Proverbs 23 – NIV & HLGN

New International Version

Proverbs 23:1-35

Saying 7

1When you sit to dine with a ruler,

note well what23:1 Or who is before you,

2and put a knife to your throat

if you are given to gluttony.

3Do not crave his delicacies,

for that food is deceptive.

Saying 8

4Do not wear yourself out to get rich;

do not trust your own cleverness.

5Cast but a glance at riches, and they are gone,

for they will surely sprout wings

and fly off to the sky like an eagle.

Saying 9

6Do not eat the food of a begrudging host,

do not crave his delicacies;

7for he is the kind of person

who is always thinking about the cost.23:7 Or for as he thinks within himself, / so he is; or for as he puts on a feast, / so he is

“Eat and drink,” he says to you,

but his heart is not with you.

8You will vomit up the little you have eaten

and will have wasted your compliments.

Saying 10

9Do not speak to fools,

for they will scorn your prudent words.

Saying 11

10Do not move an ancient boundary stone

or encroach on the fields of the fatherless,

11for their Defender is strong;

he will take up their case against you.

Saying 12

12Apply your heart to instruction

and your ears to words of knowledge.

Saying 13

13Do not withhold discipline from a child;

if you punish them with the rod, they will not die.

14Punish them with the rod

and save them from death.

Saying 14

15My son, if your heart is wise,

then my heart will be glad indeed;

16my inmost being will rejoice

when your lips speak what is right.

Saying 15

17Do not let your heart envy sinners,

but always be zealous for the fear of the Lord.

18There is surely a future hope for you,

and your hope will not be cut off.

Saying 16

19Listen, my son, and be wise,

and set your heart on the right path:

20Do not join those who drink too much wine

or gorge themselves on meat,

21for drunkards and gluttons become poor,

and drowsiness clothes them in rags.

Saying 17

22Listen to your father, who gave you life,

and do not despise your mother when she is old.

23Buy the truth and do not sell it—

wisdom, instruction and insight as well.

24The father of a righteous child has great joy;

a man who fathers a wise son rejoices in him.

25May your father and mother rejoice;

may she who gave you birth be joyful!

Saying 18

26My son, give me your heart

and let your eyes delight in my ways,

27for an adulterous woman is a deep pit,

and a wayward wife is a narrow well.

28Like a bandit she lies in wait

and multiplies the unfaithful among men.

Saying 19

29Who has woe? Who has sorrow?

Who has strife? Who has complaints?

Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?

30Those who linger over wine,

who go to sample bowls of mixed wine.

31Do not gaze at wine when it is red,

when it sparkles in the cup,

when it goes down smoothly!

32In the end it bites like a snake

and poisons like a viper.

33Your eyes will see strange sights,

and your mind will imagine confusing things.

34You will be like one sleeping on the high seas,

lying on top of the rigging.

35“They hit me,” you will say, “but I’m not hurt!

They beat me, but I don’t feel it!

When will I wake up

so I can find another drink?”

Ang Pulong Sang Dios

Hulubaton 23:1-35

‒6‒

1Kon magkaon ka upod sa isa ka pangulo, magbantay ka gid sa imo hulag. 2Kon palakaon ka, punggi ang imo kaugalingon. 3Indi ka magkaibog sa manamit nga pagkaon nga ginhanda niya, kay basi kon ginatilawan lang niya ang imo pagginawi.

‒7‒

4Indi pagpakapuyi ang imo kaugalingon sa sobra nga pagpaninguha nga magmanggaranon. Sa baylo, punggi ang imo kaugalingon kag hunahunaa kon ano ang husto. 5Ang kuwarta madula sa isa lang ka pamisok, nga daw sa may pakpak kag nagalupad palayo pareho sa agila.

‒8‒

6Indi ka magkaon ukon magkaibog sa pagkaon nga ginhanda sang kuripot nga tawo, bisan manamit pa ini. 7Kay ang tawo nga pareho sina nagabantay kon ano kadamo ang imo ginakaon.23:7 Kay… ginakaon: Indi klaro ang buot silingon sang Hebreo sini. Nagasiling siya, “Sige, kaon pa.” Pero ato gali indi tinagipusuon ang iya pagsiling. 8Gani iluad mo ang imo kinaon kag mangin wala sing pulos ang imo mga pagdayaw sa iya.

‒9‒

9Indi ka magpakigsugilanon sa mga buang-buang, kay bisan may kaalam pa ang imo ginahambal wala lang gihapon ini sing pulos para sa ila.

‒10‒

10Indi mo pag-agawon ang duta sang mga ilo paagi sa paghalin sang mga muhon sini nga dugay na. 11Kay ang Ginoo amo ang ila gamhanan nga manugdepensa. Siya ang magaapin sa ila kontra sa imo.

‒11‒

12Magpamati ka kon ginatadlong ang imo pamatasan agod makatuon ka.

‒12‒

13-14Indi ka magpabaya sa pagdisiplina sang imo bata. Ang paghanot indi makapatay sa iya, kundi makaluwas pa gani sa iya sa kamatayon.

‒13‒

15-16Anak, malipay gid ako kon mangin maalamon ka kag nagahambal sing husto.

‒14‒

17Indi ka magkahisa sa mga makasasala kundi magtahod ka permi sa Ginoo. 18Kag sigurado gid nga may maayo ka nga palaabuton, kag indi mapaslawan ang imo mga ginahandom.

‒15‒

19Anak, magpamati ka sa mga ginatudlo ko sa imo. Magmaalamon ka kag sunda ang husto nga dalan. 20-21Indi ka magpareho23:20-21 magpareho: ukon, mag-upod. sa mga palahubog kag palakaon, kay ina nga klase sang mga tawo dali mag-imol. Sagi lang sila katulog, gani sa ulihi magabayo na lang sila sang lapat.

‒16‒

22Magpamati ka sa imo ginikanan nga naghatag sa imo sang kabuhi, kag indi sila pagpakalaina kon tigulang na sila. 23Tinguhai nga makabaton ka sang kamatuoran, kaalam, pagtadlong sa imo pamatasan, kag pag-intiendi. Kag indi mo gid ini pag-ibaylo sa bisan ano nga butang. 24-25Magakalipay gid ang imo ginikanan kon matarong kag maalamon ka. Igakalipay nila nga sila ang imo amay kag iloy.

‒17‒

26Anak, pamatii ako sing maayo, kag sunda ang akon pagkabuhi. 27Kay ang babayi nga nagabaligya sang iya lawas makahalit sa imo pareho sa madalom kag makitid nga buho. 28Pareho siya sa tulisan nga nagahulat sang mabiktima, kag siya ang kabangdanan sang pagluib sang madamo nga mga bana sa ila mga asawa.

‒18‒

29Sin-o ang tawo nga miserable, nagapangaway, nagareklamo, nagakapilasan nga sarang niya kuntani malikawan, kag nagapalamula ang iya mata? 30Siya amo ang tawo nga palahubog, nga mahilig magtilaw sang sari-sari nga ilimnon. 31Indi ka magpaganyat sa maisog nga bino, nga kanami tulukon sa baso kag suwabe imnon. 32Kay kon mahubog ka na, magalain ang imo pamatyag, nga daw sa ginkagat ka sang dalitan nga man-og. 33Kag bisan ano na lang ang imo makita, kag indi ka makahunahuna sing maayo. 34Ang pamatyag mo daw ara ka sa tunga sang lawod nga nagahigda sa ibabaw sang palo23:34 palo: malaba nga kahoy nga sa diin naangot ang layag sang barko. sang barko. 35Magasiling ka, “May naglampos kag nagsumbag sa akon, pero wala lang ako kabatyag. San-o pa ako maumpawan agod makainom ako liwat?”