Maonyo Dhidi Ya Upumbavu
16:1 Mwa 43:9; Ebr 7:22; Ezr 10:27; Mit 17:18Mwanangu, kama umekuwa mdhamini wa jirani yako,
ikiwa umeshika mikono kwa kuweka ahadi
kwa ajili ya mwingine,
2kama umetegwa na ulichosema,
umenaswa kwa maneno ya kinywa chako,
3basi fanya hivi mwanangu, ili ujiweke huru,
kwa kuwa umeanguka mikononi mwa jirani yako:
Nenda ukajinyenyekeshe kwake;
msihi jirani yako!
46:4 Rut 3:18; Za 132:4Usiruhusu usingizi machoni pako,
usiruhusu kope zako zisinzie.
56:5 Za 91:3; 2Sam 2:18; Isa 13:14; Za 91:3Jiweke huru, kama swala mkononi mwa mwindaji,
kama ndege kutoka kwenye mtego wa mwindaji.
66:6 Mit 6:11Ewe mvivu, mwendee mchwa;
zitafakari njia zake ukapate hekima!
7Kwa maana yeye hana msimamizi,
wala mwangalizi, au mtawala,
86:8 Mit 30:24-25; 10:4lakini hujiwekea akiba wakati wa kiangazi
na hukusanya chakula chake wakati wa mavuno.
96:9 Mit 24:30-34; 26:13-16Ewe mvivu, utalala hata lini?
Utaamka lini kutoka usingizi wako?
106:10 Mit 24:33; Mhu 4:5Bado kulala kidogo, kusinzia kidogo,
bado kukunja mikono kidogo upate kupumzika:
116:11 Mit 6:10-11; 20:13; 24:30-34hivyo umaskini utakuja juu yako kama mnyangʼanyi,
na kupungukiwa kutakujia kama mtu mwenye silaha.
12Mtu mbaya sana na mlaghai,
ambaye huzungukazunguka
na maneno ya upotovu,
136:13 Za 35:19; Mit 16:30ambaye anakonyeza kwa jicho lake,
anayetoa ishara kwa miguu yake
na kuashiria kwa vidole vyake,
146:14 Za 36:4; 140:2; Mik 2:1; Isa 32:7ambaye hupanga ubaya
kwa udanganyifu moyoni mwake:
daima huchochea fitina.
15Kwa hiyo maafa yatamkumba ghafula;
ataangamizwa mara, pasipo msaada.
166:16 Mit 3:32; 8:13; 15:8, 9, 26; 16:5Kuna vitu sita anavyovichukia Bwana,
naam, viko saba vilivyo chukizo kwake:
176:17 Za 120:2; Mit 12:22; Yer 2:34; Mik 7:2; Hos 4:1-2macho ya kiburi,
ulimi udanganyao,
mikono imwagayo damu isiyo na hatia,
186:18 Mwa 6:5; Ay 15:31; Rum 3:15moyo uwazao mipango miovu,
miguu iliyo myepesi kukimbilia uovu,
196:19 Kum 19:16; Za 27:12; Mit 15:18; Zek 8:17shahidi wa uongo ambaye humwaga uongo,
na mtu ambaye huchochea fitina kati ya ndugu.
Onyo Dhidi Ya Uasherati
206:20 Mit 3:21; 1:8Mwanangu, zishike amri za baba yako,
wala usiyaache mafundisho ya mama yako.
216:21 Kum 6:8; Mit 3:3Yafunge katika moyo wako daima,
yakaze kuizunguka shingo yako.
226:22 Mit 3:23; 2:11Wakati utembeapo, yatakuongoza;
wakati ulalapo, yatakulinda;
wakati uamkapo, yatazungumza nawe.
236:23 Za 19:8; 10:17Kwa maana amri hizi ni taa,
mafundisho haya ni mwanga
na maonyo ya maadili ni njia ya uzima,
246:24 Mwa 39:8; Za 55:21yakikulinda na mwanamke aliyepotoka,
kutokana na maneno laini ya mwanamke aliyepotoka.
256:25 2Sam 11:2-5; Mt 5:28Moyo wako usitamani uzuri wake
wala macho yake yasikuteke,
266:26 Mit 27:22-23; 29:3; Eze 13:18kwa maana kahaba atakufanya uwe maskini,
hata ukose kipande cha mkate,
naye mwanamke mzinzi huwinda maisha yako hasa.
27Je, mtu aweza kuchotea moto kwenye paja lake
bila nguo zake kuungua?
28Je, mtu aweza kutembea juu ya makaa ya moto yanayowaka
bila miguu yake kuungua?
296:29 Kut 20:14; Mit 2:16-19Ndivyo alivyo mtu alalaye na mke wa mwanaume mwingine;
hakuna yeyote amgusaye huyo mwanamke ambaye hataadhibiwa.
30Watu hawamdharau mwizi kama akiiba
kukidhi njaa yake wakati ana njaa.
316:31 Kut 22:1-14Pamoja na hayo, kama akikamatwa,
lazima alipe mara saba,
ingawa inamgharimu utajiri wote wa nyumba yake.
326:32 Kut 20:14; Mit 7:7; 9:4, 16Lakini mwanaume aziniye na mwanamke hana akili kabisa;
yeyote afanyaye hivyo hujiangamiza mwenyewe.
336:33 Mit 5:9-14Mapigo na aibu ni fungu lake
na aibu yake haitafutika kamwe;
346:34 Hes 5:14; Mwa 34:7kwa maana wivu huamsha ghadhabu ya mume,
naye hataonyesha huruma alipizapo kisasi.
356:35 Ay 31:9-11; Wim 8:7Hatakubali fidia yoyote;
atakataa malipo, hata yakiwa makubwa kiasi gani.
Okulabula ku Butamanya n’Obusirusiru
16:1 a Nge 17:18 b Nge 11:15; 22:26-27Mutabani obanga weeyimirira muliraanwa wo,
ne weeyama okuyamba omuntu gw’otomanyi, oli mu katyabaga.
2Obanga weesibye n’ebigambo ggwe kennyini bye wayogera,
ng’ebigambo by’omu kamwa ko bikusibye,
3kino mwana wange ky’oba okola okusobola okwewonya,
kubanga kaakano oli mu buyinza bwa muliraanwa wo:
Yanguwa, ogende weetoowaze,
weegayirire muliraanwa wo.
46:4 Zab 132:4Amaaso go togaganya kwebaka,
wadde ebikowe byo okubongoota.
56:5 Zab 91:3Onunule obulamu bwo ng’empeewo bw’edduka okuva mu ngalo z’omuyizzi,
era ng’ekinyonyi, bwe kiva mu mutego gw’omutezi.
66:6 Nge 20:4Yigira ku biwuka, mugayaavu ggwe;
fumiitiriza engeri gye bikolamu obiyigireko.
7Tebirina mukulembeze,
mukungu oba mufuzi yenna abikulembera,
86:8 Nge 10:4kyokka byekuŋŋaanyiza emmere mu biseera eby’amakungula,
ne bitereka emmere mu biseera ebituufu mu mwaka.
96:9 Nge 24:30-34Olituusa ddi okwebaka mugayaavu ggwe?
Oligolokoka ddi n’ova mu tulo two?
106:10 Nge 24:33Otulo otutonotono, n’okusumagira akatono,
n’okufunya emikono okuwummulako,
116:11 Nge 24:30-34obwavu bulikutuukako ng’omutemu,
era n’obwetaavu ng’omutemu.
Okulabula eri Omuntu Omutabuzitabuzi
12Omuntu ataliiko ky’agasa, omusajja omubi
agenda ayogera ebigambo ebitabulatabula,
136:13 Zab 35:19agenda atemyatemya ku liiso,
nga bw’akuba ebigere
ate nga bw’asongasonga olunwe,
146:14 a Mi 2:1 b nny 16-19olw’omutima omukyamu, ateekateeka okukola ebibi,
bulijjo aleeta obutakkaanya mu bantu!
156:15 2By 36:16Noolwekyo okuzikirira kulimujjira mbagirawo,
mu kaseera buseera alibetentebwa awatali kuwona.
Okulabula ku Bibi Omusanvu
16Waliwo ebintu mukaaga Mukama by’akyawa,
weewaawo musanvu eby’omuzizo gy’ali.
176:17 a Zab 120:2; Nge 12:22 b Ma 19:10; Is 1:15; 59:7Amaaso ag’amalala,
emimwa egirimba,
okuttira abantu obwereere;
186:18 Lub 6:5omutima ogutegeka okukola ebibi,
ebigere ebyanguwa okukola ebibi,
196:19 a Zab 27:12 b nny 12-15obujulizi obw’obulimba,
n’omuntu aleeta obutakkaanya mu booluganda.
Okulabula Ku Bwenzi
206:20 Nge 1:8Mwana wange nyweza ebiragiro bya kitaawo,
era togayaalirira kuyigiriza kwa maama wo.
216:21 Nge 3:3; 7:1-3Bisibenga ku mutima gwo ennaku zonna
era obisibe binywerere mu bulago bwo.
22Bijja kukuluŋŋamyanga buli gy’onoolaganga,
ne bw’onoobanga weebase binaakukuumanga,
ate ng’ozuukuse binaabanga naawe.
236:23 Zab 19:8; 119:105Kubanga amateeka ttabaaza,
era n’okuyigiriza kitangaala,
okukulabula olw’okukuluŋŋamya,
ly’ekkubo ery’obulamu,
246:24 Nge 2:16; 7:5okukuwonya omukazi ow’ebibi,
okukuggya mu kunyumiikiriza kw’omukazi omwenzi.
25Teweegombanga bulungi bwe mu mutima gwo,
wadde okumukkiriza okukuwamba n’amaaso ge,
266:26 Nge 7:22-23; 29:3kubanga malaaya akussa ku muwendo ogugula omugaati,
era omukazi omwenzi anoonya kuzikiririza ddala bulamu bwo.
27Omuntu ayinza okuwambaatira omuliro mu kifuba kye,
ebyambalo bye ne bitaggya?
28Oba omuntu ayinza okutambulira ku manda agookya,
ebigere bye ne bitasiriira?
296:29 a Kuv 20:14 b Nge 2:16-19; 5:8Bwe kityo bwe kiri eri omusajja agenda ne muka muliraanwa we,
buli akwata ku mukazi ng’oyo talirema kubonerezebwa olw’ekibi kye.
30Abantu tebasekerera muntu bw’abba,
olw’okwewonya enjala.
316:31 Kuv 22:1-14Naye bwe bamukwata aba alina okuwa engassi ya mirundi musanvu;
ne bwe kiba nga kimumalako ebintu bye byonna eby’omu nju ye.
326:32 a Kuv 20:14 b Nge 7:7; 9:4, 16Naye buli ayenda ku mukazi talina magezi;
kubanga azikiririza ddala emmeeme ye ye.
336:33 Nge 5:9-14Alifuna ebiwundu n’okunyoomebwa;
n’obuswavu tebulimusangulibwako.
346:34 a Kbl 5:14 b Lub 34:7Kubanga obuggya buleetera omusajja okuswakira,
era taliba na kisa n’akatono nga yeesasuza.
356:35 Yob 31:9-11; Lu 8:7Talikkiriza mutango gwonna,
wadde okuwooyawooyezebwa enguzi ennene.
