Ang mga Panultihon ni Agur
1Mao kini ang mga panultihon ni Agur nga anak ni Jakeh nga taga-Masa. Iya kining gisulti ngadto kang Itiel ug kang Ucal:30:1 nga taga-Masa… Ucal: Dili klaro ang buot ipasabot niini sa Hebreo nga teksto.
2“Akoy pinakawalay alamag sa tanang mga tawo.
Ang akong panghunahuna daw dili iya sa tawo.
3Wala gayod ako magtuon nga magmaalamon,
ug wala akoy nahibaloan bahin sa Dios.
4May tawo bang nakasaka sa langit ug nanaog?
May tawo bang nakakumkom sa hangin o nakaputos ug tubig sa iyang bisti?
May tawo bang nagpahimutang sa mga utlanan sa kalibotan?
Kon anaa, sultihi ako kon kinsay iyang ngalan ug unsay ngalan sa iyang mga anak.
5Ang matag pulong sa Dios kasaligan gayod.
Sama siya sa usa ka taming ngadto sa mga nagadangop sa iyang pagpanalipod.
6Ayaw dugangi ang iyang mga pulong,
kay kon himuon mo kini, iya kang badlongon ug ipakita niya nga bakakon ka.”
7Ginoo, may duha ako ka butang nga pangayoon kanimo. Kon mahimo ihatag kini kanako sa dili pa ako mamatay. 8Una, tabangi ako nga dili makapamakak. Ikaduha, ayaw ako himoang adunahan o kabos, hatagi lang hinuon ako sa akong kinahanglanon. 9Kay kon maadunahan ako, basig dili ko na ikaw ilhon; ug kon kabos ako, basig mangawat ako ug maulawan ka tungod kanako.
Dugang nga mga Panultihon
10Ayaw pakaulawi ang usa ka sulugoon ngadto sa iyang agalon, kay panghimaraoton ka niya ug mahayan mo kini.
11May mga anak nga wala mag-ampo nga panalanginan sa Dios ang ilang mga ginikanan, ug makaako pa sa pagpanghimaraot kanila.
12May mga tawo nga nagtuo nga sila perpekto, apan ang tinuod hugaw ang ilang kasingkasing ug hunahuna.
13May mga tawo nga labihan gayod ka mapahitas-on, nga kon motan-aw morag nakamenos.
14May mga tawo usab nga morag buaya; labihan kaayo makapamintaha sa mga kabos.
15Ang tawong hakog morag alimatok nga manupsop. Magsige lag ingon, “Hatagi ko! Hatagi ko!”30:15 Sa literal, Ang alimatok may duha ka anak nga babaye nga parehas nga ginganlan ug, “Hatagi ako!”
Adunay upat30:15 upat: sa literal, tulo o upat. Mao usab sa bersikulo 18, 21, 29. ka butang nga walay katagbawan:
16ang dapit sa mga patay,30:16 dapit sa mga patay: o, lubnganan, o, kamatayon.
ang babayeng baog,
ang nagauga nga yuta,
ug ang kalayo.
17Ang tawong tampalasan ug dili motahod sa ginikanan tuhakon sa mga uwak ang iyang mga mata, ug ang iyang patayng lawas kan-on sa mga agila.
18Adunay upat ka butang nga katingalahan alang kanako ug dili ko masabtan:
19Kon nganong makalupad ang agila sa kawanangan,
kon nganong makahimo pagkamang ang bitin sa kabatoan,
kon nganong makalutaw ang barko sa dagat,
ug kon nganong maibog ang lalaki sa babaye.
20Mao kini ang ginahimo sa babayeng mananapaw: Makighilawas siya sa ubang lalaki, ug unya moingon siya nga wala siyay nahimong daotan.
21May upat ka butang nga lisod dawaton sa mga tawo sa kalibotan:
22-23Ang ulipon nga nahimong hari,
ang buang-buang nga abunda sa pagkaon,
ang babayeng badlongon nga naminyo,
ug ang ulipong babaye nga nakapuli sa iyang agalong babaye.
24May upat ka mananap dinhi sa kalibotan nga gagmay apan maalamon kaayo:
25Ang mga lamigas, nga bisan huyang, nagatigom silag pagkaon panahon sa ting-init,
26ang mga “badger,” bisan dili sila kusgan, sa mga bato sila nagahimog puloy-anan,
27ang mga dulon, bisan ug wala silay pangulo, mag-usa sila paglupad,
28ang mga tiki mahimo mo lang dakpon sa imong kamot, apan makita sila diha sa mga palasyo.
29May upat ka mga binuhat nga daw si kinsag barog:
30ang liyon, nga labing kusgan sa tanang mga mananap ug walay gikahadlokan,
31ang sunoy nga manok,
ang laki nga kanding,
ug ang hari nga gipalibotan sa iyang mga sundalo.
32Kon ang imong pagkabuang-buang imong gipasigarbo ug nagplanog daotan, undanga na kana! 33Kon ang pagsigeg kutaw sa gatas makahimo niining keso ug kon ang pagsumbag sa ilong makasunggo, mao usab ang kasuko, makasugod kini ug kagubot.
Mawu a Aguri
1Nawa mawu a Aguri mwana wa Yake wa ku Masa:
Munthuyo anati kwa Itieli, “Inu Mulungu, ine ndatopa.
Inu Mulungu, ine ndatopa. Ndalefukiratu.
2“Ine ndine munthu wopusa kuposa anthu onse;
ndilibe nzeru zomvetsa zinthu zonga za munthu.
3Sindinaphunzire nzeru,
ndipo Woyerayo sindimudziwa.
4Kodi ndani anakwera kumwamba ndi kutsikako?
Ndani anafumbatapo mphepo mʼmanja mwake?
Ndani anamanga madzi mʼchovala chake?
Ndani anakhazikitsa mathero onse a dziko lapansi?
Dzina lake ndani? Ndiwuze ngati ukudziwa!
Ndipo mwana wake dzina lake ndani?
5“Mawu ali wonse a Mulungu ndi opanda cholakwika;
Iye ndi chishango kwa amene amathawira kwa Iye.
6Usawonjezepo kanthu pa mawu ake,
kuopa kuti Iye angadzakudzudzule ndi kukupeza kuti ndiwe wabodza.”
7“Inu Yehova, ndikukupemphani zinthu ziwiri
musandimane zimenezo ndisanafe:
8Choyamba, mundichotsere kutali nane mabodza ndi chinyengo.
Chachiwiri, ndisakhale mʼmphawi kapena munthu wachuma.
Koma muzindidyetsa chakudya chondikwanira tsiku ndi tsiku
9kuopa kuti ndikakhuta kwambiri ndingayambe kukukanani,
nʼkumanena kuti, ‘Yehova ndiye yaninso?’
Kuopanso kuti ndikakhala wosauka ndingayambe kuba,
potero nʼkuyipitsa dzina la Mulungu wanga.”
10“Usamusinjirire wantchito kwa mbuye wake
kuopa kuti angakutemberere ndipo iweyo nʼkupezeka wolakwa.”
11“Alipo ena amene amatemberera abambo awo,
ndipo sadalitsa amayi awo.
12Pali ena amene amadziyesa okha oyera mtima
komatu sanachotse zoyipa zawo.
13Pali ena ndi odzitukumula kwambiri,
amene amakweza zikope modzitukumula.
14Pali ena amene mano awo ali ngati malupanga
ndipo zibwano zawo zili ngati mipeni
moti amadya amphawi ndi kuwachotsa pa dziko lapansi.
Amachotsanso anthu osauka pakati pa anzawo.”
15“Msundu uli ndi ana aakazi awiri
iwo amalira kuti, ‘Tipatseni! Tipatseni!’ ”
“Pali zinthu zitatu zimene sizikhuta,
zinthu zinayi zimene sizinena kuti, ‘Takhuta!’
16Manda, mkazi wosabala,
nthaka yosakhuta madzi
ndiponso moto womangoyakirayakira!”
17Aliyense amene amanyoza abambo ake,
ndi kunyozera kumvera amayi ake,
makwangwala a ku chigwa adzamukolowola maso
ndipo mphungu zidzadya mnofu wake.
18Pali zinthu zitatu zimene zimandidabwitsa,
zinthu zinayi zimene ine sindizimvetsetsa.
19Ndipo ndi izi: mmene chiwulukira chiwombankhanga mlengalenga;
mmene iyendera njoka pa thanthwe;
mmene chiyendera chombo pa nyanja;
ndiponso mmene mwamuna achitira akakhala ndi namwali.
20Umu ndi mʼmene mkazi amachitira atachita chigololo:
Atatha kudya ndi kupukuta pakamwa pake
iye amanena kuti “Sindinachite kalikonse kolakwa.”
21Pali zinthu zitatu zimene zimanjenjemeretsa dziko lapansi,
pali zinthu zinayi zimene dziko lapansi silingathe kuzipirira:
22Kapolo amene wasanduka mfumu,
chitsiru chimene chakhuta,
23mkazi wonyozeka akakwatiwa
ndiponso wantchito wamkazi akalanda mwamuna wa mbuye wake.
24Pali zinthu zinayi zingʼonozingʼono pa dziko lapansi,
komatu ndi zochenjera kwambiri:
25Nyerere zili ngati anthu opanda mphamvu,
komatu zimasungiratu chakudya chake nthawi ya chilimwe;
26mbira zili ngati anthu opanda mphamvu
komatu zimakonza pokhalapo pawo mʼmiyala;
27dzombe lilibe mfumu,
komatu lonse limakhala mʼmagulumagulu poyenda.
28Buluzi ungathe kumugwira mʼmanja
komatu amapezeka mʼnyumba za mafumu.
29“Pali zinthu zitatu zimene zimayenda chinyachinya,
pali zinthu zinayi zimene zimayenda monyadira:
30Mkango umene uli wamphamvu kuposa nyama zonse,
ndipo suthawa kanthu kalikonse.
31Tambala woyenda chinyachinya, mbuzi yayimuna,
ndiponso mfumu yoyenda pakati pa anthu ake.
32“Ngati wakhala ukupusa ndi kumadzikweza wekha,
kapena ngati wakhala ukukonzekera zoyipa,
ndiye khala kaye chete, uganizire bwino!
33Paja pakutha mkaka mafuta amapangidwa,
ndipo ukapsinya mphuno, magazi amatuluka,
ndipo mikangano imakhalapo ukalimbikira kukwiya.”
