1Ao homem pertencem os planos do coração,
mas do Senhor vem a resposta da língua.
2Todos os caminhos do homem lhe parecem puros,
mas o Senhor avalia o espírito.
3Consagre ao Senhor tudo o que você faz,
e os seus planos serão bem-sucedidos.
4O Senhor faz tudo com um propósito;
até os ímpios para o dia do castigo.
5O Senhor detesta os orgulhosos de coração.
Sem dúvida serão punidos.
6Com amor e fidelidade se faz expiação pelo pecado;
com o temor do Senhor o homem evita o mal.
7Quando os caminhos de um homem são agradáveis ao Senhor,
ele faz que até os seus inimigos vivam em paz com ele.
8É melhor ter pouco com retidão
do que muito com injustiça.
9Em seu coração o homem planeja o seu caminho,
mas o Senhor determina os seus passos.
10Os lábios do rei falam com grande autoridade;
sua boca não deve trair a justiça.
11Balanças e pesos honestos vêm do Senhor;
todos os pesos da bolsa são feitos por ele.
12Os reis detestam a prática da maldade,
porquanto o trono se firma pela justiça.
13O rei se agrada dos lábios honestos
e dá valor ao homem que fala a verdade.
14A ira do rei é um mensageiro da morte,
mas o homem sábio a acalmará.
15Alegria no rosto do rei é sinal de vida;
seu favor é como nuvem de chuva na primavera.
16É melhor obter sabedoria do que ouro!
É melhor obter entendimento do que prata!
17A vereda do justo evita o mal;
quem guarda o seu caminho preserva a sua vida.
18O orgulho vem antes da destruição;
o espírito altivo, antes da queda.
19Melhor é ter espírito humilde entre os oprimidos
do que partilhar despojos com os orgulhosos.
20Quem examina cada questão com cuidado prospera,16.20 Ou Quem acolhe a palavra prospera; ou ainda Quem considera atentamente o que fala prospera,
e feliz é aquele que confia no Senhor.
21O sábio de coração é considerado prudente;
quem fala com equilíbrio promove a instrução16.21 Ou consegue convencer; também no versículo 23..
22O entendimento é fonte de vida para aqueles que o têm,
mas a insensatez traz castigo aos insensatos.
23O coração do sábio ensina a sua boca,
e os seus lábios promovem a instrução.
24As palavras agradáveis são como um favo de mel,
são doces para a alma e trazem cura para os ossos.
25Há caminho que parece reto ao homem,
mas no final conduz à morte.
26O apetite do trabalhador o obriga a trabalhar;
a sua fome o impulsiona.
27O homem sem caráter maquina o mal;
suas palavras são um fogo devorador.
28O homem perverso provoca dissensão,
e o que espalha boatos afasta bons amigos.
29O violento recruta o seu próximo
e o leva por um caminho ruim.
30Quem pisca os olhos planeja o mal;
quem franze os lábios já o vai praticar.
31O cabelo grisalho é uma coroa de esplendor,
e obtém-se mediante uma vida justa.
32Melhor é o homem paciente do que o guerreiro,
mais vale controlar o seu espírito do que conquistar uma cidade.
33A sorte é lançada no colo,
mas a decisão vem do Senhor.
1Nagaplano ang tawo, pero ang Ginoo ang nagabuot kon matuman ina nga plano ukon indi.16:1 ukon, Ang tawo nagaplano kon ano ang iya ihambal, pero ang Ginoo ang nagabuot kon ano gid ang iya ihambal.
2Mahimo nga nagahunahuna kita nga husto na gid ang tanan ta nga ginahimo, pero ang Ginoo ang makahukom kon ano gid ang aton motibo.
3Itugyan sa Ginoo ang tanan nga ginaplano mo nga himuon, kag mangin madinalag-on ka.
4Ginhimo sang Ginoo ang tanan nga may katuyuan,16:4 nga may katuyuan: ukon, sa iya katuyuan. bisan ang mga malaot nga gintalana niya nga malaglag.
5Ginakangil-aran sang Ginoo ang tanan nga bugalon, kag sigurado gid nga pagasilutan sila.
6Kon ginahigugma naton ang Ginoo nga may katutom, patawaron niya ang aton mga sala. Kon ginatahod naton siya, makalikaw kita sa kalautan.
7Kon nalipay ang Ginoo sa aton pagginawi, nagahimo siya sang paagi nga ang aton mga kaaway magpakig-abyan sa aton.
8Mas maayo pa ang gamay nga manggad nga ginpangabudlayan sing husto sang sa madamo nga manggad nga ginkuha sa malain nga paagi.
9Nagaplano ang tawo, pero ang Ginoo ang nagapatigayon sa sina nga plano.
10Kon maghukom ang hari nga ginatuytuyan sang Dios, husto permi ang iya paghukom.16:10 ukon, Nagahukom ang hari nga may awtoridad halin sa Dios, kag husto permi ang iya paghukom.
11Indi luyag sang Ginoo nga magpangdaya kita sa aton negosyo.
12Ginakangil-aran sang mga hari ang paghimo sang malain, kay ang ila pagdumala makapadayon lamang kon maghimo sila sing matarong.
13Nalipay ang mga hari sa mga tawo nga wala nagabutig; palangga nila ang mga tawo nga nagasugid sing matuod.
14Kon maakig ang hari mahimo nga may patyon siya, gani ang maalamon nga tawo nagatinguha gid nga indi maakig ang hari.
15Kon nalipay ang hari sa isa ka tawo, indi niya siya pagpatyon; pakitaan niya siya sing kaayo nga pareho sa ulan sa tion sang tigtulubo sang mga tanom.16:15 tion sang tigtulubo sang mga tanom: sa English, spring.
16Mas labing maayo ang pag-angkon sang kaalam kag pag-intiendi sang sa pag-angkon sang bulawan kag pilak.
17Ang tawo nga nagakabuhi sing husto nagalikaw sa malain, kag ang nagabantay sang iya kaugalingon layo sa katalagman.
18Ang pagpabugal kag pagkamatinaas-taason sang tawo makalaglag sa iya.
19Mas maayo pa nga magkabuhi nga mapainubuson kaupod sa mga imol sang sa magpartidahay sang mga inagaw kaupod sa mga bugalon.
20Ang tawo nga nagapamati kon tudluan magauswag. Bulahan ang tawo nga nagasalig sa Ginoo.
21Ang maalamon nga tawo ginakilala nga may husto nga pag-intiendi, kag kon manami siya maghambal makatuon ang iban sa iya.
22Kon may kaalam ka, makapaayo kag makapalawig ina sa imo kabuhi,16:22 makapaayo… kabuhi: sa literal, tuburan ini nga nagahatag sang kabuhi. pero kon buang-buang ka, silutan ka tungod sang imo pagkabuang-buang.
23Ang maalamon nga tawo nagabantay gid sang iya ginahambal, gani makatuon ang iban sa iya.
24Ang matam-is nga mga pulong pareho sa dugos; makapalipay kag makapabaskog ini sa kabuhi sang tawo.
25Mahimo nga nagahunahuna ka nga ara ka sa husto nga dalan, pero gali ang padulungan sini amo ang kamatayon.
26Ang kagutom nagatulod sa tawo nga mag-obra.
27Ang malaot nga tawo nagaplano sing malain, kag ang iya mga ginahambal makahalit nga daw sa kalayo nga makapaso.
28Ang manuglibak nga tawo nagapaumpisa sang inaway kag nagaguba sang pag-abyanay.
29Ginahaylo sang mapintas nga tawo ang iya isigkatawo nga maghimo sang malain.
30Mag-andam kamo sa mga tawo nga nagayuhom-yuhom kag nagapulupangilay kay basi may malain sila nga plano.
31Ang katigulangon isa ka kadungganan16:31 Ang katigulangon isa ka kadungganan: sa literal, ang mga uban korona sang pagpadungog. nga maangkon sang tawo nga may matarong nga kabuhi.
32Mas maayo pa ang tawo nga mapinasensyahon sang sa tawo nga gamhanan. Mas maayo pa ang tawo nga makakontrolar sang iya kaugalingon sang sa tawo nga makakontrolar sang isa ka siyudad.
33Nagagabot-gabot ang mga tawo agod mahibaluan nila kon ano ang ila himuon, pero ang Ginoo ang nagabuot sa resulta sini.
