尼布甲尼撒的梦
1尼布甲尼撒在执政第二年做了梦，心里烦乱，无法入睡， 2便派人召来术士、巫师、行法术的和占星家2:2 “占星家”亚兰文作“迦勒底人”，同下2:4、5、10节；3:8；4:7；5:7、11。，为他解梦。他们都来到王面前。 3王对他们说：“我做了一个梦，心里烦乱，想知道梦的意思。” 4占星家用亚兰话对王说：“愿王万岁！请将梦告诉仆人，仆人好解释梦的意思。” 5王对占星家说：“我的旨意已定，你们若不能将梦和梦的意思告诉我，必被碎尸万段，你们的家必沦为废墟。 6你们若能将梦和梦的意思告诉我，我必给你们礼物、赏赐和极大的尊荣。所以你们要将梦和梦的意思告诉我。” 7他们再次对王说：“请王将梦告诉仆人，仆人好解释梦的意思。” 8王说：“我敢肯定，你们是在拖延时间，因为你们知道我的旨意已定， 9你们若不将梦告诉我，我必惩治你们。你们串通起来在我面前胡言乱语，期待情况会改变。现在将梦告诉我，我就相信你们能解梦。” 10占星家说：“王所要求的，世上无人能做到，因为再伟大、再有权势的君王也没问过术士、巫师或占星家这样的事。 11王问的事太难，除了不在人间居住的神明外，无人能为王解答。” 12王大怒，下令处死巴比伦所有的智者。 13于是，处死智者的谕旨发出，但以理和他的同伴都在被杀之列。
14王的护卫长亚略奉命要处死巴比伦的智者，但以理机智、谨慎地应对。 15他问王的护卫长亚略：“王的命令为何这样紧急？”亚略就把情况告诉他。 16但以理便进宫求王宽限，以便为王解梦。 17然后，他回到居所将这事告诉同伴哈拿尼雅、米沙利和亚撒利雅， 18要同伴祈求天上的上帝施怜悯，显明这奥秘，以免他们和其他巴比伦的智者一起被杀。 19这奥秘在夜间的异象中向但以理显明，他便颂赞天上的上帝， 20说：
“上帝的名永永远远当受称颂，
因为智慧和能力都属于祂。
21祂改变时令和季节，废王立王，
赐智慧给智者，赐知识给哲士。
22祂显明深奥隐秘之事，
洞悉暗中的隐情，
有光与祂同住。
23我祖先的上帝啊，我感谢你，赞美你，
因你赐我智慧和能力，
应允我们的祈求，
使我们明白王的梦。”
但以理解梦
24于是，但以理去见王指派处死巴比伦智者的亚略，对他说：“不要处死巴比伦的智者，请带我去见王，我要为王解梦。” 25亚略急忙带但以理去见王，对王说：“我在被掳的犹大人中找到一个能为王解梦的。” 26王就问又名伯提沙撒的但以理：“你能将我做的梦和梦的意思告诉我吗？” 27但以理回答说：“没有智者、术士、巫师或占星家可以解答王所问的奥秘， 28-30但天上的上帝能揭开奥秘，祂已把将来要发生的事告诉了王。王啊，你在床上梦见了将来的事，揭开奥秘的上帝已把将来的事指示给你。上帝将王做的梦启示给我，并非因为我的智慧胜过其他人，而是要让王知道梦的意思和王的心事。以下是王在床上做的梦和脑中出现的异象。
31“王啊，你梦见一个高大宏伟、极其明亮的塑像站在你面前，相貌可怕， 32有纯金的头、银的胸和臂、铜的肚腹和大腿、 33铁的小腿和半铁半泥的脚。 34在你观看的时候，有一块非人手凿出的石头打在塑像半铁半泥的脚上，砸碎了脚。 35铁、泥、铜、银、金随即粉碎，犹如夏天麦场上的糠秕，被风吹得无影无踪。但打碎这像的石头变成一座大山，充满整个大地。
36“这就是梦的内容。现在我们要为王解梦。 37王啊，你是万王之王，天上的上帝已将国度、权柄、能力和尊荣赐给你， 38也将居住在各地的世人、走兽和飞禽都交在你手中，让你管理。你就是那金头。 39在你之后，必有另一国兴起，不及你的国强大。之后是将要统治天下的第三个国，是铜的。 40接着是坚如铁的第四国，能击垮、打碎列国，正如铁能击垮、打碎一切。 41你看见半铁半陶泥的脚和脚趾，表示那将是一个分裂的国。正如你看见铁和泥混杂在一起，它必有铁一般的力量。 42半铁半泥的脚趾表示那国必半强半弱。 43你看见铁和泥混杂在一起，这表示那国的民族彼此混杂通婚，却不能团结，正如铁和泥无法混合。 44在以上列王统治的时候，天上的上帝必设立一国——永不灭亡、外族无法夺其政权。这国将击垮、消灭列国，并且永远长存。 45你看见那块非人手从山中凿出的石头打碎铁、铜、泥、银和金。伟大的上帝已把将来的事告诉了王。这梦是真实的，解释是可靠的。”
46尼布甲尼撒王俯伏在地，向但以理下拜，并下令给他献供物和香。 47王对但以理说：“你们的上帝真是万神之神、万王之主、奥秘的启示者，因为你能揭开这个奥秘。” 48王赐但以理高官及许多贵重的礼物，派他治理巴比伦全省，管理巴比伦所有的智者。 49王又应允但以理的请求，派沙得拉、米煞和亚伯尼歌负责巴比伦省的事务。但以理仍在朝中供职。
Ang Damgo ni Nebucadnezar
1Sa ikaduhang tuig sa paghari ni Nebucadnezar, kadaghan siya nagdamgo. Gisamok gyud siya niini nga mga damgo, busa dili siya makatulog. 2Gipatawag niya ang iyang mga madyikero, mga espiritista, mga mamamarang, ug mga manalagna,2:2 manalagna: sa literal, Kaldeanhon. aron isaysay ang iyang mga damgo. Busa miadto sila sa hari 3ug miingon ang hari kanila, “May damgo ako nga nakapasamok gayod kanako, busa gipatawag ko kamo kay gusto kong mahibaloan kon unsay kahulogan niadtong damgoha.”
4Mitubag ang mga manalagna sa hari sa pinulongang Aramico,2:4 Gikan niini nga bersikulo hangtod sa kataposan sa kapitulo 7 ang gigamit nga pinulongan sa pagsulat mao ang Aramico. “Malungtarong kinabuhi alang sa Mahal nga Hari! Sultihi kami nga imong mga alagad sa imong damgo, ug hubaron namo kanimo ang kahulogan niini.”
5Apan miingon ang hari kanila, “Nakahukom ako nga kon dili ninyo ikasaysay kanako kon unsay akong gidamgo ug mahubad ang kahulogan niini, ipatadtad ko kamo ug ipaguba ang inyong mga balay. 6Apan kon masaysay ninyo ang akong damgo ug mahubad ang kahulogan niini, gantihan ko kamo ug pasidunggan. Sige, isaysay na ninyo ang damgo ug hubara ang kahulogan niini.”
7Miingon sila pag-usab sa hari, “Mahal nga Hari, isulti nalang kanamo ang imong damgo aron hubaron namo kanimo ang kahulogan niini.” 8Miingon ang hari, “Nahibalo ako nga gituyo ninyo ang paglangan-langan kay nasayod kamo nga tumanon ko gayod ang akong giingon kaninyo, 9nga kon dili gani ninyo masaysay ug mahubad ang akong damgo silotan ko kamo. Nagkauyon kamo nga mamakak kanako kay naghuna-huna kamo nga mausab ang sitwasyon. Karon, isaysay na ninyo ang akong gidamgo aron motuo ako nga makahimo gayod kamo sa paghubad sa kahulogan niini.”
10Mitubag sila sa hari, “Wala pa gayoy tawo sa tibuok kalibotan nga makahimo nianang imong gipangayo, mahal nga hari. Ug wala pa usay hari, bisan unsa pa siya kagamhanan, nga nagsugo sa mga madyikero, espiritista, o manalagna sa paghimo ug sama niana. 11Lisod kaayo kanang imong gipangayo, Mahal nga Hari. Ang mga dios lang gayod ang makahimo niana, apan wala sila magpuyo uban sa mga tawo.”
12Tungod sa ilang tubag, napungot pag-ayo ang hari ug nimando nga pamatyon ang tanang maalamon2:12 maalamon: ang mga tawo nga gihisgotan sa bersikulo 2. nga mga tawo sa Babylon. 13Sa dihang gipakanaog ang mando nga ang mga maalamon pamatyon, gipangita si Daniel ug ang iyang mga kauban aron patyon usab.
14Unya, miduol si Daniel kang Arioc nga kapitan sa mga guwardya sa hari. Kini si Arioc mao ang gisugo sa hari sa pagpatay sa maalamon nga mga tawo sa Babylon. 15Matinahoron nga nangutana si Daniel kaniya kon unsa ang hinungdan niining mabug-at nga mando sa hari. Busa gisuginlan siya ni Arioc sa nahitabo.
16Miadto dayon si Daniel sa hari ug mihangyo nga hatagan siya ug panahon aron mahubad niya ang kahulogan sa damgo niini. 17Misugot ang hari, busa mipauli si Daniel ug gisultihan niya ang iyang mga kauban nga sila si Hananiah, Mishael, ug Azaria sa nahitabo. 18Giingnan sila ni Daniel nga mag-ampo aron kaloy-an sila sa Dios sa langit2:18 Dios sa langit: o, Dios nga anaa sa langit; o, Dios nga naghimo sa langit; o, Dios nga labaw sa tanan. Mao usab sa bersikulo 19, 28, 37, 44. nga mahibaloan nila ang kahulogan sa damgo sa hari, aron dili sila mamatay uban sa maalamon nga mga tawo sa Babylon.
19Nianang gabhiona, gipadayag sa Dios kang Daniel ang damgo sa hari ug ang kahulogan niini pinaagi sa panan-awon. Unya gidayeg ni Daniel ang Dios sa langit. 20Miingon siya,
“Dalaygon ang ngalan sa Dios hangtod sa kahangturan;
Anaa kaniya ang kaalam ug gahom.
21Siya ang nagabuot sa dagan sa panahon.
Siya ang nagapapahawa sa mga hari ug siya usab ang nagabuot kon kinsa ang maghari.
Siya ang nagahatag ug kaalam sa mga maalamon.
22Ginapadayag niya ang laglom ug tinago nga mga butang.
Nahibalo siya kon unsay anaa sa kangitngit, kay anaa kaniya ang kahayag.
23Busa dayegon ko ikaw ug pasalamatan, O Dios sa akong mga katigulangan.
Ikaw ang naghatag kanako sa kaalam ug kusog.
Imong gihatag ang among gipangayo kanimo pinaagi sa pagpadayag kanamo sa buot masayran sa hari.”
Gihubad ni Daniel ang Damgo sa Hari
24Unya mibalik si Daniel kang Arioc nga mao ang gisugo sa hari sa pagpatay sa mga maalamon nga tawo sa Babylon. Miingon si Daniel kaniya, “Ayaw patya ang maalamon nga mga tawo sa Babylon. Dad-a ako didto sa hari kay hubaron ko ang iyang damgo.”
25Busa diha-diha dayon gidala ni Arioc si Daniel ngadto sa hari. Miingon si Arioc, “Mahal nga Hari, may nakita akong bihag nga gikan sa Juda nga makasaysay ug makahubad sa imong damgo.” 26Gipangutana sa hari si Daniel nga gitawag usab ug Belteshazar, “Masaysay mo ba kon unsa ang akong damgo ug ang kahulogan niini?” 27Mitubag si Daniel, “Mahal nga Hari, walay bisan kinsang maalamon, espiritista, madyikero, o manalagna nga makahubad sa imong damgo. 28Apan may Dios sa langit nga nagapadayag sa mga tinago. Pinaagi sa imong damgo, Mahal nga Hari, gipahibalo sa Dios kanimo kon unsa ang mahitabo sa umaabot. Karon, isaysay ko kanimo ang mga panan-awon nga nakita mo sa imong damgo.
29“Ang imong damgo, Mahal nga Hari, bahin sa mahitabo sa umaabot ug gipahibalo kana kanimo sa Dios nga nagapadayag sa mga tinago. 30Ang imong damgo gipadayag kanako sa Dios, dili tungod kay mas maalam ako kaysa uban nga mga tawo, kondili aron masaysay ko kanimo ug imong masabtan kon unsa ang kahulogan sa mga butang nga anaa sa imong hunahuna.
31“Sa imong damgo, may nakita kang usa ka dakong estatuwa nga labihan kasulaw. Nagtindog kini diha sa imong atubangan ug makalilisang ang hitsura niini. 32Ang ulo niini puro bulawan, ang iyang dughan ug mga kamot plata, ug ang iyang tiyan ug mga paa bronsi. 33Ang iyang mga batiis puthaw ug ang iyang mga tiil may bahin nga puthaw ug may bahin usab nga yutang kolonon. 34Samtang nagtan-aw ka sa estatuwa, may usa ka bato nga natipak,2:34 bato nga natipak: Tan-awa ang bersikulo 45 niini nga kapitulo. apan dili tawo ang nagtipak niini. Naigo ang mga tiil sa estatuwa, ug nadugmok kini. 35Diha-diha nangagupok ang estatuwa nga puthaw, yutang kolonon, bronsi, plata, ug bulawan. Nahisama kini sa tahop sa giokanan ug gipalid sa hangin. Wala gayoy nahibilin niini. Apan ang bato nga nakadugmok sa tiil sa estatuwa nahimong dako nga bukid ug milukop sa tibuok kalibotan.
36“Mao kadto ang imong damgo, ug mao kini ang kahulogan niini: 37Mahal nga Hari, ikaw ang hari sa mga hari. Gihimo ka sa Dios sa langit nga hari, ug gihatagan sa gahom, kusog, ug kadungganan. 38Gitugyan niya kanimo ang mga tawo, mga mananap, ug mga langgam, sa bisan asa nga dapit. Ikaw mao ang nagasimbolo niadtong ulo nga bulawan sa estatuwa.
39“Human sa imong paghari may motungha nga laing gingharian nga huyang kaysa imong gingharian. Ang sunod niini mao ang ikatulo nga gingharian nga gisimbolohan sa bronsi nga bahin sa estatuwa, ug modumala kini sa tibuok kalibotan. 40Ang ikaupat nga gingharian sama kalig-on sa puthaw. Kay sama nga ang puthaw makadugmok sa tanan, kini nga gingharian modugmok usab sa uban nga gingharian. 41Sumala sa imong nakita, puthaw ug yutang kolonon ang mga tiil sa estatuwa. Kini nagkahulogan nga ang gingharian mabahin. Apan aduna kini kalig-on, sama sa imong nakita nga gisagol ang puthaw ug ang yutang kolonon. 42Ang puthaw ug yutang kolonon nga mga tudlo sa tiil nagakahulogan nga may parte niini nga gingharian nga lig-on ug may parte nga dali rang mapukan. 43Ang panagsagol sa puthaw ug yutang kolonon nagakahulogan usab nga maghiusa ang mga pangulo niini nga gingharian pinaagi sa pagminyoay sa ilang mga kaanakan. Apan dili magdugay ang ilang panaghiusa, sama nga ang puthaw ug yutang kolonon dili gayod mahimong isagol.
44“Sa panahon niining mga hari, ang Dios sa langit mopatukod ug usa ka gingharian nga dili gayod mapukan bisan kanus-a. Dili gayod kini mapildi o madumalahan sa uban. Laglagon hinuon niini ang tanang mga gingharian ug magapabilin kini sa walay kataposan. 45Mao kini ang kahulogan sa nakita nimong bato nga natipak gikan sa bukid nga dili tawo ang nagtipak, ug midugmok sa estatuwa nga puthaw, bronsi, yutang kolonon, plata, ug bulawan.
“Mahal nga Hari, nagpadayag ang gamhanan nga Dios kanimo kon unsa ang mahitabo sa umaabot. Mao kadto ang imong damgo ug ang iyang kahulogan. Tinuod gayod ang tanan kong gisulti.”
46Unya miluhod si Haring Nebucadnezar sa pagpasidungog kang Daniel. Pagkahuman, nagmando siya nga maghalad ug magsunog ug insenso alang kang Daniel. 47Miingon siya kang Daniel, “Tinuod gayod nga ang imong Dios mao ang labing gamhanan sa tanang dios, Ginoo sa mga hari, ug tigpadayag sa mga tinago, tungod kay nakahimo ka man sa pagpadayag niini nga tinago.”
48Unya gipasidunggan pag-ayo sa hari si Daniel ug gihatagan ug daghang matahom nga mga gasa. Gihimo niya kini nga tigdumala sa tibuok nga probinsya sa Babylon ug pangulo sa tanang maalamon sa Babylon. 49Gihangyo ni Daniel ang hari nga himuon sila si Shadrach, Meshach, ug Abednego nga iyang katabang sa pagdumala sa probinsya sa Babylon. Ug misugot ang hari. Unya didto nagpuyo si Daniel sa palasyo sa hari.
