa mĩario na ciĩko.
23“Rĩrĩa Musa aakinyirie mĩaka mĩrongo ĩna-rĩ, agĩtua itua rĩa gũceerera andũ ao a Isiraeli. 24Nĩonire mũndũ ũmwe wao akĩnyariirwo nĩ mũndũ wa Misiri. Nĩ ũndũ ũcio agĩthiĩ kũmũũrĩria na akĩmũrĩhĩria na ũndũ wa kũũraga mũndũ ũcio Mũmisiri. 25Musa eeciirĩtie atĩ andũ ao nĩmangĩonire atĩ Ngai nĩamũhũthagĩra nĩgeetha amahonokie, no-o matiamenyire ũguo. 26Mũthenya ũyũ ũngĩ Musa agĩthiĩ agĩkora andũ eerĩ a Isiraeli makĩrũa. Akĩgeria kũmaiguithania akĩmeeraga atĩrĩ, ‘Andũ aya, inyuĩ mũrĩ a ithe ũmwe; nĩ kĩĩ kĩratũma mwende gwĩkana ũũru?’
27“No mũndũ ũrĩa wekĩte ũcio ũngĩ ũũru agĩikania Musa, akĩmwĩra atĩrĩ, ‘Nũũ wagũtuire mwathi na mũtuithania wa maciira maitũ? 28Ũrenda kũnjũraga o ta ũrĩa ũrooragire Mũmisiri ira?’ 297:29 Thaam 2:11-15Rĩrĩa Musa aiguire ũguo akĩũra agĩthiĩ bũrũri wa Midiani, kũrĩa aatũũrire arĩ ta mũgeni na akĩgĩa na ariũ eerĩ.
30“Na rĩrĩ, mĩaka mĩrongo ĩna yarĩkia gũthira-rĩ, mũraika akiumĩrĩra Musa arĩ nĩnĩmbĩ-inĩ cia mwaki iria ciakanaga kĩhinga-inĩ kũu werũ-inĩ hakuhĩ na Kĩrĩma gĩa Sinai. 317:31 Thaam 3:14Rĩrĩa onire ũguo, akĩgega nĩ kĩrĩa onire. Na rĩrĩa aakuhagĩrĩria nĩguo one wega-rĩ, akĩigua mũgambo wa Mwathani ũkiuga atĩrĩ: 327:32 Atũm 3:13; Thaam 3:6‘Niĩ nĩ niĩ Ngai wa maithe manyu, Ngai wa Iburahĩmu, na Isaaka, o na Jakubu.’ Musa akĩinaina nĩ gwĩtigĩra na ndaigana kũrora.
337:33 Thaam 3:5“Nake Mwathani akĩmwĩra atĩrĩ, ‘Ruta iraatũ ciaku, nĩgũkorwo hau ũrũgamĩte nĩ handũ hatheru. 347:34 Thaam 3:7-10Ti-itherũ nĩnyonete kũhinyĩrĩrio kwa andũ akwa kũu bũrũri wa Misiri. Nĩnjiguĩte gũcaaya kwao, na nĩnjikũrũkĩte thĩ nĩguo ndĩmohorithie. Rĩu ũka nĩngũgũtũma ũcooke Misiri.’
357:35 Atũm 7:27“Ũyũ nowe Musa ũrĩa maaregete makiuga atĩrĩ, ‘Nũũ ũgũtuĩte mwathi witũ na mũtũciirithia?’ Ngai we mwene nĩamũtũmire atuĩke mũnene na mũkũũri wao, na ũndũ wa mũraika ũrĩa wamuumĩrĩire kĩhinga-inĩ. 367:36 Thaam 12:41; Joh 4:48; Thaam 15:25Akĩmatongoria makiuma Misiri na agĩĩka morirũ na akĩringa ciama arĩ kũu Misiri, o na Iria-inĩ Itune, na ihinda rĩa mĩaka mĩrongo ĩna kũu werũ-inĩ.
377:37 Gũcook 18:15, 18“Ũyũ nowe Musa ũrĩa werire andũ a Isiraeli atĩrĩ, ‘Ngai nĩakamũtũmĩra mũnabii ta niĩ kuuma kũrĩ andũ anyu kĩũmbe.’ 387:38 Gũcook 32:45-47; Arom 3:2We aarĩ kĩũngano-inĩ kũu werũ-inĩ, arĩ hamwe na mũraika ũrĩa wamwarĩirie Kĩrĩma-inĩ gĩa Sinai, na aarĩ hamwe na maithe maitũ; nake nĩamũkĩrire ciugo irĩ muoyo nĩgeetha atũkinyĩrie.
39“No rĩrĩ, maithe maitũ nĩmaregire kũmwathĩkĩra. Handũ ha ũguo-rĩ, o makĩmũrega, na thĩinĩ wa ngoro ciao makĩĩrirĩria gũcooka Misiri. 407:40 Thaam 32:1, 23Nao makĩĩra Harũni atĩrĩ, ‘Tũthondekere ngai iria irĩtũtongoragia. Nĩgũkorwo mũndũ ũyũ ũgwĩtwo Musa, ũrĩa watũtongoririe tũkiuma bũrũri wa Misiri, tũtiũĩ ũrĩa onete!’ 417:41 Thaam 32:4-6Hĩndĩ ĩyo nĩguo maathondekire mũhianano watariĩ ta njaũ. Makĩũrutĩra magongona, na makĩgĩa na hĩndĩ ya gũkũngũĩra kĩrĩa maathondekete na moko mao. 42No Ngai akĩmahutatĩra, na akĩmarekereria mahooyage ciũmbe cia igũrũ. Ũhoro ũyũ ũtwaranĩte na ũrĩa kwandĩkĩtwo ibuku-inĩ rĩa anabii, atĩrĩ:
“ ‘Nĩmwandutĩire magongona na maruta
mĩaka mĩrongo ĩna kũu werũ-inĩ, inyuĩ nyũmba ya Isiraeli?
437:43 Amos 5:25-27Nĩmũtũũgĩrĩtie ihooero rĩa Moleku,
na njata ya ngai yanyu ĩrĩa ĩĩtagwo Refani,
mĩhianano ĩrĩa mwathondekire ya kũhooyaga.
Tondũ ũcio, nĩngatũma mũtahwo mũtwarwo’ kũhĩtũka Babuloni.
44“Maithe maitũ maarĩ na hema ĩrĩa yetagwo gĩikaro kĩa Ũira kũu werũ-inĩ. Nayo yathondeketwo o ta ũrĩa Ngai eerĩte Musa, kũringana na mũhianĩre ũrĩa onete. 457:45 Josh 3:14-17Maarĩkia kwamũkĩra hema-rĩ, maithe maitũ, matongoretio nĩ Joshua magĩũka nayo rĩrĩa menyiitĩire bũrũri kuuma kũrĩ ndũrĩrĩ iria Ngai aarutũrũrire ciehere mbere yao. Nayo ĩgĩtũũra kũu bũrũri ũcio o nginya hĩndĩ ya Daudi, 46ũrĩa wakenire nĩ gwĩtĩkĩrĩka nĩ Ngai, na akĩhooya etĩkĩrio aakĩre Ngai wa Jakubu gĩikaro. 47No Solomoni nĩwe wamwakĩire nyũmba.
48“No rĩrĩ, Ũrĩa-ũrĩ-Igũrũ-Mũno ndaikaraga nyũmba ciakĩtwo nĩ andũ. O ta ũrĩa mũnabii oigĩte atĩrĩ:
497:49 Math 5:34, 35“ ‘Igũrũ nĩkuo gĩtĩ gĩakwa kĩa ũnene,
nayo thĩ nĩ gaturwa ka makinya makwa.
Ũngĩkĩnjakĩra nyũmba ya mũthemba ũrĩkũ?
Ũguo nĩguo Mwathani ekũũria.
Kana kĩhurũko gĩakwa kĩngĩkorwo kũ?
50Githĩ ti guoko gwakwa gwathondekire indo ici ciothe?’
517:51 Alaw 26:41“Inyuĩ andũ aya aremi, o inyuĩ mũtarĩ aruu ngoro na matũ! Inyuĩ mũtariĩ o ta maithe manyu: Inyuĩ mũtũũraga mũreganĩte na Roho Mũtheru! 527:52 Atũm 3:14Nĩ kũrĩ mũnabii ũtaanyariirirwo nĩ maithe manyu? Mooragire o na andũ arĩa maarathire ũhoro wa gũũka kwa Ũrĩa Mũthingu. Na rĩu nĩmũmũkunyanĩire na mũkamũũraga; 537:53 Agal 3:19o inyuĩ mwamũkĩrire watho ũrĩa waathanirwo kũgerera araika no mũkĩaga kũwathĩkĩra.”
Stefano Kũhũũrwo na Mahiga
54Rĩrĩa maiguire maũndũ macio-rĩ, makĩrakara mũno, na makĩmũhagaranĩria magego. 557:55 Luk 1:15; Mar 16:19No Stefano, aiyũrĩtwo nĩ Roho Mũtheru, Agĩcũthĩrĩria igũrũ akĩona riiri wa Ngai, na Jesũ arũgamĩte guoko-inĩ kwa ũrĩo kwa Ngai. 56Akiuga atĩrĩ, “Onei, nĩndĩrona igũrũ rĩhingũkĩte nake Mũrũ wa Mũndũ arũgamĩte guoko-inĩ kwa ũrĩo kwa Ngai.”
57Maigua ũguo makĩhumbĩra matũ mao, makĩhanyũka harĩ we makiugagĩrĩria na mũgambo mũnene. 587:58 Luk 4:29; Alaw 24:14, 16; Atũm 8:1makĩmũkururia, makĩmumia nja ya itũũra, na makĩambĩrĩria kũmũhũũra na mahiga nyuguto. Nao, aira makĩiga nguo ciao magũrũ-inĩ ma mwanake wetagwo Saũlũ.
597:59 Thab 31:5Rĩrĩa maamũhũũraga na mahiga nyuguto, Stefano nĩahooire Ngai, akiuga atĩrĩ, “Mwathani Jesũ, amũkĩra roho wakwa.” 607:60 Luk 22:41; Math 5:44; Math 9:24Agĩcooka agĩturia ndu, akĩanĩrĩra, akiuga atĩrĩ, “Mwathani, ndũkamoorie rĩĩhia rĩĩrĩ.” Na aarĩkia kuuga ũguo, agĩkoma.
司提凡的申辩
1大祭司问：“这是真的吗？” 2司提凡说：“各位父老兄弟，请听我说！我们的祖先亚伯拉罕还未迁到哈兰之前，住在美索不达米亚，荣耀的上帝向他显现，说， 3‘你要离开家乡和亲族，到我要指示你的地方去。’ 4亚伯拉罕就离开迦勒底人的地方，在哈兰住了下来。他父亲过世以后，上帝又领他到你们现在居住的这个地方。 5当时在这片土地上，上帝没有给他任何产业，他甚至连立足之地也没有。但上帝应许要把这片土地赐给他和他的后裔作产业，尽管那时候亚伯拉罕还没有儿子。 6上帝又说，‘你的子孙必流落异乡，受奴役、被虐待四百年。 7但我必惩罚奴役他们的国家，之后你的子孙要离开那里，在这片土地上事奉我。’ 8上帝又赐下割礼作为祂与亚伯拉罕立约的凭据。亚伯拉罕在以撒出生后的第八天为他行割礼。照样，以撒为他的儿子雅各行了割礼，雅各也为他的儿子——以色列十二位先祖行了割礼。7:8 第八节后半部分或译“以撒生雅各，雅各生以色列十二位先祖。”
9“先祖们嫉妒自己的弟弟约瑟，把他卖到了埃及。但上帝一直与他同在， 10救他脱离一切危难，又赐他过人的智慧，使他在埃及法老面前得到恩宠，官拜宰相治理全国，并管理王室。 11后来，埃及和迦南全境遭遇饥荒，灾情严重，我们的先祖们断了粮。 12雅各听说埃及有粮，就派先祖们去那里买粮，那是我们的先祖初次去埃及。 13他们第二次去的时候，约瑟才和弟兄们相认，并且领他们拜见埃及王。 14后来，约瑟派人去把父亲雅各和全族七十五人都接到埃及。 15从此以后，雅各和其他先祖们便定居埃及，直到去世。 16后来他们的遗体被带回示剑，安葬在亚伯拉罕买自哈抹子孙的墓地里。
17“上帝对亚伯拉罕所应许的日子快到的时侯，以色列人在埃及的人口已大大增加。 18后来埃及有一位不认识约瑟的新王登基。 19他用毒计苦害我们的同胞，虐待我们的祖先，强令他们把婴孩抛弃，不让婴孩存活。 20那时，摩西出生了，他长得俊美非凡。他的父母在家里偷偷地抚养了他三个月， 21最后不得已才丢弃他。法老的女儿救了他，收为养子。
22“摩西学会了埃及人一切的学问，成为一个说话办事很有能力的人。 23他四十岁那年决定去探望自己的同胞以色列人。 24他到了他们那里，看见一个埃及人正在欺负以色列人，就打抱不平，杀了那个埃及人。 25摩西以为同胞们会明白上帝要借着他的手拯救他们，可是他们并不明白。 26第二天，他看见两个以色列人在打架，就上前劝解说，‘大家都是同胞，为什么互相殴打呢？’ 27不料那个欺负人的推开摩西说，‘谁立你做我们的首领和审判官？ 28难道你要杀我，像昨天杀那个埃及人一样吗？’ 29摩西听了这话，就逃到米甸寄居，在那里成家，生了两个儿子。
30“过了四十年，在西奈山的旷野，上帝的天使在荆棘火焰中向摩西显现。 31摩西见状很惊奇，正要上前看个究竟，就听见主说， 32‘我是你祖先的上帝，是亚伯拉罕、以撒、雅各的上帝。’摩西战战兢兢，不敢观看。 33主又说，‘脱下你脚上的鞋子，因为你所站的地方是圣地。 34我已清楚看见我子民在埃及所受的苦难，也听见了他们的哀叹，我下来要救他们。你来，我要派你回埃及。’
35“百姓曾拒绝这位摩西，说，‘谁立你做我们的首领和审判官？’上帝却借着在荆棘中显现的天使亲自差遣他，立他为首领和拯救者。 36摩西带领以色列人出埃及，过红海，越旷野，四十年间行了许多神迹奇事。 37就是这位摩西曾对以色列人说，‘上帝要在你们中间兴起一位像我一样的先知。’ 38这位摩西曾在旷野与以色列的会众——我们的祖先在一起，又在西奈山上与向他传信息的天使在一起，并且领受了生命之道传给我们。
39“可是我们的祖先不听从他，甚至弃绝他，心里对埃及恋恋不舍。 40他们请求亚伦说，‘为我们造一些神像来带领我们吧！领我们离开埃及的那个摩西不知怎样了。’ 41于是，他们造了一个牛犊像，向它献祭，并为自己所做的事沾沾自喜。 42因此，上帝转脸不顾他们，任由他们祭拜日月星辰，正如先知书的记载，
“‘以色列家啊，
在旷野的四十年间，
你们向我献过祭物和供品吗？
43你们抬着为自己所造的神像，
就是摩洛的帐篷和理番神明的星，
祭拜它们，
所以我要把你们赶到比巴比伦还远的地方去。’
44“我们的祖先在旷野的时候，一直带着安放约柜的圣幕，这圣幕是上帝吩咐摩西照他所看见的样式造的。 45后来我们的祖先承受了圣幕。上帝从我们祖先面前赶走外族人，使他们得到了应许之地。他们同约书亚把圣幕带到那里，一直到大卫的时代。 46大卫蒙上帝悦纳，祈求为雅各的上帝建造一座圣殿。 47结果是他的儿子所罗门为上帝建成了圣殿。
48“其实至高的上帝并不住人造的殿，祂曾借着先知说， 49‘天是我的宝座，地是我的脚凳，你们要为我造怎样的殿宇？哪里可作我的安歇之处？ 50这一切不都是我亲手创造的吗？’
51“你们这些顽固不化、耳不听心不悔的人7:51 “耳不听心不悔的人”希腊文是“心与耳未受割礼的人”。，经常抗拒圣灵，所作所为和你们的祖先如出一辙！ 52哪一位先知没有被你们祖先迫害？那些预言义者——弥赛亚要来的人也被你们的祖先杀害。如今你们竟出卖了那位公义者，杀害了祂！ 53你们接受了上帝借天使所传的律法，竟不遵守！”
司提凡殉道
54众人听了这番话，怒火中烧，咬牙切齿。 55司提凡却被圣灵充满，定睛望天，看见上帝的荣耀和站在上帝右边的耶稣。 56司提凡说：“看啊！我看见天开了，人子站在上帝的右边。”
57众人大喊大叫，捂着耳朵，蜂拥而上， 58把司提凡拉到城外，用石头打他。指控他的人把他们的衣服交给一个名叫扫罗的青年看管。 59在乱石击打之下，司提凡呼求说：“主耶稣啊，接收我的灵魂吧！”然后跪下高声说： 60“主啊，不要追究他们的罪！”说完后，就断气了。
