1Uma mulher sabedora compreende como deve construir a sua casa,
mas uma louca é capaz até de a destruir, à custa do seu desvario.
2O homem que anda na retidão teme o Senhor,
mas o que se desvia do seu caminho está a desprezá-lo.
3Nas palavras do louco germina o orgulho;
a fala do sábio é a sua proteção.
4Um estábulo sem animais permanece limpo,
mas o certo é que com um estábulo limpo não há ganhos.
5Uma testemunha digna de confiança não mentirá;
uma falsa testemunha respira mentira.
6O escarnecedor nunca chega a encontrar a sabedoria que diz procurar,
ainda que esta chegue facilmente às pessoas de bom senso.
7Se procuras conselhos,
afasta-te de gente insensata.
8A sabedoria duma pessoa sensata manifesta-se preparando o futuro;
o louco revela a sua insensatez enganando-se a si mesmo.
9Os loucos fazem pouco do pecado;
os que respeitam a Deus conhecem-se pela sua vontade em fazer o bem.
10Só a própria pessoa sabe medir a amargura ou a alegria que lhe vai na alma;
os outros nunca poderão realmente compartilhar da sua alegria.
11A casa dos ímpios virá a ser destruída,
mas a habitação das pessoas retas florescerá.
12Há caminhos que ao homem parecem ser uma via segura,
mas que acabam por levar à morte.
13O riso pode esconder um coração amargurado;
acabada a alegria, a tristeza torna a vir ao de cima.
14O traidor acabará por ter nojo da sua falsidade,
mas a vida dos retos é cheia de interesse.
15Só os ingénuos acreditam em tudo quanto se lhes diz;
um indivíduo sensato procura certificar-se das situações.
16Uma pessoa com entendimento é cautelosa e desvia-se do mal;
os insensatos atiram-se de cabeça, com toda a confiança, seja para onde for.
17Quem se irrita com facilidade vem sempre a fazer disparates;
o homem de más intenções será odiado.
18Os simples recebem como herança a insensatez,
mas os que têm discernimento têm em paga o conhecimento.
19Os maus submeter-se-ão diante dos homens de bem;
os perversos suplicarão à porta dos justos.
20O pobre até pelos seus companheiros é odiado,
mas os ricos têm muitos amigos.
21Desprezar o seu semelhante é um pecado;
abençoados serão os que se interessam pelos mais desfavorecidos.
22Os que praticam o mal perdem-se na vida,
mas para os que sabem fazer planos de bem haverá amor e fidelidade.
23O trabalho traz ganhos;
a muita conversa traz pobreza.
24Os sábios são louvados pelo seu entendimento;
os loucos são postos de parte por causa da sua insensatez.
25Uma testemunha de confiança, que diz a verdade, pode até salvar vidas;
uma falsa testemunha é traição.
26Temer ao Senhor dá ao homem amparo e segurança;
até os seus filhos nisso encontrarão proteção.
27O temor ao Senhor é uma fonte de vida;
as suas águas livram da cilada da morte.
28Uma população que se desenvolve é a glória dos governantes;
a sua redução é a ruína deles.
29Uma pessoa com entendimento sabe controlar o seu temperamento;
o de ânimo precipitado exalta a loucura.
30Um coração em paz prolonga a vida,
mas a inveja faz apodrecer os ossos.
31Quem oprime os pobres e os fracos insulta o Criador dos homens;
ajudar os pobres é honrar a Deus.
32Os pecadores serão expulsos, por causa dos seus pecados;
o justo, mesmo quando morre, encontrará um refúgio.
33A sabedoria está bem assente no coração das pessoas de bom senso;
para os loucos, ela tem de ser gritada bem forte, a fim de que possam ouvi-la.
34A justiça exalta as nações,
mas o pecado traz vergonha aos povos.
35O rei alegra-se com o servo sábio;
mas a sua cólera cairá sobre o que age vergonhosamente.
1Ang maalamon nga asawa mopalig-on sa iyang panimalay, apan ang buang-buang nga asawa moguba sa iyang panimalay.
2Ang tawo nga nagakinabuhi nga matarong nagatahod sa Ginoo, apan kadtong wala nagakinabuhi nga matarong nagatamay kaniya.
3Ang mga pulong sa tawong buang-buang magpasakit kaniya, apan ang mga pulong sa tawong maalamon magtipig kaniya.
4Kon wala kay mananap nga igdadaro wala kay maani, apan kon may mananap ka, ug kusgan pa, daghan kag maani.
5Ang masaligan nga saksi nagasulti sa tinuod, apan ang bakakon dili masaligan.
6Ang tawong bugalbugalon dili gayod makaangkon ug kaalam bisan unsaon ug paningkamot, apan ang tawo nga may pagsabot dali rang makakat-on.
7Likayi ang mga buang-buang kay wala kay maayong makat-onan gikan kanila.
8Ang kaalam sa tawong kahibalo motimbang-timbang kon unsay maayo o dili maoy nagahatag kaniyag kahibalo kon unsay angay niyang buhaton, apan ang kabuang sa tawong buang-buang maoy magpahisalaag kaniya.
9Daw sa wala lang sa mga buang-buang kon makasala sila, apan niadtong mga matarong nga nagkinabuhi sa ensakto, gusto nila nga dawaton sila sa Dios.
10Ikaw ray nasayod kon unsa ka kamalipayon o kon unsa ka kamasulob-on.
11Laglagon ang panimalay niadtong mga daotan, apan pauswagon ang panimalay niadtong nagkinabuhi sa ensakto.
12Tingali naghunahuna ka nga nagsubay ka sa ensaktong dalan, apan padulong diay kini sa kalaglagan.
13Matago ang imong kasubo pinaagi sa pagkatawa, apan human sa katawa anaa ra gihapon ang kasubo.
14Anaa gayoy balos sa binuhatan sa tawo, maayo man o daotan.
15Bisag unsa ray tuohan sa tawong walay alamag; apan ang tawong kahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili nagmatngon sa iyang mga lakang.
16Ang tawong maalamon nagaamping sa iyang kaugalingon ug nagalikay sa kasamok; apan ang buang-buang danghag ug walay pagpugong sa kaugalingon.
17Ang tawong dali rang masuko makabuhat ug kabuang. Ang tawong nagalaraw ug daotan kapungtan sa Dios.14:17 kapungtan sa Dios: o, kapungtan sa uban.
18Makita ang kabuang sa tawong walay alamag, apan makita gayod nga may kaalam ang tawong mahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili.
19Ang mga daotan moluhod ug magpakilooy sa mga matarong.
20Wala kaayoy makighigala sa mga kabos, bisan gani ang ilang mga isigka-ingon, apan ang mga adunahan daghag higala.
21Makasala ang tawo nga nagatamay sa iyang isigka-tawo nga kabos, apan bulahan ang tawo nga maayo sa mga kabos.
22Makasala ka kon magplano kag daotan sa imong isigka-tawo, apan kon magplano kag maayo, may mga tawo nga maghigugma ug mounong kanimo.
23Ang pagtrabaho ug maayo anaay pulos, apan kon pulos ra estorya mapobre ang tawo.
24Ang balos nga madawat sa mga maalamon mao ang ilang bahandi, apan ang kabuang sa mga buang-buang moanig dugang pang kabuang.
25Ang saksi nga nagasugilon sa tinuod makaluwas sa kinabuhi sa tawo, apan ang magsaksig bakak usa ka maluibon.
26Ang pagtahod sa Ginoo maghatag ug seguridad ug kalig-on ngadto sa tawo ug sa ilang mga anak.
27Ang pagtahod sa Ginoo makaayo ug mopalugway sa imong kinabuhi,14:27 makaayo… kinabuhi: sa literal, tuboran nga nagahatag sa kinabuhi. ug makapalikay kanimo sa kamatayon.
28Ang pagkagamhanan sa hari nagdepende sa kadaghan sa iyang katawhan; kon wala ang iyang katawhan mapukan ang hari.
29Ang tawong mapailubon maalamon gayod, apan ang tawo nga daling masuko nagapakita sa iyang pagkabuang-buang.
30Ang malinawong hunahuna makaayo sa lawas, apan ang kasina sama sa sakit nga mokutkot sa kabukogan.
31Ang nagapaantos sa mga kabos nagatamay sa Dios nga naghimo kanila, apan ang maloloy-on sa mga kabos nagapasidungog sa Dios.
32Laglagon sa Dios ang mga daotan tungod sa ilang daotang mga binuhatan, apan panalipdan niya ang mga matarong tungod sa ilang pagkadiosnon.14:32 tungod sa ilang pagkadiosnon: Mao kini sa Septuagint ug sa Syriac; apan sa Hebreo, bisan sa ilang kamatayon.
33Ang kaalam anaa sa hunahuna sa tawong may pagsabot, apan ang mga buang-buang walay14:33 walay: Wala kini sa Hebreo, apan anaa sa Septuagint ug sa Syriac. nahibaloan bahin sa kaalam. 34Mouswag ang usa ka nasod kon ang mga lumulupyo niini magkinabuhi nga matarong; apan kon magpakasala sila, maulawan ang ilang nasod.
35Makapalipay sa hari ang maalamon nga sulugoon, apan kapungtan niya ang sulugoon nga nagapakaulaw kaniya.
