Ima shina cajcuna cushi canata huillashcami
(Luc 6:20-23)
1Jesusca, chai tucui gentecunata ricushpaca, urcu quinrimanmi huichiyarca. Chaipi tiyarijpimi, Paipaj yachacujcunaca Paipajman tandanacumurca.
2Chaipimi Jesusca, cashna nishpa yachachi callarirca:
3«Cushicuichij, huajcha shunguhuan Diosta mashcajcuna,
jahua pacha Dios mandacunca cancunapajmi.
4Cushicuichij, cunan huacacujcuna, cancunataca Diosmi cushichinga.
5Cushicuichij, mana jatun tucushcacuna, cancunamanmi Diosca cai pachata cunga.
6Cushicuichij, yaricaihuan, yacunaihuan caj shina allita rurana yuyailla cajcuna,
cancuna yuyacushcataca, Diosca pajtachingatajmi.
7Cushicuichij, shujtajcunata llaquijcuna, cancunatapish Diosca llaquingami.
8Cushicuichij, chuya shunguyujcuna. Cancunami Taita Diosta ricunguichij.
9Cushicuichij, pʼiñanacushcata allichijcuna, cancunatami Taita Diosca: ‘Ñuca huahuacuna’ ninga.
10Cushicuichij, cashcata ruraj cashcamanta, llaquichishca causacujcuna.
Jahua pacha Dios mandanaca cancunapajmi.
11Ñucata catishcamanta cancunata pʼiñashpa, cʼamishpa, imatapish llullashpa llaquichijpipish, cushicuichij. 12Mai jatunta cushicuichij, Diosmi cancunamanca, jahua pachapi jatun allicunata cunga. Cancunapaj ñaupapish, Dios ima nishcata huillajcunataca chashnallatajmi llaquichircacuna.
Cachi shina, luz shinami cana canguichij
(Mar 9:50; Luc 14:34-35)
13Cancunaca cai pachapica, cachi shinami canguichij. Cachi jamllayajpica, ña imahuan mana cachi canaman tigrachipajchu. Imapaj mana valinchu, purijcuna saruchun, ñanpi shitanallami.
14Cancunaca cai pachapica, luz shinami canguichij. Urcu jahuapi tiyaj huasicunaca, mana pacallachu. 15Pipish lamparataca, cajonta urisingashpa, chai ucupi churangapajca, mana japichinchu. Ashtahuanpish huasi ucupi tucui tiyajcunata achijyachichun, jahuamanmi tiyachin. 16Cancunapish, chai shina tucuicunapaj ñaupajpi, luz achijyachij shina alli causaichij. Cancuna chashna allita rurashpa causajta ricushpamari, jahua pachapi caj cancunapaj Yayataca, pipish, ‘Allimari cangui’ ningacuna.
Mandashcata pajtachingapajmi shamurcani
17Ñucataca Mandashcatapish, Dios ima nishcata huillajcuna huillashcatapish anchuchij shamushcataca, ama yuyaichijchu. Anchuchinapaj randica, pajtachingapajmari shamurcani. 18Jahua pacha cai pacha tucuringacamapish, tucui Mandashcacuna pajtacungallami. Shuj puntollapish, shuj shimillapish mana chingaringachu, chashnatajmi canga. 19Chaimanta maijanpish cai mandashcacunapi nishcata ashallatapish anchuchishpa, shujtajcunatapish chashna rurachun yachachijpica, jahua pacha Dios mandacunpica, uchilla nishcami canga. Ashtahuanpish cai mandashcacunapi nishcata rurashpa, shujtajcunapish chaita rurachun yachachijca, jahua pacha Dios mandacunpica, jatun nishcami canga. 20Cancunaman caita huillanimi: Mandashcata yachachijcunatapish, fariseocunatapish yallimi, Dios munashca shinataj, allita rurashpa causana canguichij. Chashna causashpallami, jahua pacha Dios mandacunmanca yaicunguichij.
Pita mana pʼiñanachu canguichij
(Luc 12:57-59)
21Cancunapaj ñaupa yayacunataca: “Ama huañuchingui. Maijanpish huañuchijtaca, juezpajman apashpa jatunta llaquichishca cangami” nircami. Chaitaca uyashcanguichijmi. 22Cunan ñucaca, cancunataca cashnami nini: Pipish maijanta pʼiñajtaca, juezpajman pushashpa jatunta llaquichishca cangami. Pipish maijanta “Upa, muspa” nishpa rimajtaca, tandanacushca mandajcunami juchachishpa, jatunta llaquichinga. Pipish maijanta pʼiñarishpa millai shimicunahuan cʼamijtaca, ucu pacha ninaman cachashca cangami.
23Chaimanta canca, Diosman imata cungapaj altarman apamushpaca, cambaj huauquihuan llaquirinacushcata chaipi yuyaringuichari. 24Chaita yuyarishpaca, Diosman cungapaj apashcata altar ñaupajpi saquishpa, cambaj huauquihuanraj alli tucugringui. Chai huashaca, apashcataca Diosman cunguilla.
25Maijan canta demandashpa juezpajman apajpica, ñanta ricushparaj paihuan alli tucungui. Can mana chashna rurajpica, juezpajman canta chayachijpi, juezca soldadotami canta carcelpi churachun cachanga. 26Canca tucui dibita cutichingacama chaimantaca manataj llujshinguichu, chashnatajmi canga.
Mana huainayanachu
27Cancunaca: “Ama huainayangui” nishcata uyashcanguichijmi. 28Cunan ñucacarin, cancunataca cashnami nini: Maijanpish shujtaj huarmita ricushpa munajca, paipaj shungupi paihuan ñami huainayan.
29Chashna cashcamanta cambaj alli lado ñahui canta juchapi urmachisha nijpica, surcushpa shitai. Canllataj ucu pachapi shitashca canapaj randica, cambaj aichamanta shujllata surcushpa shitanami alli. 30Shinallataj cambaj alli lado maqui millaita rurachisha nijpica, pʼitishpa shitai. Canllataj ucu pachapi shitashca canapaj randica, aichamanta shujllata surcushpa shitanami alli.
Mana shitanacunachu canguichij
(Mat 19:9; Mar 10:11-12; Luc 16:18)
31Ñaupaca cancunaca: “Maijanpish huarmita shitashpaca, firmata cuchunlla” nishcatami uyashcanguichij. 32Ashtahuanpish cunan ñucaca cashnami nini: Maijan cusapish huarmita manapish huainayajpi, yanga juchachishpa shitajpi, shujtaj cusata japijpica, paimi huarmitaca huainayachin. Shinallataj maijan cʼaripish, chai cusa shitashca huarmihuan caźarajca, huainayanmi.
Diospaj shutita ama yanga rimanguichij
33Shinallataj ñaupa yayacunataca: “Mandaj Diosmanca, manapish pajtachingapajca ama, ‘Caita chaita rurashatajmi’ ningui. Paipaj imata rurana tucushpaca, pajtachinatajmi cangui” nishcatami uyashcanguichij. 34Cunan ñucaca, cancunataca cashnami nini: Imamantapish ‘Jahua pachita’ nishpa, ama rimaichijchu. Jahua pachaca, Taita Diospaj jatun tiyanami. 35Imamantapish ‘Cai pacha’ nishpapish, ama yanga rimaichijchu. Cai pachaca, Diospaj chaqui sarunami. ‘Jerusalén’ nishpapish, ama yanga rimaichijchu. Jerusalenca, Jatun Mandajpaj pueblomari. 36‘Ñucatajchari imapish tucusha’ nishpapish, ama yanga rimaichijchu. Cancunaca, uma ajchata shujllatapish yurajta yanata mana rurai tucunguichijchu. 37Imatapish “ari” nina cajpica, “ari” ninguichij. “Mana” nina cajpica, “mana” ninguichij. Diablomi imatapish yallihuan mirachishpa rimana yuyaita cun.
Pʼiñajcunatapish cʼuyanguichij
(Luc 6:27-36)
38Ñaupaca: “Maijan pʼiñarishpa ñahuita surcujpica, paitapish ñahuita surcunami. Quiruta surcujpica, paitapish quiruta surcunami” nishcatami uyashcanguichij. 39Ashtahuanpish cunan ñucaca, cashnami nini: Maijan canta ima mana allita rurajpipish, mana cʼariyanachu cangui. Maijan canta alli lado quijadospi huajtajpica, caishuj ladopipish huajtachilla. 40Maijan cambaj ponchota quichusha nishpa demandajpica, camiźatapish cushpa cachailla. 41Maijan, ‘Caita shuj kilometrocama apai’ nijpica, ishqui kilometrocamapish apanguilla. 42Pi imata mañajpica, cunguilla. Pi ‘Imata mañachi’ nijpica mañachinguilla, ama mitsanguichu.
43Ñaupaca: “Cambaj alli rijsishcacunallata cʼuyangui, canta pʼiñajcunataca pʼiñangui” nishcatami uyashcanguichij. 44Ashtahuanpish cunan ñucaca, cashnami nini: Cancunata pʼiñajcunatapish cʼuyanguichij. Cancunata llaqui tucushca cachun nijcunatapish bendicianguichij. Cancunata cʼamijcunamantapish, llaquichijcunamantapish Diosta mañanguichij. 45Cancuna chashna allita rurashpami, jahua pachapi caj cancunapaj Yayapaj huahuacunataj canguichij. Paica allicunamanpish, mana allicunamanpish intita cunllami, shinallataj cashcata rurajcunamanpish mana cashcata rurajcunamanpish tamyata cachanllami. 46Cancunata cʼuyajcunallata cʼuyashpaca, ima allita mana japinguichijchu. Impuestota japijcunapish, cʼuyajcunataca cʼuyanllatajmi. 47Cancunaca, huauquicunallata ‘Sumaj causaita charipai’ nishpaca, ima allita mana ruranguichijchu. Chashna ruranataca, Diosta mana caźujcunapish ruranllatajmi. 48Jahua pachapi caj cancunapaj Yaya ima shinami alli, shinallataj cancunapish alli caichij.
موعظهٔ سر كوه
1روزی كه جمعيتی انبوه گرد آمده بودند، عيسی به همراه شاگردان خود بر فراز تپهای برآمد و بنشست.
راز خوشبختی
2آنگاه شروع به تعليم ايشان كرد و فرمود:
3«خوشا به حال آنان كه نياز خود را به خدا احساس میكنند، زيرا ملكوت آسمان از آن ايشان است.
4«خوشا به حال ماتمزدگان، زيرا ايشان تسلی خواهند يافت.
5«خوشا به حال فروتنان، زيرا ايشان مالک تمام جهان خواهند گشت.
6«خوشا به حال گرسنگان و تشنگان عدالت، زيرا سير خواهند شد.
7«خوشا به حال آنان كه مهربان و باگذشتند، زيرا از ديگران گذشت خواهند ديد.
8«خوشا به حال پاکدلان، زيرا خدا را خواهند ديد.
9«خوشا به حال آنان كه برای برقراری صلح در ميان مردم كوشش میكنند، زيرا ايشان فرزندان خدا ناميده خواهند شد.
10«خوشا به حال آنان كه به سبب نيکكردار بودن آزار میبينند، زيرا ايشان از بركات ملكوت آسمان بهرهمند خواهند شد.
11«هرگاه به خاطر من شما را ناسزا گفته، آزار رسانند و به شما تهمت زنند، شاد باشيد. 12بلی، خوشی و شادی نماييد، زيرا در آسمان پاداشی بزرگ در انتظار شماست. بدانيد كه با پيامبران گذشته نيز چنين كردند.
تعليم درباره نمک و نور
13«شما نمک جهان هستيد و به آن طعم میبخشيد. اما اگر شما نيز طعم خود را از دست دهيد، وضع جهان چه خواهد شد؟ در اين صورت، شما را همچون نمكی بیمصرف دور انداخته، پايمال خواهند ساخت. 14شما نور جهان میباشيد. شما همچون شهری هستيد كه بر تپهای بنا شده و در شب میدرخشد و همه آن را میبينند. 15چراغ را روشن نمیكنند تا آن را زير كاسه بگذارند، بلكه روی چراغدان، تا كسانی كه در خانه هستند از نورش استفاده كنند. 16پس نور خود را پنهان مسازيد، بلكه بگذاريد نور شما بر مردم بتابد، تا كارهای نيک شما را ديده، پدر آسمانیتان را تمجيد كنند.
تعليم درباره تورات
17«گمان مبريد كه آمدهام تا تورات موسی و نوشتههای ساير انبیا را منسوخ كنم. من آمدهام تا آنها را تكميل نمايم و به انجام رسانم. 18براستی به شما میگويم كه از ميان احكام تورات، هر آنچه كه بايد عملی شود، يقيناً همه يک به يک عملی خواهند شد. 19پس اگر كسی از كوچكترين حكم آن سرپيچی كند و به ديگران نيز تعليم دهد كه چنين كنند، او در ملكوت آسمان از همه كوچكتر خواهد بود. اما هر كه احكام خدا را اطاعت نمايد و ديگران را نيز تشويق به اطاعت كند، در ملكوت آسمان بزرگ خواهد بود.
20«اين را نيز بگويم كه تا شما بهتر از علما و پيشوايان دين يهود نشويد، محال است بتوانيد وارد ملكوت آسمان گرديد.
تعليم درباره خشم
21«گفته شده است كه هر كس مرتكب قتل شود، محكوم به مرگ میباشد. 22اما من میگويم كه حتی اگر نسبت به برادر خود خشمگين شوی و بر او فرياد بزنی، بايد تو را محاكمه كرد؛ و اگر برادر خود را ”ابله“ خطاب كنی، بايد تو را به دادگاه برد؛ و اگر به دوستت ناسزاگويی، سزايت آتش جهنم میباشد.
23«پس اگر نذری داری و میخواهی گوسفندی در خانهٔ خدا قربانی كنی، و همان لحظه به یادت آيد كه دوستت از تو رنجيده است، 24گوسفند را همانجا نزد قربانگاه رها كن و اول برو و از دوستت عذرخواهی نما و با او آشتی كن؛ آنگاه بيا و نذرت را به خدا تقديم كن. 25هرگاه كسی از تو شكايت كند و تو را به دادگاه ببرد، كوشش كن پيش از آنكه به دادگاه برسيد و قاضی تو را به زندان بيندازد، با شاكی صلح كنی؛ 26و گرنه، در زندان خواهی ماند و تا دينار آخر را نپرداخته باشی، بيرون نخواهی آمد.
تعليم درباره زنا
27«گفته شده است كه زنا مكن. 28ولی من میگويم كه اگر حتی با نظر شهوتآلود به زنی نگاه كنی، همان لحظه در دل خود با او زنا كردهای. 29پس، اگر چشمی كه برايت اينقدر عزيز است، باعث میشود گناه كنی، آن را از حدقه درآور و دور افكن. بهتر است بدنت ناقص باشد، تا اين كه تمام وجودت به جهنم بيفتد. 30و اگر دست راستت باعث میشود گناه كنی، آن را ببر و دور بينداز. بهتر است يک دست داشته باشی، تا اينكه با دو دست به جهنم بروی.
تعليم درباره طلاق
31«گفته شده است: اگر كسی میخواهد از دست زنش خلاص شود، كافی است طلاقنامهای بنويسد و به او بدهد. 32اما من میگويم هر كه زن خود را بدون اينكه خيانتی از او ديده باشد، طلاق دهد و آن زن دوباره شوهر كند، آن مرد مقصر است زيرا باعث شده زنش زنا كند؛ و مردی نيز كه با اين زن ازدواج كرده، زناكار است.
تعليم درباره قَسَم
33«باز گفته شده كه قسم دروغ نخور و هرگاه به نام خدا قسم ياد كنی، آن را وفا كن. 34اما من میگويم: هيچگاه قسم نخور، نه به آسمان كه تخت خداست، 35و نه به زمين كه پایانداز اوست، و نه به اورشليم كه شهر آن پادشاه بزرگ است؛ به هيچيک از اينها سوگند ياد نكن. 36به سر خود نيز قسم مخور، زيرا قادر نيستی مويی را سفيد يا سياه گردانی. 37فقط بگو: ”بلی“ يا ”نه“. همين كافی است. اما اگر برای سخنی كه میگويی، قسم بخوری، نشان میدهی كه نيرنگی در كار است.
تعليم درباره انتقام
38«گفته شده كه اگر شخصی چشم كسی را كور كند، بايد چشم او را نيز كور كرد و اگر دندان كسی را بشكند، بايد دندانش را شكست. 39اما من میگويم كه اگر كسی به تو زور گويد، با او مقاومت نكن؛ حتی اگر به گونهٔ راست تو سيلی زند، گونهٔ ديگرت را نيز پيش ببر تا به آن نيز سيلی بزند. 40اگر كسی تو را به دادگاه بكشاند تا پيراهنت را بگيرد، عبای خود را نيز به او ببخش. 41اگر يک سرباز رومی به تو دستور دهد كه باری را به مسافت يک ميل حمل كنی، تو دو ميل حمل كن. 42اگر كسی از تو چيزی خواست، به او بده؛ و اگر از تو قرض خواست، او را دست خالی روانه نكن.
تعليم درباره محبت به دشمنان
43«شنيدهايد كه میگويند با دوستان خود دوست باش، و با دشمنانت دشمن؟ 44اما من میگويم كه دشمنان خود را دوست بداريد، و هر كه شما را لعنت كند، برای او دعای بركت كنيد؛ به آنانی كه از شما نفرت دارند، نيكی كنيد، و برای آنانی كه به شما ناسزا میگويند و شما را آزار میدهند، دعای خير نماييد. 45اگر چنين كنيد، فرزندان راستين پدر آسمانی خود خواهيد بود، زيرا او آفتاب خود را بر همه میتاباند، چه بر خوبان، چه بر بدان؛ باران خود را نيز بر نيكوكاران و ظالمان میباراند. 46اگر فقط آنانی را كه شما را دوست میدارند، محبت كنيد، چه برتری بر مردمان پست داريد، زيرا ايشان نيز چنين میكنند. 47اگر فقط با دوستان خود دوستی كنيد، با كافران چه فرقی داريد، زيرا اينان نيز چنين میكنند. 48پس شما كامل باشيد، همانگونه كه پدر آسمانی شما كامل است.»
