1Don’t brag about tomorrow.
You don’t know what a day will bring.
2Let another person praise you, and not your own mouth.
Let an outsider praise you, and not your own lips.
3Stones are heavy, and sand weighs a lot.
But letting a foolish person make you angry is a heavier load than both of them.
4Anger is mean, and great anger overpowers you.
But who can face jealousy?
5Being warned openly is better
than being loved in secret.
6Wounds from a friend can be trusted.
But an enemy kisses you many times.
7When you are full, you even hate honey.
When you are hungry, even what is bitter tastes sweet.
8Anyone who runs away from home
is like a bird that flies away from its nest.
9Perfume and incense bring joy to your heart.
And the sweetness of a friend comes from their honest advice.
10Don’t desert your friend or a friend of your family.
And don’t go to your relative’s house when trouble strikes you.
A neighbor nearby is better than a relative far away.
11My son, be wise and bring joy to my heart.
Then I can answer anyone who makes fun of me.
12Wise people see danger and go to a safe place.
But childish people keep on going and suffer for it.
13Take the coat of one who puts up money for what a stranger owes.
Hold it until you get paid back if it is done for an outsider.
14Suppose you loudly bless your neighbor early in the morning.
Then you might as well be cursing him.
15A nagging wife is like the dripping
of a leaky roof in a rainstorm.
16Stopping her is like trying to stop the wind.
It’s like trying to grab olive oil with your hand.
17As iron sharpens iron,
so one person sharpens another.
18A person who guards a fig tree will eat its fruit.
And a person who protects their master will be honored.
19When you look into water, you see a likeness of your face.
When you look into your heart, you see what you are really like.
20Death and the Grave are never satisfied.
People’s eyes are never satisfied either.
21Fire tests silver, and heat tests gold.
But people are tested by the praise they receive.
22Suppose you could grind a foolish person in a mill.
Suppose you could grind them as you would grind grain with a tool.
Even then you could not remove their foolishness from them.
23Be sure you know how your flocks are doing.
Pay careful attention to your herds.
24Riches don’t last forever.
And a crown is not secure for all time to come.
25The hay is removed, and new growth appears.
The grass from the hills is gathered in.
26Then your lambs will provide you with clothes.
And the money from selling your goats will buy you a field.
27You will have plenty of goats’ milk to feed your family.
It will also feed your female servants.
1Ayaw pagpanghambog kon unsay imong buhaton ugma, kay wala ka makahibalo kon unsay mahitabo ugma.
2Ayaw dayega ang imong kaugalingon; pasagdi nga ang uban maoy modayeg kanimo.
3Bug-at ang bato ug ang balas, apan mas bug-at ang imong bation kon palaguton ka sa tawong buang-buang.
4Makuyaw ang tawo nga anaa sa kasuko, apan mas makuyaw ang tawo nga nagaselos.
5Mas maayo pa nga badlongon mo ang usa ka tawo kaysa moingon ka nga ginahigugma mo siya apan wala mo lang tagda.
6Ang sakit nga pagbadlong sa usa ka higala may maayong katuyoan, apan ang halok sa kaaway dili kasaligan.
7Kon ang usa ka tawo busog na, bisan ang dugos morag walay lami kaniya; apan kon gutom siya, bisan ang pait nga pagkaon tam-is alang kaniya.
8Ang tawo nga milayas sa iyang panimalay nahisama sa langgam nga mibiya sa iyang salag.
9Ang pahumot ug ang insenso makapalipay sa tawo, ingon man ang sinsero nga tambag gikan sa usa ka higala.
10Ayaw kalimti ang imong higala, o ang higala sa imong amahan. Ug kon anaa ka sa kalisod, ayaw na pangayog tabang sa imong igsoon27:10 igsoon: o, paryente. nga atua sa layo. Ang suod nga isigka-ingon mas maayo pa kaysa igsoon nga atua sa layo.
11Anak, pagmaalamon kay ikalipay ko kana, ug aron may ikatubag ako sa mga hinawayon.
12Ang maalamon molikay sa nagsingabot nga katalagman, apan ang walay kaalam dili molikay, busa nagaantos siya.
13Kon mosaad ang usa ka tawo nga siyay mobayad kanimo sa utang sa tawo nga dili niya kaila,27:13 Tan-awa usab ang 20:16. siguroha nga makakuha ka gikan kaniya ug garantiya, aron masiguro mo nga mobayad siya.
14Kon isinggit mo ang imong bendisyon ngadto sa imong silingan sa sayong kabuntagon, isipon niya kini nga usa ka pagpanghimaraot.
15Ang asawa nga kanunayng makig-away sa iyang bana makalagot sama sa atop nga magtulo kon mag-ulan. 16Dili mo siya mapahilom, sama sa hangin nga dili mo mapugngan o sa lana nga dili mo makuptan.
17Maingon nga ang puthaw mopahait sa puthaw, ang tawo makakat-on usab sa iyang isigka-tawo.
18Kon atimanon mo ang kahoy nga igos, makakaon ka sa iyang bunga. Sama nga kon atimanon mo ang imong agalon, pasidunggan ka niya.
19Maingon nga makita mo ang imong hitsura diha sa tubig, ang sulod sa imong kasingkasing magpadayag usab sa imong pagkatawo.
20Walay katagbawan ang kamatayon; mao usab ang pangandoy sa tawo.
21Maingon nga mapamatud-an ang kalunsay sa bulawan ug sa pilak pinaagi sa kalayo, ang atong pagkatawo mapamatud-an usab basi sa pagdayeg sa ubang tawo.
22Bisan unsaon mo pagsilot ang tawong buang-buang, dili mo gayod mapaundang ang iyang pagkabuang.
23Bantayi ug atimana pag-ayo ang imong kahayopan, 24kay ang bahandi ug dungog dili molungtad. 25Kumpaya ang mga sagbot; ug samtang nagatubo pa kini pag-usab, kumpaya usab ang mga sagbot sa kabungtoran aron may makaon pirme ang imong kahayopan. 26Makahimo kag mga bisti gikan sa balhibo sa mga karnero, ug mahimo mong ibaligya ang uban mong mga kanding aron makapalit ka ug yuta. 27Makakuha ka usab ug daghang gatas gikan sa imong mga kanding alang sa imong pamilya ug apil pa ang imong mga sulugoong babaye.
