1A wise son heeds his father’s instruction,
but a mocker does not respond to rebukes.
2From the fruit of their lips people enjoy good things,
but the unfaithful have an appetite for violence.
3Those who guard their lips preserve their lives,
but those who speak rashly will come to ruin.
4A sluggard’s appetite is never filled,
but the desires of the diligent are fully satisfied.
5The righteous hate what is false,
but the wicked make themselves a stench
and bring shame on themselves.
6Righteousness guards the person of integrity,
but wickedness overthrows the sinner.
7One person pretends to be rich, yet has nothing;
another pretends to be poor, yet has great wealth.
8A person’s riches may ransom their life,
but the poor cannot respond to threatening rebukes.
9The light of the righteous shines brightly,
but the lamp of the wicked is snuffed out.
10Where there is strife, there is pride,
but wisdom is found in those who take advice.
11Dishonest money dwindles away,
but whoever gathers money little by little makes it grow.
12Hope deferred makes the heart sick,
but a longing fulfilled is a tree of life.
13Whoever scorns instruction will pay for it,
but whoever respects a command is rewarded.
14The teaching of the wise is a fountain of life,
turning a person from the snares of death.
15Good judgment wins favor,
but the way of the unfaithful leads to their destruction.13:15 Septuagint and Syriac; the meaning of the Hebrew for this phrase is uncertain.
16All who are prudent act with13:16 Or prudent protect themselves through knowledge,
but fools expose their folly.
17A wicked messenger falls into trouble,
but a trustworthy envoy brings healing.
18Whoever disregards discipline comes to poverty and shame,
but whoever heeds correction is honored.
19A longing fulfilled is sweet to the soul,
but fools detest turning from evil.
20Walk with the wise and become wise,
for a companion of fools suffers harm.
21Trouble pursues the sinner,
but the righteous are rewarded with good things.
22A good person leaves an inheritance for their children’s children,
but a sinner’s wealth is stored up for the righteous.
23An unplowed field produces food for the poor,
but injustice sweeps it away.
24Whoever spares the rod hates their children,
but the one who loves their children is careful to discipline them.
25The righteous eat to their hearts’ content,
but the stomach of the wicked goes hungry.
1Ang maalamon nga anak nagapamati kon ginatadlong sang iya amay ang iya pamatasan, pero ang nagayaguta nga anak wala nagapamati kon ginasaway.
2Ang tawo nga maayo ang iya mga ginahambal balusan sing maayo nga mga butang, pero ang maluibon nga tawo balusan sing pagpamintas.
3Ang nagabantay sa iya ginahambal nagahalong sang iya kabuhi, pero ang nagapataka lang kahambal ginalaglag niya ang iya kaugalingon.
4Kon matamad ang isa ka tawo, bisan ano pa ang iya ginahandom, indi gid niya ini maangkon, pero kon mapisan siya, maangkon niya ang sobra pa sa iya ginahandom.
5Ang matarong nga tawo indi gusto sang binutig, pero ang malaot nga tawo nagahimo sang makahuluya nga mga butang.
6Ang tawo nga wala sing kasawayan indi maano tungod sang iya matarong nga pagkabuhi, pero ang makasasala nga tawo malaglag tungod sang iya kalautan.
7May mga tawo nga nagapakuno-kuno nga manggaranon, pero imol gali. Kag may mga tawo man nga nagapakuno-kuno nga imol, pero manggaranon gali.
8Ang manggaranon nagabayad agod magawad ang iya kabuhi sa mga nagapahog sa iya, pero ang imol, wala sing may nagapahog sa iya.
9Ang kabuhi sang matarong nga tawo pareho sa suga nga nagasiga gid sing masanag, pero ang kabuhi sang malaot nga tawo pareho sa suga nga napatay.
10Sa sobra nga bugal, may mga tawo nga indi magpamati sang laygay, kag ini nagapaumpisa sing gamo. Kon gusto nila nga magmaalamon dapat magpamati sila sang laygay.
11Ang manggad nga nakuha sa malain nga paagi madali lang madula, pero ang manggad nga ginpangabudlayan nagadugang pa gid.
12Ang handom sang tawo nga wala matuman nagapaluya sa iya, pero ang iya handom nga natuman nagapabaskog kag nagapalipay sang iya kabuhi.13:12 nagapabaskog… kabuhi: sa literal, kahoy nga nagahatag sang kabuhi.
13Ang tawo nga nagasikway sa mga ginatudlo kag ginasugo sa iya magaantos, pero ang tawo nga nagatuman sini hatagan sang balos.
14Ang ginatudlo sang mga maalamon makapaayo kag makapalawig sang imo kabuhi,13:14 makapaayo… kabuhi: sa literal, tuburan nga nagahatag sang kabuhi. kag makapalikaw sa imo sa kamatayon.
15Ginatahod ang tawo nga may maayo nga panghunahuna. Ang maluibon nga tawo nagapadulong sa kalaglagan.13:15 nagapadulong sa kalaglagan: Amo ini sa Septuagint. Pero sa Hebreo, ang iya pagginawi magapadayon.
16Ang tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi nagahunahuna anay antes niya himuon ang isa ka butang, pero ang buang-buang iya wala nagahunahuna, gani ginapakita gid niya ang iya pagkabuang-buang.
17Ang malaot nga mensahero nagapagamo sa mga tawo, pero ang masaligan nga mensahero nagapaayo sang ila relasyon.
18Ang tawo nga indi magpatadlong sang iya pamatasan magaimol kag mahuy-an, pero ang nagapatadlong sang iya pamatasan padunggan.
19Daw ano kanami ang mabatyagan sang tawo kon matuman ang iya ginahandom; amo gani nga ang mga buang-buang indi man mag-untat sa paghimo sang kalautan.
20Kon mag-upod ka sa mga maalamon, mangin maalamon ka man, pero kon mag-upod ka sa mga buang-buang, magaantos ka.
21Magaabot ang kalaglagan sa mga makasasala bisan diin man sila magkadto, pero ang mga matarong iya balusan sang maayo nga mga butang.
22Ang manggad sang maayo nga tawo panublion sang iya mga kaapuhan, pero ang manggad sang makasasala panublion sang mga matarong.
23Bisan makapatubas sing bugana ang duta sang mga imol, indi sila makapulos sini tungod sa indi matarong nga ginahimo sang iban.
24Wala mo ginahigugma ang imo bata kon wala mo siya ginadisiplina. Kon ginahigugma mo siya, ginatadlong mo ang iya pamatasan.
25Ang mga matarong magakaon nga busog gid, pero ang mga malaot gutumon.
