القول العشرون
1لَا تَحْسِدْ أَهْلَ الشَّرِّ، وَلا تَشْتَهِ مُعَاشَرَتَهُمْ، 2لأَنَّ قُلُوبَهُمْ تَتَآمَرُ عَلَى ارْتِكَابِ الظُّلْمِ، وَأَلْسِنَتَهُمْ تَنْطِقُ بِالإِسَاءَةِ.
القول الحادي والعشرون
3بِالْحِكْمَةِ يُبْنَى الْبَيْتُ، وَبِالْفَهْمِ يَرْسَخُ. 4بِالْمَعْرِفَةِ تَكْتَظُّ الْحُجْرَاتُ بِكُلِّ نَفِيسٍ، وَكُنُوزٍ نَادِرَةٍ.
القول الثاني والعشرون
5الرَّجُلُ الْحَكِيمُ يَتَمَتَّعُ بِالْعِزَّةِ، وَذُو الْمَعْرِفَةِ يَزْدَادُ قُوَّةً، 6لأَنَّكَ بِحُسْنِ التَّدْبِيرِ تَخُوضُ حَرْبَكَ، وَبِكَثْرَةِ الْمُشِيرِينَ يَكُونُ الْخَلاصُ.
القول الثالث والعشرون
7الْحِكْمَةُ أَسْمَى مِنْ أَنْ يُدْرِكَهَا الْجَاهِلُ، وَفِي سَاحَةِ الْمَدِينَةِ لَا يَفْتَحُ فَاهُ!
القول الرابع والعشرون
8الْمُتَفَكِّرُ فِي ارْتِكَابِ الشَّرِّ يُدْعَى مُتَآمِراً. 9نَوَايَا الْجَاهِلِ خَطِيئَةٌ، وَالْمُسْتَهْزِئُ رِجْسٌ عِنْدَ النَّاسِ.
القول الخامس والعشرون
10إِنْ عَيِيتَ فِي يَوْمِ الضِّيقِ تَكُونُ وَاهِنَ الْقُوَى. 11أَنْقِذِ الْمَسُوقِينَ إِلَى الْمَوْتِ وَرُدَّ الْمُتَعَثِّرِينَ الذَّاهِبِينَ إِلَى الذَّبْحِ. 12إِنْ قُلْتَ: إِنَّنَا لَمْ نَعْرِفْ هَذَا، أَفَلا يَفْهَمُ هَذَا وَازِنُ الْقُلُوبِ؟ أَلا يُدْرِكُهُ رَاعِي النُّفُوسِ، فَيُجَازِيَ الإِنْسَانَ بِمُقْتَضَى عَمَلِهِ؟
القول السادس والعشرون
13يَا ابْنِي، كُلْ عَسَلاً لأَنَّهُ طَيِّبٌ، وَكَذَلِكَ الشَّهْدَ لأَنَّهُ حُلْوٌ لِمَذَاقِكَ. 14لِذَلِكَ الْتَمِسِ الْحِكْمَةَ لِنَفْسِكَ، فَإِذَا وَجَدْتَهَا تَحْظَى بِالثَّوَابِ وَلا يَخِيبُ رَجَاؤُكَ.
القول السابع والعشرون
15لَا تَكْمُنْ كَمَا يَكْمُنُ الشِّرِّيرُ لِمَسْكَنِ الصِّدِّيقِ وَلا تُدَمِّرْ مَنْزِلَهُ، 16لأَنَّ الصِّدِّيقَ يَسْقُطُ سَبْعَ مَرَّاتٍ، وَمَعَ ذَلِكَ يَنْهَضُ، أَمَّا الأَشْرَارُ فَيَتَعَثَّرُونَ بِالشَّرِّ.
القول الثامن والعشرون
17لَا تَشْمَتْ لِسُقُوطِ عَدُوِّكَ، وَلا يَبْتَهِجْ قَلْبُكَ إِذَا عَثَرَ، 18لِئَلّا يَشْهَدَ الرَّبُّ، فَيَسُوءَ الأَمْرُ فِي عَيْنَيْهِ وَيَصْرِفَ غَضَبَهُ عَنْهُ.
القول التاسع والعشرون
19لَا يَتَآكَلْ قَلْبُكَ غَيْظاً مِنْ فَاعِلِي الإِثْمِ، وَلا تَحْسِدِ الأَشْرَارَ، 20إِذْ لَا ثَوَابَ لِلشِّرِّيرِ، وَسِرَاجُهُ يَنْطَفِئُ.
القول الثلاثون
21يَا ابْنِي اتَّقِ الرَّبَّ وَالْمَلِكَ، وَلا تُعَاشِرِ الْمُتَقَلِّبِينَ، 22لأَنَّ هَذَيْنِ الاثْنَيْنِ يُنْزِلانِ الْبَلِيَّةَ بَغْتَةً عَلَيْهِمْ. وَمَنْ يَدْرِي أَيَّةَ كَوَارِثَ تَصْدُرُ عَنْهُمَا؟
أقوال حكمة أخرى
23وَهَذِهِ أَيْضاً أَقْوَالُ الْحُكَمَاءِ: التَّحَيُّزُ فِي الْحُكْمِ مُشِينٌ، 24وَمَنْ يَقُولُ لِلشِّرِّيرِ: أَنْتَ بَرِيءٌ، تَلْعَنُهُ الشُّعُوبُ وَتَمْقُتُهُ الأُمَمُ. 25أَمَّا الَّذِينَ يُوَبِّخُونَهُ فَلَهُمُ الْغِبْطَةُ وَتَحُلُّ عَلَيْهِمْ بَرَكَةُ الْخَيْرِ. 26مَنْ يُجِيبُ بِقَوْلٍ صَائِبٍ يَحْظَى بِالْكَرَامَةِ. 27أَنْجِزْ عَمَلَكَ فِي الْخَارِجِ وَهَيِّئْ حَقْلَكَ لِنَفْسِكَ، ثُمَّ ابْنِ بَيْتَكَ. 28لَا تَشْهَدْ ضِدَّ قَرِيبِكَ مِنْ غَيْرِ دَاعٍ، فَلِمَاذَا تَنْطِقُ شَفَتَاكَ زُوراً؟ 29لَا تَقُلْ: سَأُعَامِلُهُ بِمِثْلِ مَا عَامَلَنِي، وَأُجَازِيهِ عَلَى مَا ارْتَكَبَهُ فِي حَقِّي.
30اجْتَزْتُ فِي حَقْلِ الْكَسُولِ وَبِكَرْمِ الرَّجُلِ الْفَاقِدِ الْبَصِيرَةِ، 31وَإذَا بِالشَّوْكِ قَدْ كَسَاهُ، وَالْعَوْسَجِ قَدْ غَطَّى كُلَّ أَرْضِهِ، وَجِدَارِ حِجَارَتِهِ قَدِ انْهَارَ، 32فَاعْتَبَرَ قَلْبِي بِمَا شَاهَدْتُ، وَتَلَقَّنْتُ دَرْساً مِمَّا رَأَيْتُ. 33أَدْرَكْتُ أَنَّ قَلِيلاً مِنَ النُّعَاسِ بَعْدَ قَلِيلٍ مِنَ النَّوْمِ، وَطَيَّ الْيَدَيْنِ لِلْهُجُوعِ، 34تَجْعَلُ الْفَقْرَ يُقْبِلُ عَلَيْكَ كَقَاطِعِ طَرِيقٍ وَالْعَوَزَ كَغَازٍ مُسَلَّحٍ!
1به اشخاص بدكار حسادت نورز و آرزو نكن كه با آنها دوست شوی، 2زيرا تمام فكر و ذكر آنها اين است كه به مردم ظلم كنند.
3خانه با حكمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد، 4اتاقهايش با دانايی از اسباب نفيس و گرانبها پر می‌شود.
5آدم دانا و فهميده از قدرت زياد برخوردار است و دائم به قدرت خويش می‌افزايد. 6پيروزی در جنگ بستگی به تدابير خوب و مشورت زياد دارد.
7احمق نمی‌تواند به حكمت دست يابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گيرد، او حرفی برای گفتن ندارد.
8كسی كه دائم نقشه‌های پليد در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد. 9نقشه‌های آدم احمق گناه‌آلود است و كسی كه ديگران را مسخره می‌كند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.
10اگر نتوانی سختيهای زندگی را تحمل كنی، آدم ضعيفی هستی.
11از نجات دادن كسی كه به ناحق به مرگ محكوم شده است كوتاهی نكن. 12نگو كه از جريان بی‌خبر بوده‌ای، زيرا خدايی كه جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند كه تو از همه چيز باخبر بوده‌ای. او هر كسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.
13-14پسرم، همانطور كه خوردن عسل كام تو را شيرين می‌كند، همچنان كسب حكمت برای جان تو شيرين خواهد بود. كسی كه حكمت بياموزد آيندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و اميدهايش بر باد نخواهد رفت.
15ای بدكاران، منتظر نباشيد كه خانهٔ درستكاران را غارت و ويران كنيد، 16زيرا شخص درستكار حتی اگر هفت بار هم بيفتد، باز برخواهد خاست، اما بدكاران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند گرديد.
17وقتی دشمنت دچار مصيبتی می‌شود شادی نكن و هنگامی كه می‌افتد دلشاد نشو، 18زيرا ممكن است خداوند اين كار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!
19به سبب بدكاران خودت را ناراحت نكن و به آنها حسادت نورز، 20زيرا شخص بدكار آينده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.
21پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با كسانی كه بر ضد ايشان شورش می‌كنند همدست نشو، 22كيست كه بداند خداوند يا پادشاه چه بلايی بر سر چنين كسان خواهد آورد؟
چند سخن حكيمانهٔ ديگر
23قاضی نبايد در داوری از كسی طرفداری كند. 24هر كه به مجرم بگويد: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد، 25ولی آنكه گناهكار را محكوم كند سعادت و بركت نصيبش خواهد گرديد.
26جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.
27اول كسب و كاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشكيل بده.
28عليه همسايهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نياور. 29نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم كرد.»
30از كنار مزرعهٔ آدم تنبل و احمقی گذشتم. 31همه جا خار روييده بود، علفهای هرز زمين را پوشانده و ديوار مزرعه فرو ريخته بود. 32با ديدن اين منظره به فكر فرو رفتم و اين درس را آموختم: 33كسی كه دست روی دست می‌گذارد و دايم می‌خوابد و استراحت می‌كند، 34عاقبت فقر و تنگدستی چون راهزنی مسلح به سراغش خواهد آمد.
