1La mujer sabia edifica su casa;
la necia, con sus manos la destruye.
2El que va por buen camino teme al Señor;
el que va por malos caminos lo desprecia.
3De la boca del necio brota arrogancia;
los labios del sabio son su propia protección.
4Donde no hay bueyes el granero está vacío;
con la fuerza del buey aumenta la cosecha.
5El testigo veraz jamás miente;
el testigo falso propaga mentiras.
6El insolente busca sabiduría y no la halla;
para el entendido, el conocimiento es cosa fácil.
7Mantente a distancia del necio,
pues en sus labios no hallarás conocimiento.
8La sabiduría del prudente es discernir sus caminos,
pero al necio lo engaña su propia necedad.
9Los necios hacen mofa de sus propias faltas,
pero entre los íntegros hay buena voluntad.
10Cada corazón conoce sus propias amarguras,
y ningún extraño comparte su alegría.
11La casa del malvado será destruida,
pero la morada del justo prosperará.
12Hay un camino que al hombre le parece recto,
pero acaba por ser camino de muerte.
13Hasta de reírse duele el corazón
y hay alegrías que acaban en tristezas.
14El inconstante recibirá todo el pago de su inconstancia;
el hombre bueno, el premio de sus acciones.
15El inexperto cree todo lo que le dicen;
el prudente se fija por dónde va.
16El sabio teme al Señor y se aparta del mal,
pero el necio es arrogante y se pasa de confiado.
17El iracundo actúa neciamente
y el malvado es odiado.
18Herencia de los inexpertos es la necedad;
corona de los prudentes, el conocimiento.
19Los malvados se postrarán ante los buenos;
los impíos, ante las puertas de los justos.
20Al pobre hasta sus amigos lo aborrecen,
pero son muchos los que aman al rico.
21Es un pecado despreciar al prójimo;
¡dichoso el que se compadece de los pobres!
22Pierden el camino los que planean el mal,
pero hallan amor y verdad los que hacen el bien.
23Todo esfuerzo tiene su recompensa,
pero quedarse en las palabras solamente, lleva a la pobreza.
24La corona del sabio es su riqueza;
la de los necios, su necedad.
25El testigo veraz salva vidas,
pero el testigo falso miente.
26El temor del Señor es un baluarte seguro
que sirve de refugio a los hijos.
27El temor del Señor es fuente de vida
y libera de los lazos de la muerte.
28Gloria del rey es gobernar a una gran población;
un príncipe sin súbditos está arruinado.
29El que es paciente muestra gran inteligencia;
el que es agresivo muestra mucha insensatez.
30El corazón tranquilo da vida al cuerpo,
pero la envidia carcome los huesos.
31El que oprime al pobre ofende a su Creador,
pero honra a Dios quien se apiada del necesitado.
32El malvado cae por su propia maldad;
el justo, aun en su muerte, halla refugio en Dios.14:32 en Dios; en su propia piedad (LXX y Siríaca).
33En el corazón de los entendidos mora la sabiduría,
pero los necios ni siquiera la conocen.14:33 los necios … conocen (LXX y Siríaca); los necios la conocen (TM).
34La justicia enaltece a una nación,
pero el pecado deshonra a todos los pueblos.
35El rey favorece al siervo inteligente,
pero descarga su ira sobre el sinvergüenza.
1Ang maalamon nga asawa nagapalig-on sang iya panimalay, pero ang buang-buang iya nagaguba sang iya panimalay.
2Ang tawo nga nagakabuhi sing husto nagatahod sa Ginoo, pero ang wala nagakabuhi sing husto nagatamay sa iya.
3Ang mga ginahambal sang buang-buang nga tawo makahalit sa iya, pero ang mga ginahambal sang maalamon nga tawo makatipig sa iya.
4Kon wala ka sing sapat nga inug-arado wala ka sing anihon, pero kon may sapat ka, kag makusog pa, madamo ang imo anihon.
5Ang masaligan nga saksi wala nagabutig, pero ang indi masaligan puro kabutigan ang iya ginahambal.
6Ang tawo nga nagapangyaguta indi gid makaangkon sang kaalam bisan ano pa niya katinguha, pero ang tawo nga may pag-intiendi dali lang makatuon.
7Likawi ang mga buang-buang kay wala ka sing may matun-an nga maayo sa ila.
8Ang kaalam sang tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi amo ang nagahatag sa iya sang ihibalo kon ano ang iya himuon, pero ang kabuangan sang buang-buang nga tawo nagapatalang sa iya.
9Daw sa wala lang sa mga buang-buang kon makasala sila, pero sa mga matarong nga tawo nga nagakabuhi sing husto, gusto nila nga batunon sila sang Dios.14:9 Indi klaro ang buot silingon sang Hebreo sa sini nga bersikulo.
10Ikaw lang ang nakahibalo kon ano ka gid kamalipayon ukon kamasinulub-on.
11Pagalaglagon ang panimalay sang mga malaot, pero pauswagon ang panimalay sang mga nagakabuhi sing husto.
12Mahimo nga nagahunahuna ka nga ara ka sa husto nga dalan, pero gali ang padulungan sini amo ang kamatayon.
13Puwede mo matago ang imo kasubo sa imo nga pagkadlaw, pero kon tapos ka na kadlaw ang kasubo ara man gihapon.
14Ang tawo pagabalusan sang nagakabagay gid sa iya nga mga ginhimo, maayo man ukon malain.
15Ang tawo nga wala sing alam nagapati sang bisan ano; ang tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi nagabantay gid sang iya mga tikang.
16Ang maalamon nga tawo nagahalong sang iya kaugalingon kag nagalikaw sa gamo, pero ang buang-buang nga tawo wala nagahalong kundi nagapadasodaso.
17Ang tawo nga dali lang maakig nagahimo sang kabuangan. Ang tawo nga nagapadihot sing malain ginakaugtan sang Dios. 14:17 Dios: ukon, iya isigkatawo.
18Makita ang kabuangan sa tawo nga wala sing alam, pero makita ang kaalam sa tawo nga nakahibalo magtimbang-timbang kon diin ang husto ukon indi.
19Magasaludo kag magapakitluoy ang mga malaot sa mga matarong.
20Wala kaayo sing may nagapakig-abyan sa mga imol, bisan ang ila mga kaingod, pero ang mga manggaranon iya madamo sing mga abyan.
21Makasasala ang tawo nga nagatamay sa iya isigkatawo nga imol, pero bulahan ang tawo nga maayo sa imol.
22Makasala ka lang kon magplano ka sing malain sa imo isigkatawo, pero kon magplano ka sing maayo, may mga tawo nga magahigugma kag magaunong sa imo.
23Ang pagtrabaho sing tudo may pulos, pero ang pagsagi wakal magapaimol lang sa tawo.
24Ang balos sa mga maalamon amo ang ila manggad, pero ang balos sa mga buang-buang sa ila nga kabuangan amo ang dugang nga kabuangan.
25Ang saksi nga nagasugid sang matuod makaluwas sa kabuhi sang tawo. Traidor ang saksi nga nagabutig.
26Ang pagtahod sa Ginoo nagahatag sang sigurado nga kalig-on kag proteksyon sa tawo kag sa iya mga anak.
27Ang pagtahod sa Ginoo makapaayo kag makapalawig sang imo kabuhi,14:27 makapaayo… kabuhi: sa literal, tuburan nga nagahatag sang kabuhi. kag makapalikaw sa imo sa kamatayon.
28Ang pagkagamhanan sang hari nagadepende sa kadamuon sang iya katawhan; kon wala ang iya katawhan malaglag ang hari.
29Ang mapinasensyahon nga tawo maalamon gid, pero ang tawo nga dali maakig nagapakita sang iya pagkabuang-buang.
30Ang malinong nga panghunahuna makapaayo sa lawas, pero ang kahisa14:30 kahisa: ukon, kaimon. pareho sa sakit nga nagaut-ot sa mga tul-an.
31Ang nagapigos sa mga imol nagainsulto sa Dios nga naghimo sa ila, pero ang nagakaluoy sa mga imol nagapadungog sa Dios.
32Ginalaglag sang Dios ang mga malaot tungod sang ila malaot nga mga binuhatan, pero ginaprotektaran niya ang mga matarong tungod sang ila pagkadiosnon.14:32 tungod sang ila pagkadiosnon: Amo ini sa Septuagint kag sa Syriac. Sa Hebreo, sa ila kamatayon.
33Ang kaalam ara sa hunahuna sang tawo nga may pag-intiendi, pero ang mga buang-buang wala sing14:33 wala sing: Wala ini sa Hebreo, pero ara sa Septuagint kag sa Syriac. may nahibaluan parte sa kaalam.
34Magauswag ang isa ka nasyon kon ang mga pumuluyo sini magkabuhi sing matarong, pero kon magpakasala sila, mahuy-an ang ila nasyon.
35Nagakalipay ang hari sa maalamon nga suluguon, pero ginakaugtan niya ang suluguon nga nagapakahuya sa iya.
