1A mulher sábia edifica a sua casa,
mas com as próprias mãos a insensata derruba a sua.
2Quem anda direito teme o Senhor,
mas quem segue caminhos enganosos o despreza.
3A conversa do insensato traz a vara para as suas costas,
mas os lábios dos sábios os protegem.
4Onde não há bois o celeiro fica vazio,
mas da força do boi vem a grande colheita.
5A testemunha sincera não engana,
mas a falsa transborda em mentiras.
6O zombador busca sabedoria e nada encontra,
mas o conhecimento vem facilmente ao que tem discernimento.
7Mantenha-se longe do tolo,
pois você não achará conhecimento no que ele falar.
8A sabedoria do homem prudente é discernir o seu caminho,
mas a insensatez dos tolos é enganosa.
9Os insensatos zombam da ideia de reparar o pecado cometido,
mas a boa vontade está entre os justos.
10Cada coração conhece a sua própria amargura,
e não há quem possa partilhar sua alegria.
11A casa dos ímpios será destruída,
mas a tenda dos justos florescerá.
12Há caminho que parece certo ao homem,
mas no final conduz à morte.
13Mesmo no riso o coração pode sofrer,
e a alegria pode terminar em tristeza.
14Os infiéis receberão a retribuição de sua conduta,
mas o homem bom será recompensado.
15O inexperiente acredita em qualquer coisa,
mas o homem prudente vê bem onde pisa.
16O sábio é cauteloso14.16 Ou teme o Senhor e evita o mal,
mas o tolo é impetuoso e irresponsável.
17Quem é irritadiço faz tolices,
e o homem cheio de astúcias é odiado.
18Os inexperientes herdam a insensatez,
mas o conhecimento é a coroa dos prudentes.
19Os maus se inclinarão diante dos homens de bem;
e os ímpios, às portas da justiça.
20Os pobres são evitados até por seus vizinhos,
mas os amigos dos ricos são muitos.
21Quem despreza o próximo comete pecado,
mas como é feliz quem trata com bondade os necessitados!
22Não é certo que se perdem os que só pensam no mal?
Mas os que planejam o bem encontram14.22 Ou demonstram amor e fidelidade.
23Todo trabalho árduo traz proveito,
mas o só falar leva à pobreza.
24A riqueza dos sábios é a sua coroa,
mas a insensatez dos tolos produz apenas insensatez.
25A testemunha que fala a verdade salva vidas,
mas a testemunha falsa é enganosa.
26Aquele que teme o Senhor possui uma fortaleza segura,
refúgio para os seus filhos.
27O temor do Senhor é fonte de vida,
e afasta das armadilhas da morte.
28Uma grande população é a glória do rei,
mas, sem súditos, o príncipe está arruinado.
29O homem paciente dá prova de grande entendimento,
mas o precipitado revela insensatez.
30O coração em paz dá vida ao corpo,
mas a inveja apodrece os ossos.
31Oprimir o pobre é ultrajar o seu Criador,
mas tratar com bondade o necessitado é honrar a Deus.
32Quando chega a calamidade, os ímpios são derrubados;
os justos, porém, até em face da morte encontram refúgio.
33A sabedoria repousa no coração dos que têm discernimento,
e mesmo entre os tolos ela se deixa conhecer14.33 A Septuaginta e a Versão Siríaca dizem mas no coração dos tolos ela não é conhecida..
34A justiça engrandece a nação,
mas o pecado é uma vergonha para qualquer povo.
35O servo sábio agrada o rei,
mas o que procede vergonhosamente incorre em sua ira.
1Ang maalamon nga asawa nagapalig-on sang iya panimalay, pero ang buang-buang iya nagaguba sang iya panimalay.
2Ang tawo nga nagakabuhi sing husto nagatahod sa Ginoo, pero ang wala nagakabuhi sing husto nagatamay sa iya.
3Ang mga ginahambal sang buang-buang nga tawo makahalit sa iya, pero ang mga ginahambal sang maalamon nga tawo makatipig sa iya.
4Kon wala ka sing sapat nga inug-arado wala ka sing anihon, pero kon may sapat ka, kag makusog pa, madamo ang imo anihon.
5Ang masaligan nga saksi wala nagabutig, pero ang indi masaligan puro kabutigan ang iya ginahambal.
6Ang tawo nga nagapangyaguta indi gid makaangkon sang kaalam bisan ano pa niya katinguha, pero ang tawo nga may pag-intiendi dali lang makatuon.
7Likawi ang mga buang-buang kay wala ka sing may matun-an nga maayo sa ila.
8Ang kaalam sang tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi amo ang nagahatag sa iya sang ihibalo kon ano ang iya himuon, pero ang kabuangan sang buang-buang nga tawo nagapatalang sa iya.
9Daw sa wala lang sa mga buang-buang kon makasala sila, pero sa mga matarong nga tawo nga nagakabuhi sing husto, gusto nila nga batunon sila sang Dios.14:9 Indi klaro ang buot silingon sang Hebreo sa sini nga bersikulo.
10Ikaw lang ang nakahibalo kon ano ka gid kamalipayon ukon kamasinulub-on.
11Pagalaglagon ang panimalay sang mga malaot, pero pauswagon ang panimalay sang mga nagakabuhi sing husto.
12Mahimo nga nagahunahuna ka nga ara ka sa husto nga dalan, pero gali ang padulungan sini amo ang kamatayon.
13Puwede mo matago ang imo kasubo sa imo nga pagkadlaw, pero kon tapos ka na kadlaw ang kasubo ara man gihapon.
14Ang tawo pagabalusan sang nagakabagay gid sa iya nga mga ginhimo, maayo man ukon malain.
15Ang tawo nga wala sing alam nagapati sang bisan ano; ang tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi nagabantay gid sang iya mga tikang.
16Ang maalamon nga tawo nagahalong sang iya kaugalingon kag nagalikaw sa gamo, pero ang buang-buang nga tawo wala nagahalong kundi nagapadasodaso.
17Ang tawo nga dali lang maakig nagahimo sang kabuangan. Ang tawo nga nagapadihot sing malain ginakaugtan sang Dios. 14:17 Dios: ukon, iya isigkatawo.
18Makita ang kabuangan sa tawo nga wala sing alam, pero makita ang kaalam sa tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi.
19Magasaludo kag magapakitluoy ang mga malaot sa mga matarong.
20Wala kaayo sing may nagapakig-abyan sa mga imol, bisan ang ila mga kaingod, pero ang mga manggaranon iya madamo sing mga abyan.
21Makasasala ang tawo nga nagatamay sa iya isigkatawo nga imol, pero bulahan ang tawo nga maayo sa imol.
22Makasala ka lang kon magplano ka sing malain sa imo isigkatawo, pero kon magplano ka sing maayo, may mga tawo nga magahigugma kag magaunong sa imo.
23Ang pagtrabaho sing tudo may pulos, pero ang pagsagi wakal magapaimol lang sa tawo.
24Ang balos sa mga maalamon amo ang ila manggad, pero ang balos sa mga buang-buang sa ila nga kabuangan amo ang dugang nga kabuangan.
25Ang saksi nga nagasugid sang matuod makaluwas sa kabuhi sang tawo. Traidor ang saksi nga nagabutig.
26Ang pagtahod sa Ginoo nagahatag sang sigurado nga kalig-on kag proteksyon sa tawo kag sa iya mga anak.
27Ang pagtahod sa Ginoo makapaayo kag makapalawig sang imo kabuhi,14:27 makapaayo… kabuhi: sa literal, tuburan nga nagahatag sang kabuhi. kag makapalikaw sa imo sa kamatayon.
28Ang pagkagamhanan sang hari nagadepende sa kadamuon sang iya katawhan; kon wala ang iya katawhan malaglag ang hari.
29Ang mapinasensyahon nga tawo maalamon gid, pero ang tawo nga dali maakig nagapakita sang iya pagkabuang-buang.
30Ang malinong nga panghunahuna makapaayo sa lawas, pero ang kahisa14:30 kahisa: ukon, kaimon. pareho sa sakit nga nagaut-ot sa mga tul-an.
31Ang nagapigos sa mga imol nagainsulto sa Dios nga naghimo sa ila, pero ang nagakaluoy sa mga imol nagapadungog sa Dios.
32Ginalaglag sang Dios ang mga malaot tungod sang ila malaot nga mga binuhatan, pero ginaprotektaran niya ang mga matarong tungod sang ila pagkadiosnon.14:32 tungod sang ila pagkadiosnon: Amo ini sa Septuagint kag sa Syriac. Sa Hebreo, sa ila kamatayon.
33Ang kaalam ara sa hunahuna sang tawo nga may pag-intiendi, pero ang mga buang-buang wala sing14:33 wala sing: Wala ini sa Hebreo, pero ara sa Septuagint kag sa Syriac. may nahibaluan parte sa kaalam.
34Magauswag ang isa ka nasyon kon ang mga pumuluyo sini magkabuhi sing matarong, pero kon magpakasala sila, mahuy-an ang ila nasyon.
35Nagakalipay ang hari sa maalamon nga suluguon, pero ginakaugtan niya ang suluguon nga nagapakahuya sa iya.
