1Who is like the wise?
Who knows the explanation of things?
A person’s wisdom brightens their face
and changes its hard appearance.
Obey the King
2Obey the king’s command, I say, because you took an oath before God. 3Do not be in a hurry to leave the king’s presence. Do not stand up for a bad cause, for he will do whatever he pleases. 4Since a king’s word is supreme, who can say to him, “What are you doing?”
5Whoever obeys his command will come to no harm,
and the wise heart will know the proper time and procedure.
6For there is a proper time and procedure for every matter,
though a person may be weighed down by misery.
7Since no one knows the future,
who can tell someone else what is to come?
8As no one has power over the wind to contain it,
so8:8 Or over the human spirit to retain it, / and so no one has power over the time of their death.
As no one is discharged in time of war,
so wickedness will not release those who practice it.
9All this I saw, as I applied my mind to everything done under the sun. There is a time when a man lords it over others to his own8:9 Or to their hurt. 10Then too, I saw the wicked buried—those who used to come and go from the holy place and receive praise8:10 Some Hebrew manuscripts and Septuagint (Aquila); most Hebrew manuscripts and are forgotten in the city where they did this. This too is meaningless.
11When the sentence for a crime is not quickly carried out, people’s hearts are filled with schemes to do wrong. 12Although a wicked person who commits a hundred crimes may live a long time, I know that it will go better with those who fear God, who are reverent before him. 13Yet because the wicked do not fear God, it will not go well with them, and their days will not lengthen like a shadow.
14There is something else meaningless that occurs on earth: the righteous who get what the wicked deserve, and the wicked who get what the righteous deserve. This too, I say, is meaningless. 15So I commend the enjoyment of life, because there is nothing better for a person under the sun than to eat and drink and be glad. Then joy will accompany them in their toil all the days of the life God has given them under the sun.
16When I applied my mind to know wisdom and to observe the labor that is done on earth—people getting no sleep day or night— 17then I saw all that God has done. No one can comprehend what goes on under the sun. Despite all their efforts to search it out, no one can discover its meaning. Even if the wise claim they know, they cannot really comprehend it.
1Wala sing may makapareho sa maalamon nga tawo, nga nakahibalo magpaathag sang mga butang. Ang kaalam sang tawo nagapanayanaya sa iya guya, kag nagakuha sang iya pagkurisong.
Tumana ang Hari
2Tumana ang sugo sang hari tungod nga ginpromisa mo sa Dios nga himuon mo ini. 3Indi pagpabay-i ang imo katungdanan sa hari, kag indi ka mag-upod sa mga nagaplano sing malain kontra sa iya,8:3 Indi… iya: ukon, Maghalin ka sa presensya sang hari; indi ka magtiner sa sining delikado nga lugar. kay mahimo sang hari ang bisan ano nga luyag niya. 4May awtoridad ang mga sugo sang hari, kag wala sing may makapamatok sini. 5Indi maano ang bisan sin-o nga nagatuman sini. Ang maalamon nga tawo nakahibalo kon san-o kag paano niya himuon ang isa ka butang. 6Kay ang tagsa ka butang may husto nga tion kag pamaagi sa paghimo sini sa pihak sang madamo nga mga kalisod nga ginaatubang sang tawo.
7Tungod nga wala sing tawo nga nakahibalo sang palaabuton, wala sing may makasugid sa kay bisan sin-o kon ano ang matabo. 8Subong nga indi mapunggan sang tawo ang hangin,8:8 ang hangin: ukon, ang iya espiritu kon maghalin na. indi man niya mapunggan ang iya kamatayon. Pareho ini sa inaway nga indi siya makapalagyo. Kag ang iya kalautan indi gid makaluwas sa iya sa kamatayon.
9Nakita ko ini tanan samtang ginahunahuna ko ang parte sa mga butang nga ginahimo diri sa kalibutan, pareho kon ang isa ka tawo may gahom sa paghalit sang iya isigkatawo. 10Nakita ko man ang mga malaot nga ginlubong. Ini sila permi nagasulod sadto sa balaan nga siyudad sang Jerusalem nga sa diin naghimo sila sang kalautan. Kag sa sini mismo nga lugar ginadayaw 8:10 ginadayaw: Amo ini sa Septuagint kag sa iban nga mga kopya sang Hebreo. Sa kalabanan nga mga kopya sang Hebreo, ginakalimtan. sila sang mga tawo. Wala man ini sing pulos.
11Kon indi dayon masentensyahan ang tawo nga nakasala, nagahunahuna ang iban sa paghimo sang malain. 12Bisan makasala ang tawo sing madamo gid,8:12 madamo gid: sa literal, isa ka gatos. mahimo nga magakabuhi siya gihapon sing malawig. Pero nahibaluan ko nga maayo ang dangatan sang tawo nga nagatahod sa Dios, 13kag malain ang dangatan sang malaot nga tawo nga wala nagatahod sa Dios, kag indi maglawig ang iya kabuhi kundi mangin pareho ini sa landong nga dali lang madula. 14Ang problema lang diri sa kalibutan, kon kaisa ang matarong nga mga tawo amo ang nagabaton sang silot nga para kuntani sa mga malaot, kag ang malaot nga mga tawo amo ang nagabaton sang padya nga para kuntani sa mga matarong. Makasiling ako nga wala man ini sing pulos.
15Gani para sa akon, mas maayo pa sa tawo nga magkalipay siya sa iya kabuhi. Wala sing iban nga maayo sa iya diri sa kalibutan kundi ang magkaon, mag-inom kag magkalipay samtang nagatrabaho siya sa bug-os niya nga kabuhi nga ginhatag sang Dios sa iya diri sa kalibutan.
16Adlaw-gab-i wala ako nagatulog sa pagpaninguha nga makaangkon sang kaalam para maintiendihan ko ang mga nagakalatabo sa kalibutan. 17Nakita ko ang tanan nga ginahimo sang Dios diri sa kalibutan, kag wala gid sing tawo nga makaintiendi sini. Bisan ano pa ang pagpaninguha sang tawo nga intiendihon ini, indi niya maintiendihan. Bisan magsiling pa ang maalamon nga tawo nga naintiendihan niya, ang matuod indi gid niya maintiendihan.
