Introduction
1Proverbes de Salomon1.1 Pour les noms proverbes et Salomon, voir l’introduction., fils de David, roi d’Israël. 2Ils ont pour but d’enseigner aux hommes la sagesse et de les éduquer, pour qu’ils comprennent les paroles prononcées avec intelligence, 3et qu’ils reçoivent une éducation réfléchie en vue d’être justes, de vivre selon le droit et dans la droiture. 4Ces proverbes donneront aux gens sans expérience1.4 gens sans expérience: expression qui traduit un mot hébreu rendu aussi, dans les Proverbes, par stupides. le bon sens et aux jeunes de la connaissance et du jugement. 5Que le sage écoute et il enrichira son savoir, et l’homme avisé acquerra l’art de bien se conduire. 6Ces proverbes sont destinés à faire comprendre les maximes et les paraboles et à pénétrer les propos des sages et leurs paroles énigmatiques.
La clé de la sagesse
7C’est par la crainte de l’Eternel que commence la connaissance1.7 Voir 9.10 ; 15.33 ; 31.30 ; Jb 28.28 ; Ps 111.10.,
mépriser la sagesse et l’éducation, c’est être un insensé.
La vie selon la Sagesse
Se garder de mauvaises fréquentations
8Mon fils, sois attentif à l’éducation que tu reçois de ton père
et ne néglige pas l’instruction de ta mère,
9car elles seront comme une belle couronne sur ta tête
et comme des colliers à ton cou.
10Mon fils, si des gens malfaisants veulent t’entraîner,
ne leur cède pas.
11S’ils te disent : « Viens avec nous,
dressons une embuscade pour tuer quelqu’un,
tendons, sans raison, un piège à l’innocent :
12nous l’engloutirons tout vif comme le séjour des morts,
il disparaîtra tout entier comme ceux qui descendent dans la tombe.
13Nous ferons main basse sur un tas de biens précieux,
nous remplirons nos maisons de butin.
14Tu en auras ta part avec nous,
nous ferons tous bourse commune »,
15mon fils, ne te mets pas en route avec ces gens-là,
évite d’emprunter les mêmes chemins qu’eux,
16car ils se précipitent vers le mal,
ils ont hâte de répandre le sang.
17Mais il est vain de vouloir tendre un filet
pendant que tous les oiseaux t’observent1.17 L’oiseau aperçoit le filet et s’envole. Le jeune homme averti fait comme lui et évite les pièges qui se retournent en fin de compte contre ceux qui les tendent (v. 18)..
18En vérité, c’est au péril de leur propre vie que ces gens-là dressent des embûches,
c’est à eux-mêmes qu’ils tendent des pièges.
19C’est à cela qu’aboutiront tous ceux qui cherchent à s’enrichir par des voies malhonnêtes :
un gain mal acquis fait périr celui qui le détient.
Les appels de la sagesse
20La Sagesse crie bien haut dans les rues,
sa voix résonne sur les places publiques.
21Dominant le tumulte, elle appelle.
Près des portes de la ville1.21 Les juges siégeaient aux portes de la ville (31.23 ; Rt 4.11 ; Jb 29.7), les marchés se tenaient sur les places attenantes (2 R 7.1)., elle fait entendre ses paroles, disant :
22Gens sans expérience, jusques à quand vous complairez-vous dans votre inexpérience ?
Et vous, moqueurs, jusqu’à quand prendrez-vous plaisir à vous moquer ?
Et vous, insensés, jusqu’à quand détesterez-vous la connaissance ?
23Ecoutez mes avertissements,
voici : je répandrai sur vous mon Esprit
et je vous ferai connaître mes paroles.
24J’ai appelé et vous m’avez résisté,
j’ai tendu la main et personne n’y a prêté attention.
25Vous avez rejeté tous mes conseils
et vous n’avez pas voulu de mes avertissements.
26C’est pourquoi, lorsque le malheur fondra sur vous, je rirai,
quand la terreur vous saisira, je me moquerai.
27Quand l’épouvante, comme une tempête, viendra sur vous,
que le malheur fondra sur vous comme un ouragan,
et que la détresse et l’angoisse vous assailliront,
28alors ils m’appelleront, mais je ne répondrai pas.
Ils me chercheront, mais ne me trouveront pas1.28 Voir Jr 11.11 ; Mi 3.4..
29Puisqu’ils ont détesté la connaissance
et qu’ils n’ont pas choisi de craindre l’Eternel,
30qu’ils n’ont pas voulu de mes conseils
et qu’ils ont dédaigné tous mes avertissements,
31eh bien, ils récolteront les fruits de leur conduite
et ils se repaîtront jusqu’à ce qu’ils en aient plus qu’assez de leurs propres projets.
32Car la présomption des gens inexpérimentés causera leur mort,
et l’assurance des insensés les perdra.
33Mais celui qui m’écoute habitera en sécurité,
il vivra tranquille, sans avoir à redouter le malheur.
Mục Đích của Châm Ngôn
1Đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, con trai Đa-vít, vua Ít-ra-ên.
2Để người ta tìm đến khôn ngoan và tiếp thu lời khuyên dạy,
cùng phân biện được tri thức.
3Để đạt đến một đời sống kỷ luật và cẩn trọng,
hành động phải lẽ, công bằng, và ngay thẳng.
4Để giúp người đơn sơ được sáng suốt,
và người trẻ tuổi hiểu biết và thận trọng.
5Người khôn học hỏi châm ngôn để thêm khôn.
Người hiểu biết thấy được đường đi nước bước
6nếu biết ứng dụng châm ngôn, ngụ ngôn
dùng những lời khôn ngoan và những câu đố thâm trầm của hiền nhân.
7Kính sợ Chúa Hằng Hữu là khởi đầu của mọi tri thức,
chỉ có người dại mới coi thường khôn ngoan và huấn thị.
Lời Khuyên của Người Cha: Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan
8Con ơi, phải nghe lời cha khuyên dạy.
Đừng bỏ khuôn phép của mẹ con.
9Đó là trang sức duyên dáng trên đầu con
và dây chuyền xinh đẹp nơi cổ con.
10Con ơi, khi người tội lỗi quyến rũ,
con đừng nghe theo!
11Khi họ bảo: “Hãy đến với chúng ta.
Rình rập và giết người!
Lén hại người lương thiện vô tội!
12Ta sẽ nuốt sống nó như âm phủ;
nuốt trọn như người xuống huyệt sâu.
13Ta sẽ lấy đủ mọi của báu.
Chất của cướp đầy nhà.
14Bạn sẽ cùng chúng ta rút thăm chia của;
rồi tất cả đều chung một túi tiền.”
15Thì con ơi, đừng nghe theo họ!
Chân con phải tránh xa đường họ đi.
16Vì họ nhanh chân theo điều ác.
Vội vàng ra tay đổ máu.
17Khi người giăng lưới bắt chim,
chim khôn bay thoát.
18Nhưng bọn người này tự giăng bẫy;
rồi sa vào bẫy do chính mình giăng ra.
19Đó là số phận người ham lợi bất nghĩa;
lợi ấy sẽ tiêu diệt mạng sống họ.
Sự Khôn Ngoan Kêu Lên Ngoài Đường
20Khôn ngoan lên tiếng ngoài đường.
Loan truyền khắp phố phường.
21Kêu gọi nơi công cộng,
tại cổng thành, trong đô thị:
22“Hỡi người khờ dại, đến bao giờ
ngươi mới thôi chìm đắm u mê?
Đến khi nào người chế nhạo mới bỏ thói khinh khi?
Và người dại thù ghét tri thức đến chừng nào?
23Hãy đến và nghe ta sửa dạy.
Ta sẽ ban thần trí khôn ngoan
để con thông suốt lời ta.
24Nhưng, dù ta kêu gọi, các ngươi vẫn từ nan.
Ta đưa tay chờ đợi, cũng không ai quan tâm.
25Không ai để ý lời ta khuyên răn
hay chịu nghe lời ta quở trách.
26Nên khi các người lâm nạn, ta sẽ cười!
Và chế giễu khi các người kinh hãi—
27khi kinh hoàng vụt đến tựa phong ba,
khi tai ương xâm nhập như bão tố,
và nguy nan cùng khổ ngập tràn.
28Họ sẽ kêu cầu ta, nhưng ta chẳng đáp lời.
Họ sẽ tìm kiếm ta, nhưng không sao gặp được.
29Chính vì họ thù ghét tri thức
và không chịu kính sợ Chúa Hằng Hữu.
30Họ không muốn nghe ta khuyên dạy
và khinh bỉ mọi lời quở trách.
31Vì thế, họ sẽ hứng chịu kết quả công việc mình,
lãnh trọn quả báo mưu mô mình.
32Người ngây thơ chết vì lầm đường lạc lối.
Người dại dột bị diệt vì tự thị tự mãn.
33Nhưng ai nghe ta sẽ sống bình an,
không lo tai họa.”
