11:1 a 1Bk 4:29-34 b Nge 10:1; 25:1; Mub 1:1Engero za Sulemaani, mutabani wa Dawudi, kabaka wa Isirayiri.
2Yaziwandiika okuyigiriza abantu okuba n’amagezi n’okuyiga,
era n’okutegeera ebigambo eby’obulabufu; eby’obulamu eby’amagezi n’empisa.
3Sulemaani yayagala abantu okuba n’empisa, n’obulamu obw’amagezi,
okukolanga ebituufu, n’okubeera abenkanya n’okugobereranga ensonga;
41:4 a Nge 8:5 b Nge 2:10-11; 8:12okuyigiriza amagezi abatalina bumanyirivu,
n’abavubuka okufuna okumanya n’okutegeera.
51:5 Nge 9:9N’abantu ab’amagezi nabo bwe bawulira beeyongere okuyiga
n’abategeevu beeyongere okubangulwa.
61:6 a Zab 49:4; 78:2 b Kbl 12:8Era engero zino zaawandiikibwa okutegeera engero,
enjogera n’ebikokyo.
71:7 Yob 28:28; Zab 111:10; Nge 9:10; 15:33; Mub 12:13Kale mu kutya Mukama amagezi mwe gasookera,
naye abasirusiru banyooma amagezi n’okulagirirwa.
Amagezi eri Abavubuka
81:8 a Nge 4:1 b Nge 6:20Mwana wange ossangayo omwoyo eri ebiragiro bya kitaawo,
era tolekanga kukuutira kwa maama wo;
91:9 Nge 4:1-9bijja kuba ngule eneeweesanga omutwe gwo ekitiibwa,
n’emikuufu mu bulago bwo.
101:10 a Lub 39:7 b Ma 13:8 c Nge 16:29; Bef 5:11Mwana wange abakozi b’ebibi bwe bakusendasendanga,
tokkirizanga.
111:11 Zab 10:8Bwe bakugambanga nti, “Tugende ffenna twesanyuse,
tunyage, tubbe n’okutta;
tokkirizanga;
121:12 Zab 28:1ng’entaana bw’emira abantu, naffe tubamire tutyo nga bakyali balamu,
era nga balamba, ng’abagenda mu bunnya obuwanvu;
13nga twefunira eby’obugagga bye tutakoleredde,
ne tujjuza amayumba gaffe obugagga obubbe;
14ng’ababi batuyita tubeegatteko,
tugabane kyenkanyi ebibbe n’ebinyage.”
151:15 a Zab 119:101 b Zab 1:1; Nge 4:14Mwana wange totambuliranga wamu nabo,
era ekigere kyo kiziyize okukwatanga ekkubo lyabwe:
161:16 Nge 6:18; Is 59:7Kubanga ebigere byabwe bidduka bunnambiro okukola ebibi,
era kibanguyira okuyiwa omusaayi.
17Nga kuba kumala biseera okutega omutego,
ng’ekinyonyi ky’oyagala okukwata kikulaba,
18naye abantu ng’abo baba beetega bokka,
baba beetega omutego ogunaabakwasa bo bennyini.
191:19 Nge 15:27Bwe lityo bwe libeera ekkubo lya buli muntu anoonya okugaggawalira mu bukyamu.
Obugagga obw’engeri eyo busaanyaawo obulamu bw’abo ababufuna.
Okulabula Eri Abanyooma Amagezi
201:20 Nge 8:1; 9:1-3, 13-15Amagezi galeekaanira waggulu mu nguudo;
gayimusa amaloboozi gaago, mu bifo ebigazi eby’omu bibuga.
21Ne galeekaanira waggulu, mu kifo enguudo ennene we zisisinkanira,
era gasinzira mu miryango gy’ekibuga ne googera:
221:22 Nge 8:5; 9:4, 16Mulituusa ddi mmwe ab’amagezi amatono obutayagala kweyongera kuyiga by’amagezi,
nammwe ab’amalala okunyoomanga eby’amagezi n’abasirusiru okukyawanga okumanya?
23Kale singa muwuliriza okunenya kwange,
laba, ndifuka omutima gwange
n’ebirowoozo byange mu mmwe.
241:24 Is 65:12; 66:4; Yer 7:13; Zek 7:11Kubanga na bayita ne mugaana okuwuliriza,
ne ngolola omukono ne wataba n’omu afaayo,
25era ne mutafaayo ku magezi ge nabawa,
era ne mugaana okubuulirira kwange kwonna,
261:26 a Zab 2:4 b Nge 6:15; 10:24kale nange ndibasekerera nga muli mu nnaku,
era mbakudaalire ng’entiisa ebagwiridde.
27Entiisa bw’eribajjira ng’omuyaga omungi,
ennaku n’okubonaabona, okulumwa n’obubalagaze,
281:28 a 1Sa 8:18; Is 1:15; Yer 11:11; Mi 3:4 b Yob 27:9; Nge 8:17; Ez 8:18; Zek 7:13kale balinkoowoola, naye siriyitaba;
balinnoonya obutaweera naye ne batandaba.
291:29 Yob 21:14Kubanga baakyawa okuyigirizibwa, n’okumanya,
era ne bamalirira obutatya Mukama.
301:30 nny 25; Zab 81:11Ne bagaana okuwuliriza amagezi gange;
ne banyooma okunenya kwange kwonna.
311:31 Yob 4:8; Nge 14:14; Is 3:11; Yer 6:19Kyebaliva balya ebibala eby’ekkubo lyabwe ebbi,
era ne bajjula ebibala eby’enkwe zaabwe.
321:32 Yer 2:19Obusirusiru bulitta ab’amagezi amatono
n’obutafaayo bulizikiriza abasirusiru,
331:33 a Zab 25:12; Nge 3:23 b Zab 112:8naye buli ampuliriza anaabeeranga mirembe,
ng’agumye nga talina kutya kwonna.
ارزش مثلها
1مثلهای سليمان، پادشاه اسرائيل، كه پسر داوود بود:
2اين مثلها به شما كمک خواهند كرد تا حكمت و ادب بياموزيد و بتوانيد معنی سخنان پرمغز را درک كنيد. 3آنها به شما ياد خواهند داد چگونه رفتار عاقلانه داشته باشيد و با صداقت و عدالت و انصاف عمل كنيد. 4اين مثلها به جاهلان حكمت میبخشند و به جوانان فهم و بصيرت. 5-6با شنيدن و درک اين مثلها، حتی دانايان داناتر میشوند و دانشمندان چاره انديشی كسب میكنند تا بتوانند معانی گفتار پيچيدهٔ حكيمان را بفهمند.
نصيحت به جوانان
7نخستين قدم برای كسب دانش، خداترسی است. كسی كه حكمت و ادب را خوار میشمارد، احمق است. 8ای جوان، نصيحت پدرت را بشنو و از تعليم مادرت رويگردان نشو، 9زيرا سخنان ايشان مانند تاج و جواهر، سيرت تو را زيبا خواهند ساخت.
10وقتی گناهكاران تو را وسوسه میكنند، تسليم نشو. 11اگر آنها به تو بگويند: «بيا در كمين مردم بنشينيم و آنها را بكشيم 12و مانند قبر، آنها را ببلعيم و از هستی ساقط كنيم؛ 13از اين راه ما اشیا قيمتی فراوان به چنگ خواهيم آورد و خانههای خود را از اين غنايم پر خواهيم ساخت؛ 14هر چه به دست بياوريم به تساوی بين خود تقسيم خواهيم كرد؛ پس بيا و با ما همدست شو!» 15پسرم تو با آنها نرو و خود را از چنين افرادی دور نگه دار؛ 16زيرا آنها هميشه در پی گناه و قتل هستند. 17يک پرنده وقتی میبيند برايش دام گذاشتهاند، از آن دوری میكند. 18ولی اين افراد اينطور نيستند. آنها خودشان را به دام میاندازند و با دست خود گور خود را میكنند. 19اين است سرنوشت تمام كسانی كه در پی سود نامشروع هستند. چنين اشخاص خود را نابود میكنند.
ندای حكمت
20حكمت در كوچهها ندا میدهد. 21مردم را كه در سر چهارراهها و نزد دروازهٔ شهر جمع شدهاند صدا كرده، میگويد: 22«ای احمقها! تا كی میخواهيد احمق بمانيد؟ تا كی میخواهيد دانايی را مسخره كنيد و از آن متنفر باشيد؟ 23اگر سرزنش مرا میپذيرفتيد من روح خود را بر شما نازل میكردم و شما را دانا میساختم. 24بارها شما را صدا كردم ولی توجه نكرديد، التماس نمودم اما اعتنا ننموديد. 25شما نصيحت و نكوهش مرا نپذيرفتيد. 26من نيز در روز مصيبتتان به شما خواهم خنديد، و هنگامی كه بلا دامنگيرتان شود شما را مسخره خواهم كرد. 27وقتی بلا مانند طوفان شما را فرا گيرد و مصيبت مثل گردباد شما را احاطه كند، و سختی و بدبختی شما را از پای درآورد، 28به داد شما نخواهم رسيد، و اگرچه با اشتياق به دنبالم بگرديد، مرا نخواهيد يافت؛ 29زيرا از دانايی متنفر بودهايد و از خداوند اطاعت نكردهايد. 30نصيحت مرا گوش نگرفتهايد و نكوهش مرا نپذيرفتهايد. 31بنابراين ثمرهٔ راهی را كه در پيش گرفتهايد خواهيد ديد. 32زيرا سركشی احمقان، ايشان را خواهد كشت و بیخيالی نادانان آنها را از پای در خواهد آورد. 33ولی همهٔ كسانی كه به من گوش دهند، از هيچ بلايی نخواهند ترسيد و در امنيت زندگی خواهند كرد.»