1A wise woman builds her house.
But a foolish woman tears hers down with her own hands.
2Whoever has respect for the Lord lives a good life.
But those who hate him walk down an evil path.
3The proud words of a foolish person sting like a whip.
But the things wise people say keep them safe.
4Where there are no oxen, the feed box is empty.
But a strong ox brings in huge harvests.
5An honest witness does not lie.
But a dishonest witness pours out lies.
6Those who make fun of others look for wisdom and don’t find it.
But knowledge comes easily to those who understand what is right.
7Stay away from a foolish person.
You won’t find knowledge in what they say.
8People are wise and understanding when they think about the way they live.
But people are foolish when their foolish ways trick them.
9Foolish people laugh at making things right when they sin.
But honest people try to do the right thing.
10Each heart knows its own sadness.
And no one else can share its joy.
11The houses of sinners will be destroyed.
But the tents of honest people will stand firm.
12There is a way that appears to be right.
But in the end it leads to death.
13Even when you laugh, your heart can be hurting.
And your joy can end in sadness.
14Those who aren’t faithful will be paid back
for what they’ve done.
And good people will receive rewards
for how they’ve lived.
15A childish person believes anything.
But a wise person thinks about how they live.
16A wise person has respect for the Lord and avoids evil.
But a foolish person has a bad temper and yet feels secure.
17Anyone who gets angry quickly does foolish things.
And a person who is tricky is hated.
18Childish people act in keeping with their foolish ways.
But knowledge makes wise people feel like kings.
19Evil people will bow down in front of good people.
And those who do wrong will bow down at the gates of those who do right.
20Poor people are avoided even by their neighbors.
But rich people have many friends.
21It is a sin to hate your neighbor.
But blessed is the person who is kind to those in need.
22Those who plan evil go down the wrong path.
But those who plan good find love and truth.
23All hard work pays off.
But if all you do is talk, you will be poor.
24The wealth of wise people is their crown.
But the foolish ways of foolish people lead to what is foolish.
25An honest witness saves lives.
But a dishonest witness tells lies.
26Anyone who shows respect for the Lord has a strong tower.
It will be a safe place for their children.
27Respect for the Lord is like a fountain that gives life.
It turns you away from the jaws of death.
28A large population is a king’s glory.
But a prince without followers is destroyed.
29Anyone who is patient has great understanding.
But anyone who gets angry quickly shows how foolish they are.
30A peaceful heart gives life to the body.
But jealousy rots the bones.
31Anyone who crushes poor people makes fun of their Maker.
But anyone who is kind to those in need honors God.
32When trouble comes, sinners are brought down.
But godly people seek safety in God even as they die.
33Wisdom rests in the hearts of those who understand what is right.
And even among foolish people she makes herself known.
34Doing what is right lifts people up.
But sin brings judgment to any nation.
35A king is pleased with a wise servant.
But a servant who is full of shame stirs up the king’s anger.
1Ang maalamon nga asawa nagapalig-on sang iya panimalay, pero ang buang-buang iya nagaguba sang iya panimalay.
2Ang tawo nga nagakabuhi sing husto nagatahod sa Ginoo, pero ang wala nagakabuhi sing husto nagatamay sa iya.
3Ang mga ginahambal sang buang-buang nga tawo makahalit sa iya, pero ang mga ginahambal sang maalamon nga tawo makatipig sa iya.
4Kon wala ka sing sapat nga inug-arado wala ka sing anihon, pero kon may sapat ka, kag makusog pa, madamo ang imo anihon.
5Ang masaligan nga saksi wala nagabutig, pero ang indi masaligan puro kabutigan ang iya ginahambal.
6Ang tawo nga nagapangyaguta indi gid makaangkon sang kaalam bisan ano pa niya katinguha, pero ang tawo nga may pag-intiendi dali lang makatuon.
7Likawi ang mga buang-buang kay wala ka sing may matun-an nga maayo sa ila.
8Ang kaalam sang tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi amo ang nagahatag sa iya sang ihibalo kon ano ang iya himuon, pero ang kabuangan sang buang-buang nga tawo nagapatalang sa iya.
9Daw sa wala lang sa mga buang-buang kon makasala sila, pero sa mga matarong nga tawo nga nagakabuhi sing husto, gusto nila nga batunon sila sang Dios.14:9 Indi klaro ang buot silingon sang Hebreo sa sini nga bersikulo.
10Ikaw lang ang nakahibalo kon ano ka gid kamalipayon ukon kamasinulub-on.
11Pagalaglagon ang panimalay sang mga malaot, pero pauswagon ang panimalay sang mga nagakabuhi sing husto.
12Mahimo nga nagahunahuna ka nga ara ka sa husto nga dalan, pero gali ang padulungan sini amo ang kamatayon.
13Puwede mo matago ang imo kasubo sa imo nga pagkadlaw, pero kon tapos ka na kadlaw ang kasubo ara man gihapon.
14Ang tawo pagabalusan sang nagakabagay gid sa iya nga mga ginhimo, maayo man ukon malain.
15Ang tawo nga wala sing alam nagapati sang bisan ano; ang tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi nagabantay gid sang iya mga tikang.
16Ang maalamon nga tawo nagahalong sang iya kaugalingon kag nagalikaw sa gamo, pero ang buang-buang nga tawo wala nagahalong kundi nagapadasodaso.
17Ang tawo nga dali lang maakig nagahimo sang kabuangan. Ang tawo nga nagapadihot sing malain ginakaugtan sang Dios. 14:17 Dios: ukon, iya isigkatawo.
18Makita ang kabuangan sa tawo nga wala sing alam, pero makita ang kaalam sa tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi.
19Magasaludo kag magapakitluoy ang mga malaot sa mga matarong.
20Wala kaayo sing may nagapakig-abyan sa mga imol, bisan ang ila mga kaingod, pero ang mga manggaranon iya madamo sing mga abyan.
21Makasasala ang tawo nga nagatamay sa iya isigkatawo nga imol, pero bulahan ang tawo nga maayo sa imol.
22Makasala ka lang kon magplano ka sing malain sa imo isigkatawo, pero kon magplano ka sing maayo, may mga tawo nga magahigugma kag magaunong sa imo.
23Ang pagtrabaho sing tudo may pulos, pero ang pagsagi wakal magapaimol lang sa tawo.
24Ang balos sa mga maalamon amo ang ila manggad, pero ang balos sa mga buang-buang sa ila nga kabuangan amo ang dugang nga kabuangan.
25Ang saksi nga nagasugid sang matuod makaluwas sa kabuhi sang tawo. Traidor ang saksi nga nagabutig.
26Ang pagtahod sa Ginoo nagahatag sang sigurado nga kalig-on kag proteksyon sa tawo kag sa iya mga anak.
27Ang pagtahod sa Ginoo makapaayo kag makapalawig sang imo kabuhi,14:27 makapaayo… kabuhi: sa literal, tuburan nga nagahatag sang kabuhi. kag makapalikaw sa imo sa kamatayon.
28Ang pagkagamhanan sang hari nagadepende sa kadamuon sang iya katawhan; kon wala ang iya katawhan malaglag ang hari.
29Ang mapinasensyahon nga tawo maalamon gid, pero ang tawo nga dali maakig nagapakita sang iya pagkabuang-buang.
30Ang malinong nga panghunahuna makapaayo sa lawas, pero ang kahisa14:30 kahisa: ukon, kaimon. pareho sa sakit nga nagaut-ot sa mga tul-an.
31Ang nagapigos sa mga imol nagainsulto sa Dios nga naghimo sa ila, pero ang nagakaluoy sa mga imol nagapadungog sa Dios.
32Ginalaglag sang Dios ang mga malaot tungod sang ila malaot nga mga binuhatan, pero ginaprotektaran niya ang mga matarong tungod sang ila pagkadiosnon.14:32 tungod sang ila pagkadiosnon: Amo ini sa Septuagint kag sa Syriac. Sa Hebreo, sa ila kamatayon.
33Ang kaalam ara sa hunahuna sang tawo nga may pag-intiendi, pero ang mga buang-buang wala sing14:33 wala sing: Wala ini sa Hebreo, pero ara sa Septuagint kag sa Syriac. may nahibaluan parte sa kaalam.
34Magauswag ang isa ka nasyon kon ang mga pumuluyo sini magkabuhi sing matarong, pero kon magpakasala sila, mahuy-an ang ila nasyon.
35Nagakalipay ang hari sa maalamon nga suluguon, pero ginakaugtan niya ang suluguon nga nagapakahuya sa iya.
