Dagdag na Babala
1Anak, kapag nangako kang managot sa utang ng iba, 2at naipit ka sa pangakong iyon, 3ganito ang gawin mo upang maayos ang pananagutan mo sa kanya: Puntahan mo siya at makiusap na pakawalan ka niya sa iyong pananagutan. 4Huwag kang titigil na makiusap 5hanggang sa maging malaya ka, tulad ng isang ibon o usa na nakawala sa isang mangangaso.
6Kayong mga tamad, tingnan ninyo at pag-aralan ang pamumuhay ng mga langgam upang matuto kayo sa kanila. 7Kahit na walang namumuno at nag-uutos sa kanila, 8nag-iipon sila ng pagkain kapag tag-araw at panahon ng anihan, upang may makain sila pagdating ng tag-ulan. 9Kayong mga tamad, matutulog nang matutulog na lang ba kayo? Kailan kayo gigising? 10Kaunting tulog, kaunting pahinga at ang paminsan-minsang paghalukipkip ng mga kamay, 11at hindi ninyo mamamalayan darating ang kahirapan na para kayong ninakawan ng tulisan.
12Ang taong walang kwenta at masama ay puro kasinungalingan ang sinasabi. 13Kumikindat at sumisenyas siya gamit ang kanyang mga kamay at paa para makumbinsi ang mga tao sa mga sinasabi niya. 14Ang puso niya ay puno ng pandaraya, laging nagbabalak na gumawa ng masama at sa mga gulo siya ang nagpapasimula. 15Kaya biglang darating sa kanya ang kapahamakan at hindi na siya matutulungan.
16May mga bagay6:16 May mga bagay: sa literal, May anim o pitong bagay. na kinamumuhian ang Panginoon:
17ang pagmamataas,
ang pagsisinungaling,
ang pagpatay ng tao,
18ang pagpaplano ng masama,
ang pagmamadaling gumawa ng masama,
19ang pagpapatotoo sa kasinungalingan,
at pinag-aaway ang kanyang kapwa.
20Anak, sundin mo ang itinuturo at iniuutos ng iyong mga magulang. 21Itanim mo ito sa iyong isipan para hindi mo makalimutan. 22Ito ang magpapatnubay, mag-iingat at magpapaalala sa iyong pamumuhay, kahit ano pa ang iyong ginagawa. 23Sapagkat ang mga turo at utos ng iyong mga magulang ay katulad ng isang ilaw na tatanglaw sa iyo. At ang kanilang pagsaway sa iyo para ituwid ang ugali mo ay ikabubuti at ikahahaba ng buhay mo. 24Ilalayo ka rin nito sa masamang babaeng nakakaakit ang pananalita. 25Huwag kang magnanasa sa kanyang kagandahan. Huwag kang patutukso sa kanyang pang-aakit. 26Ang pakikipagsiping sa babaeng bayaran ay pwedeng bayaran sa halaga ng tinapay, ngunit ang pakikipagsiping sa asawa ng iba ay pagbabayaran mo ng iyong buhay.
27Kung maglalaro ka ng apoy sa iyong kandungan tiyak na masusunog ang damit mo. 28At kung tatapak ka sa baga, mapapaso ang mga paa mo. 29Kaya kapag sumiping ka sa asawa ng iba, magdurusa ka.
30Minsan nauunawaan ng mga tao ang taong nagnakaw dahil sa gutom. 31Ngunit pinagbabayad naman siya ng pitong beses ng kanyang ninakaw kapag nahuli, kahit maubos pa ang lahat ng pag-aari niya.
32Ang taong sumisiping sa asawa ng iba ay hangal. Sinisira lang niya ang kanyang sarili. 33Masasaktan siya at habang buhay na mapapahiya. 34Sapagkat ang asawang seloso ay sobra kung magalit at maghihiganti siya ng walang awa. 35Kahit magkano pa ang ibayad, hindi niya ito tatanggapin.
Gũkaania Andũ Kũrũmĩrĩra Ũrimũ
16:1 Thim 11:15; Ayub 17:3Mũrũ wakwa, ũngĩkorwo ũigĩte kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ wa mũndũ wa itũũra rĩaku,
ũkorwo atĩ nĩwe ũtuĩkĩte wa kũmũrĩhĩra thiirĩ harĩ mũndũ ũngĩ-rĩ,
2ũngĩkorwo ũtegeetwo nĩ ũrĩa uugĩte,
ũkagwatithio nĩ ciugo cia kanua gaku-rĩ,
3gĩĩke atĩrĩ, mũrũ wakwa, nĩguo wĩteithũre,
kuona atĩ nĩũgwĩte moko-inĩ ma mũndũ wa itũũra rĩaku:
Thiĩ wĩnyiihie wee mwene;
mũthaithe mũno akuohere.
46:4 Thab 132:4Ndũkareke maitho maku mone toro,
kana ũreke imone ciaku icũnge.
56:5 2Sam 2:18; Isa 13:14Wĩteithũre o ta ũrĩa thwariga ĩĩteithũraga kuuma moko-inĩ ma mũguĩmi,
o na kana ta ũrĩa nyoni ĩĩteithũraga kuuma mũtego-inĩ wa mũtegi.
6Thiĩ harĩ thigiriri, wee kĩgũũta gĩkĩ;
ũcũũranie mĩtugo yayo nĩguo ũũhĩge!
7Ndĩrĩ mũnene,
kana mũmĩrũgamĩrĩri,
o na kana mũmĩathi,
86:8 Thim 10:4no nĩĩigagĩra mũthiithũ wa irio hĩndĩ ya riũa,
na ĩgacookanĩrĩria irio ciayo hĩndĩ ya magetha.
9Ũgũkoma hau nginya-rĩ, wee kĩgũũta gĩkĩ?
Ũrĩũkĩra rĩ, ũtige toro waku?
106:10 Thim 24:33; Koh 4:5Komakoma gatoro kanini, na ũcũngacũnge hanini,
na ũkũnje moko hanini nĩguo ũhurũke;
11atĩrĩ, ũthĩĩni ũgaagũkorerera ta mũitũ,
ũkorererwo nĩ wagi ũhaana ta mũndũ wĩohete indo cia mbaara.
12Mũndũ kĩmaramari na mwaganu-rĩ,
ũrĩa ũthiiaga akĩaragia ndeto itarĩ nũngĩrĩru,
136:13 Thab 35:19; Isa 58:9ũcio uunagĩra andũ riitho,
na akaheenereria andũ na makinya make,
o na akaheneria andũ na ciara ciake-rĩ,
146:14 Thim 6:16-19ũcio ũthugundaga ũũru arĩ na maheeni ngoro-inĩ yake:
ũcio hĩndĩ ciothe ahuraga maũndũ ma nyamũkano.
15Nĩ ũndũ ũcio mũtino ũkaamũhubanĩria o rĩmwe aterĩgĩrĩire;
mwanangĩko ũtarĩ kĩhonia nĩũkamũniina biũ.
16Kũrĩ maũndũ matandatũ mathũirwo nĩ Jehova,
ĩĩ, o na nĩ mũgwanja marĩa onaga marĩ magigi, nĩmo:
176:17 Isa 1:21; Mik 7:2maitho ma mwĩtĩĩo,
na rũrĩmĩ rũrĩa rũheenanagia,
na moko marĩa maitaga thakame ya andũ matehĩtie,
18na ngoro ĩrĩa ĩthugundaga maũndũ ma waganu,
na magũrũ marĩa matengʼeraga gũthiĩ gwĩka ũũru,
196:19 Gũcook 19:16; Zek 8:17na mũira ũtarĩ wa ma ũrĩa ũthothoraga ndeto cia maheeni,
o na mũndũ ũrĩa ũrehaga nyamũkano gatagatĩ ka andũ a nyina ũmwe.
Gũkaanio ũtharia
20Mũrũ wakwa, tũũra ũrũmĩtie maathani ma thoguo,
na ndũgatirike ũrutani wa maitũguo.
216:21 Gũcook 6:8; Thim 7:1-3Moherere ngoro-inĩ yaku nginya tene;
makundĩke marigiicĩrie ngingo yaku.
22Rĩrĩa ũgũthiĩ-rĩ, nĩmarĩgũtongoragia;
wakoma-rĩ, nĩmarĩkũmenyagĩrĩra;
na rĩrĩa warahũka-rĩ, nĩmarĩkwaragĩria.
236:23 Thab 119:105Nĩgũkorwo maathani maya nĩ tawa,
na ũrutani ũyũ nĩ ũtheri,
namo mataaro ma kũrũnga mũndũ-rĩ,
nĩmo njĩra ya muoyo,
24magakweheragia harĩ mũndũ-wa-nja ũcio mwaganu,
na magakũhonokia kuuma kũrĩ rũrĩmĩ rũnyoroku rwa mũtumia ũcio ngʼenyũ.
25Ndũkerirĩrie ũthaka wake ngoro-inĩ yaku,
kana ũreke akũguucĩrĩrie na maitho make,
266:26 Thim 7:22-23nĩgũkorwo mũmaraya atũmaga mũndũ athĩĩne nginya ahooyage kenyũ ka mũgate,
na mũtumia mũtharia aguĩmaga muoyo waku guo mwene.
27Mũndũ no atahĩre mwaki gĩthũri-inĩ gĩake,
na nguo ciake itihĩe?
28Mũndũ no agerere igũrũ rĩa makara marĩ na mwaki,
na makinya make matihĩe?
296:29 Thaam 20:14Ũguo no taguo mũndũ ũrĩa ũkomaga na mũtumia wa mũndũ ũngĩ atariĩ;
gũtirĩ mũndũ ũngĩmũhutia na ndaherithio.
30Andũ matimenaga mũici angĩkorwo aiyĩte
nĩguo eniinĩre ngʼaragu rĩrĩa arĩ mũhũũtu.
316:31 Thaam 22:1-14No rĩrĩ, angĩnyiitwo-rĩ, no nginya arĩhe maita mũgwanja,
o na angĩkorwo ekũrĩha na ũtonga wa nyũmba yake wothe.
326:32 Thaam 20:14; Thim 7:7No mũndũ ũrĩa ũtharagia nĩagĩte wĩciirio;
ũrĩa wothe wĩkaga ũguo nĩwe mwene wĩyanangaga.
33Nguraro na kwĩnyararithia nĩcio igai rĩake,
na cio thoni icio ciake gũtirĩ hĩndĩ igaathario ithire;
346:34 Ndar 5:11; Kĩam 34:7nĩgũkorwo ũiru nĩguo warahũraga mangʼũrĩ ma mũthuuri,
na ndakaigua tha akĩĩrĩhĩria.
356:35 Ayub 31:9-11Ndagetĩkĩra irĩhi o na rĩrĩkũ;
nĩakaarega ihaki o na rĩrĩ inene atĩa.
