Nebuchadnezzar Dreams About a Tree
1I, King Nebuchadnezzar, am writing this letter.
I am sending it to people who live all over the world. I’m sending it to people of every nation no matter what language they speak.
May you have great success!
2I am pleased to tell you what has happened. The Most High God has done miraculous signs and wonders for me.
3His signs are great.
His wonders are mighty.
His kingdom will last forever.
His rule will never end.
4I was at home in my palace. I was content and very successful. 5But I had a dream that made me afraid. I was lying in bed. Then dreams and visions passed through my mind. They terrified me. 6So I commanded that all the wise men in Babylon be brought to me. I wanted them to tell me what my dream meant. 7Those who try to figure things out by using magic came. So did those who study the heavens. I told all of them what I had dreamed. But they couldn’t tell me what it meant. 8Finally, Daniel came to me. He is called Belteshazzar, after the name of my god. The spirit of the holy gods is in him. I told him my dream.
9I said, “Belteshazzar, you are chief of the magicians. I know that the spirit of the holy gods is in you. No mystery is too hard for you to figure out. Here is my dream. Tell me what it means. 10Here are the visions I saw while I was lying in bed. I looked up and saw a tree standing in the middle of the land. It was very tall. 11It had grown to be large and strong. Its top touched the sky. It could be seen anywhere on earth. 12Its leaves were beautiful. It had a lot of fruit on it. It provided enough food for people and animals. Under the tree, the wild animals found safety. The birds lived in its branches. Every creature was fed from that tree.
13“While I was still lying in bed, I looked up. In my visions, I saw a holy one. He was a messenger. He was coming down from heaven. 14He called out in a loud voice. He said, ‘Cut down the tree. Break off its branches. Strip off its leaves. Scatter its fruit. Let the animals under it run away. Let the birds in its branches fly off. 15But leave the stump with its roots in the ground. Let it stay in the field. Put a band of iron and bronze around it.
“ ‘Let King Nebuchadnezzar become wet with the dew of heaven. Let him live with the animals among the plants of the earth. 16Let him no longer have the mind of a man. Instead, let him be given the mind of an animal. Let him stay that way until seven periods of time pass by.
17“ ‘The decision is announced by holy messengers. So all who are alive will know that the Most High God is King. He rules over all kingdoms on earth. He gives them to anyone he wants. Sometimes he puts the least important people in charge of them.’
18“This is the dream I, King Nebuchadnezzar, had. Now tell me what it means, Belteshazzar. None of the wise men in my kingdom can explain it to me. But you can. After all, the spirit of the holy gods is in you.”
Daniel Explains Nebuchadnezzar’s Dream
19Daniel, who was also called Belteshazzar, was very bewildered for a while. His thoughts terrified him. So the king said, “Belteshazzar, don’t let the dream or its meaning make you afraid.”
Belteshazzar answered, “My master, I wish the dream were about your enemies! I wish its meaning had to do with them! 20You saw a tree. It grew to be large and strong. Its top touched the sky. It could be seen from anywhere on earth. 21Its leaves were beautiful. It had a lot of fruit on it. It provided enough food for people and animals. Under the tree, the wild animals found safety. The birds lived in its branches. 22Your Majesty, you are that tree! You have become great and strong. Your greatness has grown until it reaches the sky. Your rule has spread to all parts of the earth.
23“Your Majesty, you saw a holy one. He was a messenger. He came down from heaven. He said, ‘Cut down the tree. Destroy it. But leave the stump with its roots in the ground. Let it stay in the field. Put an iron and bronze band around it. Let King Nebuchadnezzar become wet with the dew of heaven. Let him live with the wild animals. Let him stay that way until seven periods of time pass by.’
24“Your Majesty, here is what your dream means. The Most High God has given an order against you. 25You will be driven away from people. You will live with the wild animals. You will eat grass just as an ox does. You will become wet with the dew of heaven. Seven periods of time will pass by for you. Then you will recognize that the Most High God rules over all kingdoms on earth. He gives them to anyone he wants. 26But he gave a command to leave the stump of the tree along with its roots. That means your kingdom will be given back to you. It will happen when you recognize that the God of heaven rules. 27So, Your Majesty, I hope you will accept my advice. Stop being sinful. Do what is right. Give up your evil practices. Show kindness to those who are being treated badly. Then perhaps things will continue to go well with you.”
Nebuchadnezzar’s Dream Comes True
28All this happened to King Nebuchadnezzar. 29It took place twelve months later. He was walking on the roof of his palace in Babylon. 30He said, “Isn’t this the great Babylon I have built as a place for my royal palace? I used my mighty power to build it. It shows how glorious my majesty is.”
31He was still speaking when he heard a voice from heaven. It said, “King Nebuchadnezzar, here is what has been ordered concerning you. Your royal authority has been taken from you. 32You will be driven away from people. You will live with the wild animals. You will eat grass just as an ox does. Seven periods of time will pass by for you. Then you will recognize that the Most High God rules over all kingdoms on earth. He gives them to anyone he wants.”
33What had been said about King Nebuchadnezzar came true at once. He was driven away from people. He ate grass just as an ox does. His body became wet with the dew of heaven. He stayed that way until his hair grew like the feathers of an eagle. His nails became like the claws of a bird.
34At the end of that time I, Nebuchadnezzar, looked up toward heaven. My mind became clear again. Then I praised the Most High God. I gave honor and glory to the God who lives forever.
His rule will last forever.
His kingdom will never end.
35He considers all the nations on earth
to be nothing.
He does as he pleases
with the powers of heaven.
He does what he wants
with the nations of the earth.
No one can hold back his hand.
No one can say to him,
“What have you done?”
36My honor and glory were returned to me when my mind became clear again. The glory of my kingdom was given back to me. My advisers and nobles came to me. And I was put back on my throne. I became even greater than I had been before. 37Now I, Nebuchadnezzar, give praise and honor and glory to the King of heaven. Everything he does is right. All his ways are fair. He is able to bring down those who live proudly.
Ang Ikaduha nga Damgo ni Nebucadnezar bahin sa Kahoy
1Nagpadala si Haring Nebucadnezar niining mosunod nga pahibalo ngadto sa tanang katawhan sa nagkalain-laing nasod, tribo, ug pinulongan sa kalibotan. Mao kini ang nahisulat:
“Hinaut nga magmauswagon pa gayod kamo.
2“Gikalipay ko ang pagsugilon kaninyo sa mga milagro ug katingalahang mga butang nga gihimo kanako sa Labing Halangdong Dios.
3Katingalahan gayod ug labihan kagamhanan ang iyang mga milagro!
Ang iyang paghari walay kataposan.
4“Maayo ang akong kahimtang dinhi sa palasyo, ug mauswagon ang akong kinabuhi. 5Apan may damgo ako ug mga panan-awon nga nakapahadlok ug nakapahasol kanako. 6Busa nimando ako nga dad-on dinhi kanako ang tanang mga maalamon sa Babylon aron hubaron nila ang kahulogan sa akong damgo. 7Pag-abot sa mga madyikero, espiritista, manalagna,4:7 manalagna: sa literal, Kaldeanhon. ug tighimalad, gisuginlan ko sila sa akong damgo, apan dili sila makahubad sa kahulogan niini.
8“Sa kaulahian, mianhi si Daniel kanako. (Ginganlan siyag Belteshazar nga mao ang ngalan sa akong dios. Ug anaa kaniya ang espiritu sa balaan nga mga dios.4:8 mga dios: o, dios: mahimo usab nga, Dios.) Gisuginlan ko siya sa akong damgo. 9Miingon ako, ‘Belteshazar, pangulo sa mga madyikero, nasayod ako nga ang espiritu sa mga dios anaa kanimo, ug sayon ra kanimo ang paghubad sa kahulogan sa mga tinago. Isaysay kanako kon unsa ang kahulogan sa mga panan-awon nga akong nakita sa akong damgo. 10Mao kini ang akong mga panan-awon samtang natulog ako: Nakita ko ang usa ka taas kaayo nga kahoy sa taliwala sa kalibotan. 11Mitaas ug milig-on pa gayod kini hangtod nga miabot ang tumoy niini sa langit ug makita na kini sa tanang bahin sa kalibotan. 12Matahom ang iyang mga dahon ug daghan ang iyang mga bunga nga igo makapakaon sa tanan. Mipasilong ang mga mananap sa landong niini ug nagsalag ang mga langgam sa iyang mga sanga. Didto mikuha ang tanang mga binuhat sa ilang pagkaon.’
13“Unya nakita ko usab ang usa ka anghel4:13 anghel: sa literal, balaan nga magbalantay. nga nanaog gikan sa langit. 14Misinggit siya, ‘Putla ninyo ang kahoy ug ang mga sanga niini. Kuhaa ang iyang mga dahon ug ilabay ang iyang mga bunga. Aboga usab ninyo ang mga mananap nga nagapasilong niini ug ang mga langgam nga nagasalag sa iyang mga sanga. 15Apan ibilin lang ang iyang tuod ug gamot nga hiniktan ug puthaw ug bronsi, taliwala sa mga sagbot diha sa yuta.’
“Pasagdi kini nga mabasa sa yamog uban sa mga mananap. 16Sulod sa pito ka tuig ilisdan ang iyang tawhanon nga panghunahuna sa panghunahuna sa usa ka mananap. 17Mao kini ang hukom nga gipamantala sa mga anghel aron mahibaloan sa tanan nga ang Labing Halangdon nga Dios nagagahom sa mga gingharian sa mga tawo. Ug mahimo niya kining ihatag kang bisan kinsa nga iyang magustohan, bisan pa sa pinakaubos nga tawo.
18“Mao kadto ang akong damgo. Busa ako, si Haring Nebucadnezar, miingon kang Belteshazar, ‘Suginli ako sa kahulogan niini kay wala gayoy bisan usa sa mga maalamon sa akong gingharian nga makahubad kanako sa kahulogan niini. Apan makahubad ka niini kay ang espiritu sa balaan nga mga dios anaa kanimo.’ ”
Gihubad ni Daniel ang Kahulogan sa Damgo
19Pagkadungog ni Daniel (nga gitawag usab ug Belteshazar) niini, nahilom siya sa makadiyot kay nalisang siya ug nabalaka sa gisulti sa hari bahin sa iyang damgo. Busa miingon ang hari kaniya, “Belteshazar, ayaw kalisang sa akong damgo ug sa kahulogan niini.” Mitubag si Belteshazar, “Mahal nga Hari, maayo unta kon ang imong damgo ug ang kahulogan niini mahitabo ngadto sa imong mga kaaway ug dili kanimo. 20Ang kahoy nga imong nakita nga mitaas ug milig-on hangtod nga misangko sa langit ug nakita sa tanang bahin sa kalibotan, 21nga may matahom nga mga dahon ug daghag mga bunga nga igo makapakaon sa tanan, ug diin mipasilong ang mga mananap ug sa mga sanga niini nagsalag ang mga langgam, 22mao ikaw, Mahal nga Hari. Kay nahimo kang gamhanan hangtod nga ang imong pagkagamhanan misangko sa langit,4:22 ang imong pagkagamhanan misangko sa langit: Tingali ang buot ipasabot, gusto ni Nebucadnezar nga labwan ang Dios. ug nasakop sa imong paghari ang tanang bahin sa kalibotan.
23“Nakita mo usab, Mahal nga Hari, ang usa ka anghel nga nanaog gikan sa langit ug miingon, ‘Putla ninyo ang kahoy apan pasagdi lang ninyo ang tuod ug gamot nga hiniktan ug puthaw ug bronsi, taliwala sa mga sagbot diha sa yuta. Pasagdi siya nga mabasa sa yamog ug mokaon uban sa ihalas nga mga mananap sulod sa pito ka tuig.’
24“Mahal nga Hari, mao kini ang buot ipasabot niadto nga panan-awon nga pagbuot sa Labing Halangdon nga Dios nga mahitabo kini kanimo: 25Abugon ka gikan sa katilingban ug magpuyo ka uban sa ihalas nga mga mananap. Magsabsab ka ug sagbot sama sa baka ug mabasa ka sa yamog. Molabay ang pito ka tuig ayha ka moila nga ang Labing Halangdon nga Dios ang nagagahom sa mga gingharian sa mga tawo ug iya kining ihatag sa gusto niyang hatagan. 26Bahin usab niadtong giingon sa anghel nga pasagdan lang ang tuod, ang buot ipasabot niadto mao nga mahibalik kanimo ang imong gingharian sa higayon nga moila ka nga ang Dios mao gayod ang nagahari sa tanan. 27Busa, Mahal nga Hari, hinaut nga imong dawaton ang akong tambag kanimo: Undangi ang imong pagpakasala. Buhata ang matarong ug kaloy-i ang mga dinaog-daog. Kon imo kanang himuon basin pa kon magpadayon ang imong pagkamauswagon.”
28Kining tanan nahitabo sa kinabuhi ni Haring Nebucadnezar. 29Kay paglabay sa usa ka tuig gikan sa pagsaysay ni Daniel sa kahulogan sa damgo, mao kini ang nahitabo:
Samtang naglakaw-lakaw si Haring Nebucadnezar sa atop sa iyang palasyo sa Babylon 30miingon siya, “Dili ba ni ang Babylon nga akong gitukod pinaagi sa akong kaugalingong kusog ug alang sa akong kadungganan?”
31Wala pa gani siya makahuman niini ug sulti, may tingog gikan sa langit nga miingon, “Haring Nebucadnezar, pamatia kini: Karon gikuha na gikan kanimo ang katungod ingon nga hari. 32Abugon ka gikan sa katilingban sa mga katawhan ug magpuyo ka uban sa ihalas nga mga mananap. Magsabsab ka ug sagbot sama sa baka. Molabay ang pito ka tuig ayha ka moila nga ang Labing Halangdon nga Dios ang nagagahom sa mga gingharian sa mga tawo ug ihatag niya kini sa iyang gustong hatagan.”
33Diha-diha nahitabo kini kang Nebucadnezar. Giabog siya gikan sa katilingban ug misabsab ug sagbot sama sa baka. Nabasa ang iyang lawas sa yamog, ug mitaas ang iyang mga balhibo sama sa balhibo sa agila ug ang iyang mga kuko sama sa kuko sa langgam.
Gipasidunggan ni Haring Nebucadnezar ang Dios
34“Human sa pito ka tuig, ako, si Nebucadnezar, midangop sa Dios,4:34 midangop sa Dios: sa literal, mihangad ako sa langit. ug mibalik ang akong maayong panghunahuna. Busa gidayeg ko ug gipasidunggan ang Labing Halangdon nga Dios nga buhi sa walay kataposan. Miingon ako,
‘Ang iyang paghari walay kataposan; ang iyang gingharian molungtad sa tanang kaliwatan.
35Ubos ra kaayo ang mga tawo sa kalibotan kompara kaniya.
Buhaton niya ang iyang gusto ngadto sa mga anghel sa langit ug sa mga tawo sa yuta.
Walay makapugong kaniya o makapangutana kon nganong gibuhat niya kini.’
36“Dungan sa paghibalik sa akong maayong panghunahuna mibalik usab ang akong dungog ug pagkahalangdon ingon nga hari. Mibalik ang akong mga opisyal ug mga magtatambag, ug nahimo akong mas gamhanan kaysa sa una. 37Busa karon akong dayegon ug pasidunggan ang Hari sa langit, tungod kay husto ug matarong ang tanan niyang binuhatan ug ginapaubos niya si bisan kinsa nga nagapasigarbo.”
