Luke 1 – NIVUK & HLGN

New International Version – UK

Luke 1:1-80

Introduction

1Many have undertaken to draw up an account of the things that have been fulfilled1:1 Or been surely believed among us, 2just as they were handed down to us by those who from the first were eyewitnesses and servants of the word. 3With this in mind, since I myself have carefully investigated everything from the beginning, I too decided to write an orderly account for you, most excellent Theophilus, 4so that you may know the certainty of the things you have been taught.

The birth of John the Baptist foretold

5In the time of Herod king of Judea there was a priest named Zechariah, who belonged to the priestly division of Abijah; his wife Elizabeth was also a descendant of Aaron. 6Both of them were righteous in the sight of God, observing all the Lord’s commands and decrees blamelessly. 7But they were childless because Elizabeth was not able to conceive, and they were both very old.

8Once when Zechariah’s division was on duty and he was serving as priest before God, 9he was chosen by lot, according to the custom of the priesthood, to go into the temple of the Lord and burn incense. 10And when the time for the burning of incense came, all the assembled worshippers were praying outside.

11Then an angel of the Lord appeared to him, standing at the right side of the altar of incense. 12When Zechariah saw him, he was startled and was gripped with fear. 13But the angel said to him: ‘Do not be afraid, Zechariah; your prayer has been heard. Your wife Elizabeth will bear you a son, and you are to call him John. 14He will be a joy and delight to you, and many will rejoice because of his birth, 15for he will be great in the sight of the Lord. He is never to take wine or other fermented drink, and he will be filled with the Holy Spirit even before he is born. 16He will bring back many of the people of Israel to the Lord their God. 17And he will go on before the Lord, in the spirit and power of Elijah, to turn the hearts of the parents to their children and the disobedient to the wisdom of the righteous – to make ready a people prepared for the Lord.’

18Zechariah asked the angel, ‘How can I be sure of this? I am an old man and my wife is well on in years.’

19The angel said to him, ‘I am Gabriel. I stand in the presence of God, and I have been sent to speak to you and to tell you this good news. 20And now you will be silent and not able to speak until the day this happens, because you did not believe my words, which will come true at their appointed time.’

21Meanwhile, the people were waiting for Zechariah and wondering why he stayed so long in the temple. 22When he came out, he could not speak to them. They realised he had seen a vision in the temple, for he kept making signs to them but remained unable to speak.

23When his time of service was completed, he returned home. 24After this his wife Elizabeth became pregnant and for five months remained in seclusion. 25‘The Lord has done this for me,’ she said. ‘In these days he has shown his favour and taken away my disgrace among the people.’

The birth of Jesus foretold

26In the sixth month of Elizabeth’s pregnancy, God sent the angel Gabriel to Nazareth, a town in Galilee, 27to a virgin pledged to be married to a man named Joseph, a descendant of David. The virgin’s name was Mary. 28The angel went to her and said, ‘Greetings, you who are highly favoured! The Lord is with you.’

29Mary was greatly troubled at his words and wondered what kind of greeting this might be. 30But the angel said to her, ‘Do not be afraid, Mary, you have found favour with God. 31You will conceive and give birth to a son, and you are to call him Jesus. 32He will be great and will be called the Son of the Most High. The Lord God will give him the throne of his father David, 33and he will reign over Jacob’s descendants for ever; his kingdom will never end.’

34‘How will this be,’ Mary asked the angel, ‘since I am a virgin?’

35The angel answered, ‘The Holy Spirit will come on you, and the power of the Most High will overshadow you. So the holy one to be born will be called1:35 Or So the child to be born will be called holy, the Son of God. 36Even Elizabeth your relative is going to have a child in her old age, and she who was said to be unable to conceive is in her sixth month. 37For no word from God will ever fail.’

38‘I am the Lord’s servant,’ Mary answered. ‘May your word to me be fulfilled.’ Then the angel left her.

Mary visits Elizabeth

39At that time Mary got ready and hurried to a town in the hill country of Judea, 40where she entered Zechariah’s home and greeted Elizabeth. 41When Elizabeth heard Mary’s greeting, the baby leaped in her womb, and Elizabeth was filled with the Holy Spirit. 42In a loud voice she exclaimed: ‘Blessed are you among women, and blessed is the child you will bear! 43But why am I so favoured, that the mother of my Lord should come to me? 44As soon as the sound of your greeting reached my ears, the baby in my womb leaped for joy. 45Blessed is she who has believed that the Lord would fulfil his promises to her!’

Mary’s song

46And Mary said:

‘My soul glorifies the Lord

47and my spirit rejoices in God my Saviour,

48for he has been mindful

of the humble state of his servant.

From now on all generations will call me blessed,

49for the Mighty One has done great things for me –

holy is his name.

50His mercy extends to those who fear him,

from generation to generation.

51He has performed mighty deeds with his arm;

he has scattered those who are proud in their inmost thoughts.

52He has brought down rulers from their thrones

but has lifted up the humble.

53He has filled the hungry with good things

but has sent the rich away empty.

54He has helped his servant Israel,

remembering to be merciful

55to Abraham and his descendants for ever,

just as he promised our ancestors.’

56Mary stayed with Elizabeth for about three months and then returned home.

The birth of John the Baptist

57When it was time for Elizabeth to have her baby, she gave birth to a son. 58Her neighbours and relatives heard that the Lord had shown her great mercy, and they shared her joy.

59On the eighth day they came to circumcise the child, and they were going to name him after his father Zechariah, 60but his mother spoke up and said, ‘No! He is to be called John.’

61They said to her, ‘There is no-one among your relatives who has that name.’

62Then they made signs to his father, to find out what he would like to name the child. 63He asked for a writing tablet, and to everyone’s astonishment he wrote, ‘His name is John.’ 64Immediately his mouth was opened and his tongue set free, and he began to speak, praising God. 65All the neighbours were filled with awe, and throughout the hill country of Judea people were talking about all these things. 66Everyone who heard this wondered about it, asking, ‘What then is this child going to be?’ For the Lord’s hand was with him.

Zechariah’s song

67His father Zechariah was filled with the Holy Spirit and prophesied:

68‘Praise be to the Lord, the God of Israel,

because he has come to his people and redeemed them.

69He has raised up a horn1:69 Horn here symbolises a strong king. of salvation for us

in the house of his servant David

70(as he said through his holy prophets of long ago),

71salvation from our enemies

and from the hand of all who hate us –

72to show mercy to our ancestors

and to remember his holy covenant,

73the oath he swore to our father Abraham:

74to rescue us from the hand of our enemies,

and to enable us to serve him without fear

75in holiness and righteousness before him all our days.

76And you, my child, will be called a prophet of the Most High;

for you will go on before the Lord to prepare the way for him,

77to give his people the knowledge of salvation

through the forgiveness of their sins,

78because of the tender mercy of our God,

by which the rising sun will come to us from heaven

79to shine on those living in darkness

and in the shadow of death,

to guide our feet into the path of peace.’

80And the child grew and became strong in spirit1:80 Or in the Spirit; and he lived in the wilderness until he appeared publicly to Israel.

Ang Pulong Sang Dios

Lucas 1:1-80

Panguna

1-3Talahuron nga Teofilus:

Madamo na ang mga nagsulat parte sa mga butang nga nagkalatabo sa aton. Ginsulat nila ang parte kay Jesus nga ginsaysay man sa aton sang mga tawo nga nagbantala sang Maayong Balita kag nakakita mismo sang mga nagkalatabo halin pa gid sang una. Gin-usisa ko gid ini tanan halin pa sang una, kag naisipan ko nga isulat man ang nagkalatabo kag isaysay sing maathag sa imo 4agod masiguro mo nga matuod gid ang mga butang nga ginsugid sa imo.

Nagpakita ang Anghel kay Zacarias

5Sang si Herodes ang hari sa Judea, may pari didto nga ang iya ngalan si Zacarias nga halin sa linya sang pagkapari ni Abia. Ang iya asawa si Elizabet nga kaliwat man sang mga pari. 6Ining mag-asawa nagkabuhi sing matarong sa atubangan sang Dios. Ginasunod gid nila ang tanan nga mga sugo kag mga pagsulundan sang Ginoo. 7Pero wala sila sing bata, kay baw-as si Elizabet kag tigulang na sila.

8Karon, nag-abot ang adlaw nga ang grupo nila ni Zacarias amo na ang magaalagad sa Dios didto sa templo. 9Naggabot-gabot ang mga pari suno sa ila kinabatasan, kag si Zacarias amo ang napilian nga magsunog sang insenso sa halaran. Gani nagsulod siya sa templo sang Ginoo. 10Samtang nagasunog siya sang insenso didto sa sulod, madamo nga mga tawo sa guwa ang nagapangamuyo sa Dios. 11Dayon nagpakita sa iya ang anghel sang Ginoo nga nagatindog sa tuo dampi sang halaran nga iya ginasunugan sang insenso. 12Sang pagkakita ni Zacarias sa anghel nagulpihan siya kag hinadlukan. 13Pero nagsiling ang anghel sa iya, “Zacarias, indi ka magkahadlok! Ginsabat sang Dios ang imo pangamuyo; si Elizabet nga imo asawa magabata sang lalaki. Ngalanan mo siya nga Juan. 14Magamalipayon ka gid tungod sa iya, kag madamo ang magakalipay tungod sang pagkatawo niya. 15Kay mangin gamhanan siya sa atubangan sang Ginoo. Indi siya dapat mag-inom sang bino ukon bisan ano nga ilimnon nga makahulubog. Halin pa sa tiyan sang iya iloy ang Espiritu Santo ara na sa iya. 16Kag pabalikon niya ang madamo nga mga Israelinhon sa Ginoo nga ila Dios. 17Magauna siya sa Ginoo agod nga ipreparar niya ang mga tawo para sa pag-abot sang Ginoo. Himuon niya ini sa bulig sang Espiritu Santo kag sa gahom nga pareho sang iya sadto ni Elias. Pabalikon niya ang kalulo sang mga ginikanan1:17 ginikanan: sa literal, amay. sa ila mga kabataan, kag pabalikon man niya ang mga tawo nga wala nagatuman sa Dios sa matarong nga panghunahuna.”

18Nagsiling si Zacarias sa anghel, “Paano ko masiguro nga matuman ang ginhambal mo, kay kami nga mag-asawa tigulang na?” 19Nagsabat ang anghel, “Ako si Gabriel nga alagad sang Dios nga didto gid sa iya atubangan. Ginpadala niya ako para magsugid sa imo sining maayong balita. 20Pero tungod nga wala ka nagpati sang akon ginsugid, magaapa ka hasta sa adlaw nga matuman ang akon ginhambal sa imo. Kag matuman gid ini kon mag-abot na ang adlaw nga gintalana sang Dios.”

21Ang mga tawo sa guwa nagapadayon sa paghulat kay Zacarias. Natingala gid sila ngaa nga kadugay gid sa iya sa sulod sang templo. 22Sang pagguwa na niya indi na siya makahambal kag nagasinyas na lang siya sa mga tawo. Naintiendihan nila nga may ginpakita sa iya ang Dios didto sa sulod sang templo. Halin sadto nangin apa siya.

23Pagkatapos sang iya turno sa pag-alagad sa templo, nagpauli siya. 24Pagkaligad sang pila ka adlaw, nagbusong si Elizabet nga iya asawa. Sa sulod sang lima ka bulan wala gid siya nagguwa-guwa sa ila balay. 25Nagsiling siya, “Ginkaluoyan gid man ako sang Ginoo, kay sa sini nga tion ginkuha niya ang akon kahuy-anan sa mga tawo bilang isa ka baw-as.”

Nagpakita ang Anghel kay Maria

26Sang anom na ka bulan ang pagbusong ni Elizabet, ginsugo liwat sang Dios ang anghel nga si Gabriel nga magkadto sa Nazaret, nga isa sang mga banwa sa Galilea. 27Ginpadala siya didto sa isa ka birhen nga ang ngalan si Maria. Si Maria kalaslon na kay Jose, nga isa sang mga kaliwat ni Haring David. 28Pag-abot sang anghel kay Maria, nagsiling siya, “Maria, magkalipay ka, kay ang Ginoo kaupod mo kag ginpakamaayo niya ikaw.”1:28 Maria… ikaw: ukon, Kamusta ka na, Maria, ikaw nga ginpakamaayo sang Ginoo kag ginaupdan niya. 29Pagkabati sini ni Maria naglibog gid ang iya ulo, kag ginhunahuna niya kon ano bala ang kahulugan sini. 30Gani nagsiling ang anghel sa iya, “Maria, indi ka magkahadlok, kay ginpakita sang Dios ang iya kaayo sa imo. 31Magabusong ka kag magabata sang lalaki, kag ngalanan mo siya nga Jesus. 32Mangin bantog siya kag kilalahon nga Anak sang Labing Mataas nga Dios. Ihatag sa iya sang Ginoong Dios ang ginharian sang iya katigulangan nga si David. 33Magahari siya sa mga kaliwat ni Jacob hasta san-o; ang iya paghari wala sing katapusan.”

34Nagsiling si Maria sa anghel, “Paano bala ang pagkahimo sini, kay birhen pa ako?”

35Nagsabat ang anghel, “Magaabot sa imo ang Espiritu Santo, kag magalikop sa imo ang gahom sang Labing Mataas nga Dios. Gani ang balaan nga bata nga matawo sa imo kilalahon nga Anak sang Dios. 36Tan-awa bala ang imo paryente nga si Elizabet. Nagsiling ang iban nga indi na siya makabata kay tigulang na gid siya. Pero karon anom na ka bulan ang iya ginabusong, 37tungod kay sa Dios, ang tanan sarang mahimo.”

38Gani nagsiling si Maria, “Alagad lang ako sang Ginoo. Kabay pa nga matuman sa akon ang imo ginsiling.” Dayon naghalin ang anghel.

Nagbisita si Maria kay Elizabet

39Pagkatapos sang pila ka adlaw, naghimos si Maria kag nagdali-dali kadto sa isa ka banwa sa kabukiran sang Judea. 40Nagsulod siya sa balay nila ni Zacarias kag nangamusta kay Elizabet. 41Pagkabati ni Elizabet sang pagpangamusta ni Maria, naghulag sing mabaskog ang bata sa iya tiyan. Gin-gamhan si Elizabet sang Espiritu Santo, 42kag sa mabaskog nga tingog naghambal siya, “Sa tanan nga babayi ikaw lang ang ginbendisyunan sang Dios sang pareho sini! Ginbendisyunan man niya ang imo ginabusong! 43Dako gid ini nga kadungganan nakon tungod kay ginbisitahan ako sang iloy sang akon Ginoo. 44Kay bisan mismo ang bata sa akon tiyan malipayon nga naghulag sing mabaskog sang mabatian ko ang imo pagpangamusta. 45Bulahan gid ikaw nga nagtuo nga matuman sa imo ang ginhambal sang Ginoo!”

Ang Pagdayaw ni Maria sa Dios

46Nagsiling si Maria,

“Nagadayaw gid ako sa Ginoo!

47Kag nagakalipay ang akon espiritu sa Dios nga akon Manluluwas.

48Kay gindumdom niya ako nga iya kubos1:48 kubos: sa iban nga Bisaya, ubos; ukon, kabos. nga alagad.

Sugod subong, magasiling ang tanan nga henerasyon nga bulahan ako,

49tungod sang makatilingala nga mga butang nga ginhimo sa akon sang gamhanan nga Dios.

Balaan siya nga Dios!

50Nagakaluoy siya sa mga tawo nga nagatahod sa iya sa kada henerasyon.

51Naghimo siya sang puwerte nga mga buhat paagi sa iya gahom.

Gintabog niya ang mga tawo nga mataas ang ila pagtan-aw sa ila kaugalingon.

52Ginpukan niya ang gamhanan nga mga hari sa ila mga trono.

Kag ginbayaw niya ang mga kubos.

53Ginbusog niya sang maayo nga mga butang ang mga ginagutom.

Pero ang mga manggaranon ginpahalin niya nga wala gid sing dala.

54-55Ginbuligan niya kita nga mga kaliwat ni Israel, nga iya mga suluguon.

Kay wala niya pagkalimti ang iya promisa sa aton mga katigulangan—kay Abraham kag sa iya mga kaliwat—

nga kaluoyan niya sila sa wala sing katapusan!”

56Kag nagtiner si Maria didto sa ila ni Elizabet sang mga tatlo ka bulan antes siya magpauli.

Ang Pagkatawo ni Juan nga Manugbautiso

57Karon nag-abot na ang tion nga inugbata ni Elizabet, kag nagbata siya sang lalaki. 58Pagkabati sang iya mga kaingod kag mga paryente nga dako ang kaluoy sang Ginoo sa iya, nagkalipay sila kaupod niya.

59Sang walo na ka adlaw ang bata, nagtambong ang mga kaingod kag mga paryente sa pagtuli sa iya. Kuntani ngalanan nila siya nga Zacarias pareho sang iya amay, 60pero indi komporme si Elizabet. Nagsiling siya, “Indi mahimo, dapat Juan ang ingalan sa iya.” 61Nagsiling sila, “Pero wala gid kamo sang paryente nga pareho sina ang ngalan.” 62Kag ginsinyasan nila ang amay kon ano ang iya gusto nga ingalan sa iya bata. 63Nagsinyas siya nga hatagan siya sang sululatan. Dayon nagsulat siya, “Ngalanan siya nga Juan.” Natingala gid sila tanan. 64Sa gilayon nakahambal si Zacarias kag nagdayaw siya sa Dios. 65Ginkulbaan ang tanan nila nga mga kaingod sa balita parte sa tanan nga nagkalatabo, kag nangin bantog man ini sa tanan nga kabukiran sang Judea. 66Ang tanan nga tawo nga nakabati sini nagpamalandong kag nagpamangkot, “Mangin ano ayhan ini nga bata kon magdako na siya?” Kay maathag nga ang gahom sang Ginoo ara sa iya.

Ang Tagna ni Zacarias

67Gin-gamhan sang Espiritu Santo si Zacarias nga amay ni Juan kag amo ini ang iya ginhambal,

68“Dayawon ta ang Ginoo nga Dios sang Israel!

Kay gindumdom kag ginhilway niya kita nga iya katawhan.

69Ginpadala niya sa aton ang makagagahom nga manluluwas nga kaliwat sang iya alagad nga si David.

70Amo man ini ang iya ginsiling sadto paagi sa iya pinili nga mga propeta.

71Nagpromisa siya nga luwason niya kita sa aton mga kaaway

kag sa mga tawo nga nagadumot sa aton.

72Nagsiling man siya nga kaluoyan niya ang aton mga katigulangan suno sa iya ginpromisa sa ila.

Kag indi gid niya pagkalimtan ang iya kasugtanan sa ila

73nga ginsumpa niya sa aton katigulangan nga si Abraham.

74Ina nga kasugtanan amo nga luwason gid niya kita sa aton mga kaaway

agod nga makasimba1:74 makasimba: ukon, makaalagad. kita nga wala sing kahadlok,

75kag mangin balaan kag matarong kita sa iya atubangan sa adlaw-adlaw naton nga pagkabuhi.”

76Dayon naghambal man si Zacarias sa iya bata,

“Ikaw Juan, pagatawgon ka nga propeta sang Labing Mataas nga Dios.

Kay magauna ka sa Ginoo agod ipreparar mo ang mga tawo para sa iya pag-abot.

77Magatudlo ka sa iya katawhan nga maluwas sila. Patawaron sila sang Dios sa ila mga sala,

78kay ang aton Dios maluluy-on kag mahigugmaon.

Ipadala niya ang manluluwas nga mangin pareho sa nagabutlak nga adlaw,

79nga magasilak sa mga tawo nga ara sa kadudulman kag nahadlok sa kamatayon.

Magatudlo siya sa aton kon paano mangin maayo ang aton relasyon sa Dios kag sa aton isigkatawo.”

80Karon, ang bata nga si Juan nagdako kag nangin mabaskog sa espiritu. Nag-estar siya sa kamingawan hasta sa adlaw nga nagsugod siya sa iya pagpanudlo sa mga Israelinhon.