The Sabbath Year
1The Lord spoke to Moses at Mount Sinai. He said, 2“Speak to the Israelites. Tell them, ‘You will enter the land I am going to give you. When you do, you must honor the Lord every seventh year by not farming the land that year. 3For six years plant your fields. Trim the branches in your vineyards and gather your crops. 4But the seventh year must be a year of sabbath rest for the land. The land must rest during it. It is a sabbath year to honor the Lord. Do not plant your fields. Do not trim the branches in your vineyards. 5Do not gather what grows without being planted. And do not gather the grapes from the vines you have not taken care of. The land must have a year of rest. 6Anything the land produces during the sabbath year will be food for you. It will be for you and your male and female servants. Your hired workers will eat it. So will people who live with you for a while. 7And so will your livestock and the wild animals that are in your land. Anything the land produces can be eaten.
The Year of Jubilee
8“ ‘Count off seven sabbath years. Count off seven times seven years. The seven sabbath years add up to a total of 49 years. 9The tenth day of the seventh month is the day when sin is paid for. On that day blow the trumpet all through your land. 10Set the 50th year apart. Announce freedom all over the land to everyone who lives there. The 50th year will be a Year of Jubilee for you. Each of you must return to your own family property. And each of you must return to your own tribe. 11The 50th year will be a Year of Jubilee for you. Do not plant anything. Do not gather what grows without being planted. And do not gather the grapes from the vines you have not taken care of. 12It is a Year of Jubilee. It will be holy for you. Eat only what the fields produce.
13“ ‘In the Year of Jubilee all of you must return to your own property.
14“ ‘Suppose you sell land to any of your own people. Or you buy land from them. Then do not take advantage of each other. 15The price you pay must be based on the number of years since the last Year of Jubilee. Here is how the price you charge must be decided. It must be based on the number of years left for gathering crops before the next Year of Jubilee. 16When there are many years left, you must raise the price. When there are only a few years left, you must lower the price. That is because what is really being sold to you is the number of crops the land will produce. 17Do not take advantage of each other. Instead, have respect for your God. I am the Lord your God.
18“ ‘Follow my rules. Be careful to obey my laws. Then you will live safely in the land. 19The land will produce its fruit. You will eat as much as you want. And you will live there in safety. 20Suppose you say, “In the seventh year we will not plant anything or gather our crops. So what will we eat?” 21I will send you a great blessing in the sixth year. The land will produce enough for three years. 22While you plant during the eighth year, you will eat food from the old crop. You will continue to eat food from it until the crops from the ninth year are gathered.
23“ ‘The land must not be sold without a way of getting it back. That is because it belongs to me. You are only outsiders and strangers in my land. 24You must make sure that you can buy the land back. That applies to all the land that belongs to you.
25“ ‘Suppose one of your own people becomes poor. And suppose they have to sell some of their land. Then their nearest relative must come and buy back what they have sold. 26But suppose they do not have anyone to buy it back for them. And suppose things go well for them and they earn enough money to buy it back themselves. 27Then they must decide how much the crops have become worth since the time they sold the land. They must take that amount off the price the land was sold for. They must give the one selling it back to them the money that is left. Then they can go back to their own property. 28But suppose they have not earned enough money to pay them back. Then the buyer they sold the land to will keep it until the Year of Jubilee. At that time it will be returned to them. Then they can go back to their property.
29“ ‘Suppose someone sells a house in a city that has a wall around it. Then for a full year after they sell it they have the right to buy it back. 30But suppose they do not buy it back before the full year has passed. Then the house in the walled city will continue to belong to the buyer and the buyer’s children. It will not be returned to the seller in the Year of Jubilee. 31But houses in villages that do not have walls around them must be treated like property outside walled cities. Those houses can be bought back at any time. And they must be returned in the Year of Jubilee.
32“ ‘The Levites always have the right to buy back their houses in the towns that belong to them. 33So their property among the Israelites can be bought back. That applies to a house sold in any of their towns. Any house that is sold must be returned to its original owner in the Year of Jubilee. That is because the houses of the Levites will always belong to them. 34But the grasslands around their towns must never be sold. They will belong to them for all time to come.
35“ ‘Suppose any of your own people become poor. And suppose they can’t take care of themselves. Then help them just as you would help an outsider or a stranger. In that way, the poor can continue to live among you. 36Do not charge them interest of any kind. Instead, have respect for God. Then those who have become poor can continue to live among you. 37If you lend them money, you must not charge them interest. And you must not sell them food for more than it cost you. 38I am the Lord your God. I brought you out of Egypt. I did it to give you the land of Canaan. I wanted to be your God.
39“ ‘Suppose any of your own people become poor. And suppose they sell themselves to you. Then do not make them work as slaves. 40You must treat them like hired workers. Or you must treat them like those living among you for a while. They must work for you until the Year of Jubilee. 41Then they and their children must be set free. They will go back to their own tribes. They will go back to the property their people have always owned. 42The Israelites are my servants. I brought them out of Egypt. So they must not be sold as slaves. 43Show them pity when you rule over them. Have respect for God.
44“ ‘You must get your male and female slaves from the nations that are around you. You can buy slaves from them. 45You can also buy as slaves some of the people living among you for a while. You can also buy members of their families born among you. They will become your property. 46You can leave them to your children as their share of your property. You can make them slaves for life. But when you rule over your own people, you must be kind to them.
47“ ‘Suppose an outsider living among you for a while becomes rich. Then suppose any of your own people become poor. Then they sell themselves to the outsider living among you. Or they sell themselves to a member of the outsider’s family. 48Then they keep the right to buy themselves back after they have sold themselves. One of their relatives can buy them back. 49An uncle or a cousin can buy them back after they have sold themselves. In fact, any relative in their tribe can do it. Or suppose things go well for them. Then they can buy themselves back. 50They and their buyer must count the number of years from the time of the sale up to the Year of Jubilee. The price for their freedom must be based on the amount paid to a hired man for that number of years. 51Suppose there are many years until the Year of Jubilee. Then for their freedom they must pay a larger share of the price paid for them. 52But suppose there are only a few years left until the Year of Jubilee. Then they must count the number of years that are left. The payment for their freedom must be based on that number. 53They must be treated as workers hired from year to year. You must make sure that those they must work for are kind to them when they rule over them.
54“ ‘Suppose they are not bought back in any of those ways. Then they and their children must still be set free in the Year of Jubilee. 55That’s because the Israelites belong to me. They are my servants. I brought them out of Egypt. I am the Lord your God.
Ang Tuig nga Inugpahuway sang Duta
1Sang didto si Moises sa Bukid sang Sinai, ginsugo siya sang Ginoo 2nga ihambal ini sa mga Israelinhon:
Kon mag-abot na kamo sa duta nga ihatag ko sa inyo, indi ninyo pagtamnan ang duta kada ikapito nga tuig agod mapadunggan ninyo ako. 3-4Sa sulod sang anom ka tuig makatanom kamo kag makaani, pero sa ikapito nga tuig kinahanglan nga papahuwayon ninyo ang duta. Indi ninyo pagtamnan ang inyo mga uma kag indi man ninyo pagtapsan sang mga sanga ang inyo tanom nga mga ubas. 5Kag indi man ninyo pag-anihon ang mga uhay ukon pagduguson ang mga bunga sang mga tanom nga nagatubo lang. 6Pero puwede kamo magpanguha sini para lang kaunon ninyo sang inyo mga suluguon, sang inyo mga trabahador, sang mga indi Israelinhon nga nagaestar upod sa inyo, 7sang inyo mga kasapatan, kag sang mga talunon nga mga sapat sa inyo duta.
Ang Tuig sang Paghilway kag Pag-uli
8-9Sa kada 49 ka tuig,25:8-9 Sa kada 49 ka tuig: sa literal, pito ka tuig nga inugpahuway, pito ka pito ka tuig. sa ikanapulo nga adlaw sang ikapito nga bulan nga amo ang Adlaw sang Pagtubos, patunugon ninyo ang mga budyong sa bug-os nga lugar. 10Kabigon ninyo ang ika-50 nga tuig nga pinasahi nga tuig, kay tion ini sang paghilway sa mga ulipon agod makabalik na sila sa ila pamilya kag sa pag-uli sa tag-iya sang iya mga duta nga iya ginbaligya. 11-12Sa sini nga Tuig sang Paghilway kag Pag-uli, indi kamo magtanom, kag indi man kamo mag-ani ukon magdugos sang mga bunga sang mga tanom nga nagatubo lang, pero puwede kamo makapanguha para lang kaunon. Balaan ini nga tuig para sa inyo.
13Sa sini nga tuig, ang tanan nga pagkabutang nga ginbaligya sa inyo ibalik ninyo sa tag-iya. 14Gani kon magbaligya kamo ukon magbakal sang duta sa inyo kasimanwa, indi kamo magdinayaay. 15Kinahanglan nga ang bili sang duta suno sa kadamuon sang mga tinuig nga makapatubas ini sa wala pa ang sunod nga Tuig sang Paghilway kag Pag-uli. 16Kon madamo pa ang mga tinuig antes mag-abot ang Tuig sang Paghilway kag Pag-uli, pataasan ninyo ang presyo sang duta, pero kon gamay na lang, panubuan ninyo. Kay ang matuod, ang ginabakal indi ang duta mismo kundi ang kadamuon sang mapatubas sang duta. 17Indi kamo magdinayaay kundi tahura ninyo ako, kay ako ang Ginoo nga inyo Dios. 18-19Tumana gid ninyo ang akon mga pagsulundan kag mga sugo agod magkabuhi kamo nga malinong sa duta nga inyo estaran kag indi kamo mawad-an sang pagkaon tungod sa bugana nga mga patubas sang duta. 20Indi kamo magkabalaka kon ano ang inyo kaunon sa ikapito nga tuig nga indi kamo makatanom ukon makaani. 21Kay bendisyunan ko ang inyo duta sa ikaanom nga tuig agod magpatubas ini sang madamo nga kalan-on nga para sa tatlo ka tuig. 22Gani samtang nagatanom kamo sa ikawalo nga tuig, ang inyo kaunon amo pa ang inyo inani sang ikaanom nga tuig, kag madamo pa ang inyo kalan-on hasta sa tig-alani sa ikasiyam nga tuig.
23Indi dapat ibaligya ang duta nga indi na mabawi pa, kay ang ini nga duta akon; ginapaestaran kag ginapaagsahan ko lang ini sa inyo. 24Gani tugutan ninyo nga mabawi pa sang tag-iya ang iya duta sa inyo. Himuon ninyo ini sa tanan nga duta nga inyo ginbakal.
25Kon nag-imol ang kapareho ninyo nga Israelinhon, kag tungod sini ginbaligya niya ang iya duta, ang iya pinakamalapit nga paryente amo ang maggawad sang iya ginbaligya. 26Pero kon wala siya sing paryente nga maggawad sini para sa iya, puwede niya gihapon ini mabawi kon may ikasarang na siya sa paggawad sini. 27Kon matabo ini bayaran niya ang nagbakal sang iya duta sang kantidad nga suno sa mapatubas sang duta hasta sa pag-abot sang Tuig sang Paghilway kag Pag-uli, dayon puwede na niya mabawi ang iya duta. 28Pero kon kulang pa ang iya inuggawad, magapabilin ini sa nagbakal hasta sa pag-abot sang Tuig sang Paghilway kag Pag-uli. Sa sina nga tuig, mabawi na niya ang iya duta nga wala sing bayad.
29Kon ang isa ka tawo magbaligya sang iya balay nga ara sa banwa nga napalibutan sang pader, magawad pa niya ini sa sulod sang isa ka tuig halin sang tion sang iya pagbaligya. 30Pero kon indi niya ini magawad sa sulod sang isa ka tuig, ang amo nga balay mangin iya na sang nagbakal kag sang iya mga kaliwat hasta san-o. Indi na ini mabawi sang tag-iya sa Tuig sang Paghilway kag Pag-uli. 31Pero ang mga balay sa mga baryo nga wala sing pader pagakabigon nga pareho sang mga uma, nga puwede magawad kag mabawi sa Tuig sang Paghilway kag Pag-uli.
32Ang mga kaliwat ni Levi puwede nga makagawad bisan san-o sang ila mga balay nga ara sa mga banwa nga ginapanag-iyahan nila. 33Kon indi nila ini magawad, iuli ini sa ila sa Tuig sang Paghilway kag Pag-uli. Kay ang mga balay dira sa ila mga banwa ila ina nga bahin halin sa ila kapareho nga mga Israelinhon. 34Ang mga palahalban nga ara dampi sa ila mga banwa kinahanglan nga indi pag-ibaligya, kay ila ina nga pagkabutang hasta san-o.
35Kon nag-imol ang kapareho ninyo nga Israelinhon kag indi na siya makasarang nga magsuporta sa iya kaugalingon, buligan ninyo siya pareho sang pagbulig ninyo sa mga indi Israelinhon nga permanente nga nagaestar upod sa inyo ukon temporaryo lang, agod makapadayon siya sa pag-estar upod sa inyo. 36-37Pahulama ninyo siya sang kuwarta nga wala sing saka, kag baligyai ninyo siya sang pagkaon nga wala sing ganansya, agod makapadayon siya sa pag-estar upod sa inyo. Himua ninyo ina sa pagpakita nga nagatahod kamo sa akon nga inyo Dios. 38Ako ang Ginoo nga inyo Dios nga nagpaguwa sa inyo sa Egipto agod ihatag ko sa inyo ang duta sang Canaan kag agod mangin Dios ninyo ako.
39Kon nag-imol ang kapareho ninyo nga Israelinhon, kag tungod sini ginbaligya niya ang iya kaugalingon sa inyo bilang ulipon, indi ninyo siya pagpaobrahon pareho sang isa ka ordinaryo lang nga ulipon. 40Kabigon ninyo siya nga isa ka sinuhulan nga trabahador ukon isa ka bisita nga nagaestar lang sa inyo. Magaobra siya sa inyo hasta sa Tuig sang Paghilway kag Pag-uli. 41Sa sina nga tuig, hilway na siya kag ang iya mga anak, kag makabalik na sila sa ila mga kaparyentihan kag mangin ila liwat ang mga pagkabutang sang ila mga katigulangan. 42Mga ulipon ko kamo, kamo nga mga Israelinhon nga ginpaguwa ko sa Egipto. Gani indi dapat nga ibaligya ninyo ang inyo kaugalingon nga ulipon hasta san-o. 43Indi ninyo pagpintasan ang kapareho ninyo nga Israelinhon nga ulipon ninyo. Himua ninyo ina sa pagpakita nga nagatahod kamo sa akon nga inyo Dios.
44Kon gusto ninyo nga may mga ulipon kamo, magbakal kamo sa mga nasyon sa palibot ninyo. 45Puwede man ninyo baklon ang mga indi Israelinhon nga nagaestar upod sa inyo ukon ang mga miyembro sang ila panimalay nga natawo sa inyo lugar. Ang mga ulipon nga nabakal ninyo sa ila mangin pagkabutang na ninyo, 46kag puwede ninyo sila ipanubli sa inyo mga anak agod magserbisyo sa ila samtang buhi sila. Pero indi gid ninyo pagpintasan ang kapareho ninyo nga Israelinhon nga ulipon ninyo.
47Kon ang isa ka imol nga Israelinhon nagbaligya sang iya kaugalingon bilang ulipon sa isa ka manggaranon nga indi Israelinhon nga nagaestar upod sa inyo ukon sa iya sini paryente, 48ang ina nga Israelinhon puwede pa nga magawad. Puwede siya nga gawaron sang iya utod, 49tiyo, pakaisa, ukon sang bisan sin-o sa malapit niya nga mga paryente. Puwede man nga siya mismo ang maggawad sang iya kaugalingon kon may ikasarang na siya. 50-52Ang iya himuon sumahon niya kag sang nagbakal sa iya kon pila ka tuig ang iya pagserbisyo kag kon pila ang maiguan sini kon bayaran siya pareho sa ginahimo sa isa ka sinuhulan nga trabahador. Ang maiguan nga kantidad ibuhin niya sa kantidad nga ginbayad sa iya sadto anay sang pagbakal sa iya bilang isa ka ulipon. (Ang amo nga kantidad ginabasi sa kadamuon sang tinuig halin sa pagbakal sa iya hasta sa Tuig sang Paghilway kag Pag-uli.) Kag kon pila ang mabilin amo ina ang ibayad niya para magawad siya. 53Kinahanglan nga kabigon siya sang nagbakal sa iya nga daw isa ka sinuhulan nga trabahador kag indi niya siya pagpintasan. 54Kon indi siya magawad sa sini nga mga paagi, mahilway gihapon siya kag ang iya mga anak sa Tuig sang Paghilway kag Pag-uli. 55Gani indi kamo magpaulipon sa inyo isigkatawo hasta san-o, kay mga ulipon ko kamo, kamo nga ginpaguwa ko sa Egipto. Ako amo ang Ginoo nga inyo Dios.
