1«ئەمانەش ئەو یاسایانەیە کە لەبەردەمیان دایدەنێیت:
کۆیلەی عیبرانی
2«ئەگەر کۆیلەیەکی عیبرانیتان کڕی ئەوا شەش ساڵ خزمەت دەکات و ساڵی حەوتەم بەخۆڕایی ئازاد دەبێت. 3ئەگەر بە تەنها هاتبوو ئەوا بە تەنها ئازاد دەبێت، بەڵام ئەگەر مێردی ژنێک بوو ئەوا ژنەکەشی لەگەڵی ئازاد دەبێت. 4ئەگەر گەورەکەی ژنێکی پێدابێت و ژنەکە کوڕ یان کچی بۆی بووبێت، ئەوا ژن و منداڵەکان بۆ گەورەکەی دەبن و ئەو بە تەنها ئازاد دەبێت.
5«بەڵام ئەگەر کۆیلەکە بە ڕاستی بڵێت: ”گەورەکەم و ژنەکەم و منداڵەکانم خۆشدەوێت و ئازاد نابم،“ 6ئەوا گەورەکەی پێویستە بیباتە پێش خودا. ئینجا نزیکی دەکاتەوە لە دەرگاکە یان لەلایەکی چوارچێوەی دەرگاکە، گەورەکەی بە درێشە21:6 درەوش. گوێی کون دەکات، ئەویش هەتاهەتایە خزمەتی دەکات.
7«ئەگەر پیاوێک کچەکەی خۆی فرۆشت وەک کۆیلە، ئەوا وەک پیاوێکی کۆیلە ئازاد نابێت. 8ئەگەر کچەکە نەبێتە جێی ڕەزامەندی گەورەکەی، کە نیشانی کردووە بۆ خۆی، ئەوا دەبێت ڕێ بە کچەکە بدات بکڕدرێتەوە. ئیتر مافی فرۆشتنی نییە بە خەڵکێکی بێگانە، چونکە لەگەڵ کچەکە بێوەفا بووە. 9ئەگەر کچەکەی نیشان کرد بۆ کوڕەکەی ئەوا پێویستە وەک کچی خۆی هەڵسوکەوتی لەگەڵ بکات. 10ئەگەر ژنێکی دیکەی هێنا، ئەوا پێویستە خواردن و بەرگ و جووتبوونی لەگەڵ ئەو کەم نەکاتەوە. 11ئەگەر یەکێک لەو سێیانەی بۆ نەکرد، ئەوا کەنیزەکە بەخۆڕایی ئازاد دەبێت.
12«ئەوەی لە کەسێک بدات و بمرێت، ئەوا دەبێت بکوژرێت. 13بەڵام ئەوەی مەبەستی نەبوو، بەڵکو خودا هێشتی ڕوو بدات، ئەوا من شوێنێکت بۆ دیاری دەکەم هەتا هەڵبێت بۆ ئەوێ. 14بەڵام ئەگەر یەکێک فێڵ لە برادەرەکەی بکات و بە ئەنقەست بیکوژێت، ئەوا لەلای قوربانگاکەمەوە دەیبەیت بۆ کوشتن.
15«ئەوەی لە دایک و باوکی بدات، ئەوا دەبێت بکوژرێت.
16«ئەوەی کەسێک بڕفێنێت و بیفرۆشێت یان لەلای بیبیننەوە، ئەوا دەبێت بکوژرێت.
17«ئەوەی نەفرەت لە باوکی یان دایکی بکات، دەبێت بکوژرێت.
18«کاتێک دوو پیاو ناکۆکییان دەبێت و یەکێکیان بە بەرد یان بە مست لە برادەرەکەی بدات و نەمرد بەڵکو لە جێگا کەوت، 19ئەگەر هەستایەوە و لە دەرەوە بە گۆچانەکەی ڕۆیشت، ئەوا ئەوەی لێیداوە بێتاوان دەبێت، تەنها قەرەبووی ئەو کاتەی بۆ بکاتەوە و خەرجی چارەسەرییەکەی بدات، هەتا بە تەواوی چاک دەبێتەوە.
20«ئەگەر کەسێک بە دار لە کۆیلەکەی یان کارەکەرەکەی بدات و لەژێر دەستیدا بمرێت، ئەوا سزا دەدرێت، 21بەڵام ئەگەر لەدوای ڕۆژێک یان دووان چاک بووەوە، ئەوا سزا نادرێت، چونکە موڵکی خۆیەتی.
22«ئەگەر چەند پیاوێک شەڕیان کرد و بە ڕێککەوت لە ژنێکی سکپڕیان دا و بەهۆیەوە منداڵەکەی پێش کاتی خۆی لەدایک بوو، بەڵام زیانی کوشندەی نەبوو، ئەوا بێگومان بەگوێرەی دادگا سزای ماددی دەدرێن، بەپێی ئەوەی مێردی ژنەکە لەسەریان دادەنێت. 23بەڵام ئەگەر زیانی کوشندەی هەبێت، ئەوا گیان لە جێی گیان دەبێت، 24چاو بە چاو، ددان بە ددان، دەست بە دەست، پێ بە پێ، 25سووتان لە جێی سووتان، برین لە جێی برین و لێدان لە جێی لێدان.
26«کاتێک یەکێک لە چاوی کۆیلەکەی یان چاوی کارەکەرەکەی دا و کوێری کرد، ئەوا ئازادی دەکات لە جیاتی چاوی. 27ئەگەر ددانی کۆیلەکەی یان کارەکەرەکەی کەوت، ئەوا ئازادی دەکات لە جیاتی ددانی.
28«ئەگەر گایەک قۆچی لە پیاوێک یان لە ژنێک دا و مرد، ئەوا گایەکە بەردباران دەکرێت و گۆشتەکەشی ناخورێت، بەڵام خاوەنی گایەکە بێتاوان دەبێت. 29بەڵام ئەگەر گایەکە پێشتر قۆچوەشێن بێت، خاوەنەکەی ئاگادار کرابێتەوە بەڵام لە پشتیرەکە21:29 پشتیر: گەوڕ، شوێنێکی تایبەت بووە بە پەروەردەکردنی ئاژەڵ. بەندی نەکردبێت، پیاوێک یان ژنێکی کوشت، ئەوا گایەکە بەردباران دەکرێت و خاوەنەکەشی دەکوژرێت. 30ئەگەر نرخ بخرێتە سەری، ئەوا بۆ کڕینەوەی ژیانی خۆی هەرچی بکەوێتە سەر دەبێت بیدات. 31ئەگەر قۆچ لە کوڕێک یان لە کچێک بدات، ئەوا هەمان ئەو حوکمەی لەسەر جێبەجێ دەکرێت. 32ئەگەر گایەکە قۆچ لە کۆیلەیەک یان کارەکەرێک بدات، ئەوا گەورەکەی سی شاقل21:32 سی شاقل: نزیکەی 345 گرام. زیو دەدات و گایەکەش بەردباران دەکرێت.
33«کاتێک کەسێک سەری بیرێک دەکاتەوە یان بیرێک لێدەدات و سەرەکەی دانەپۆشێت، گایەک یان گوێدرێژێک بکەوێتە ناوی، 34ئەوا خاوەن بیرەکە قەرەبوو دەداتەوە و زیو دەداتە خاوەنەکەی، ئاژەڵە مردارەوەبووەکەش یان تۆپیوەکە بۆ ئەو دەبێت.
35«ئەگەر گای کەسێک لە گای برادەرەکەی دا و کوشتی، ئەوا گایە زیندووەکە دەفرۆشن و نرخەکەی بەش دەکەن، هەروەها گایە مردارەوەبووەکەش دابەش دەکەن. 36ئەگەر زانراش کە گایەکە پێشتر قۆچوەشێن بووە و خاوەنەکەی لە پشتیرەکە بەندی نەکردووە، ئەوا خاوەن گا قۆچوەشێنەکە دەبێت گایەک لە جێی گایەک بدات و تەنها گایە مردارەوەبووەکەش وەربگرێت.
1Вот законы, которые ты должен им дать:
Законы о рабах-евреях
(Втор. 15:12-18)
2– Если купишь раба-еврея и он прослужит у тебя шесть лет, то на седьмой год он должен стать свободным без выкупа. 3Если он пришёл один, пусть один и освободится, а если пришёл с женой, пусть вместе с ним станет свободной и она. 4Если господин даст ему жену, и она родит ему сыновей или дочерей, то женщина и дети будут принадлежать господину, а свободным станет только он сам.
5Но если раб скажет: «Я люблю своего господина и жену с детьми. Я не хочу становиться свободным», 6то пусть господин приведёт его к судьям21:6 Или: «поставит его перед Всевышним»., подведёт к двери или дверному косяку и проколет ему ухо шилом. После этого он останется его рабом на всю жизнь.
7Если человек продаст дочь в рабство, то она не должна освобождаться из рабства, как рабы-мужчины21:7 Продажа девушки в рабство зачастую означала, что она становилась женой или наложницей хозяина. Рабыня могла быть куплена и в качестве будущей невестки.. 8Если она не угодит господину, который выбрал её себе в жёны, он должен позволить выкупить её. Он не имеет права продавать её чужеземцам, потому что обошёлся с ней нечестно. 9Выбрав её женой для сына, пусть даст ей права дочери. 10Если он женится на другой, пусть не лишает первую жену еды, одежды и супружеского сожительства. 11Если он не даст ей этих трёх вещей, то она может стать свободной без выкупа.
Законы о телесных повреждениях
12– Любой, кто ударит человека и убьёт его, будет предан смерти. 13Если он сделает это неумышленно, если Всевышний допустит этому случиться, то пусть убийца убежит, куда Я укажу21:13 См. Иеш. 20:1-9.. 14Но если человек затаит зло и убьёт другого человека намеренно, то заберите его от Моего жертвенника21:14 В древности жертвенник считался местом убежища для преследуемых. и предайте смерти.
15Любой, кто ударит отца или мать, должен быть предан смерти.
16Любой, кто украдёт человека и продаст его или будет ещё держать его у себя, когда его схватят, должен быть предан смерти.
17Любой, кто злословит отца или мать, должен быть предан смерти.
18Если мужчины поссорятся и один ударит другого камнем или кулаком и тот не умрёт, но сляжет, 19то нанёсший удар не будет в ответе, если тот, кто получил увечье, поднимется и станет выходить из дома, опираясь на палку. Но он должен заплатить ему за потерянное время и за лечение.
20Если хозяин ударит раба или рабыню палкой и раб тотчас умрёт, то хозяин должен быть наказан. 21Но если раб будет ещё жив через день или два, то хозяина наказывать не следует, потому что раб – его собственность.
22Если дерущиеся мужчины ударят беременную и она выкинет21:22 Или: «преждевременно родит»., но другого вреда не будет, то с обидчика нужно взыскать всё, что потребует муж и позволит суд. 23Если будет причинён вред, то берите жизнь за жизнь, 24глаз за глаз, зуб за зуб, ногу за ногу, 25ожог за ожог, рану за рану, ушиб за ушиб.
26Если хозяин ударит раба или рабыню в глаз и выбьет его, то пусть отпустит их на свободу за потерянный глаз. 27Если он выбьет рабу или рабыне зуб, то пусть отпустит их на свободу за выбитый зуб.
28Если бык забодает мужчину или женщину до смерти, то быка нужно забить камнями, а мясо его есть нельзя. Но хозяин быка не будет в ответе. 29Если бык был бодлив и хозяина предупреждали, но он не смотрел за ним, и тот убил мужчину или женщину, то быка нужно забить камнями, а хозяина тоже предать смерти. 30Впрочем, если с него потребуют выкуп, он может откупиться, заплатив столько, сколько потребуется. 31Этот же закон действует, если бык забодает мальчика или девочку. 32Если бык забодает раба или рабыню, то пусть хозяин заплатит их господину триста шестьдесят граммов серебра21:32 Букв.: «тридцать шекелей серебра»., а быка пусть забьют камнями.
33Если кто-то, выкопав яму или открыв её, не закроет её, и туда упадут вол или осёл, 34то тот, кто выкопал яму, должен заплатить за потерю. Пусть он заплатит хозяину, а туша будет его.
35Если чей-то бык изувечит чужого быка и тот умрёт, то пусть хозяева продадут живого быка и поделят поровну и выручку, и тушу. 36Но если было известно, что бык бодлив, а хозяин не держал его взаперти, то он должен заплатить быком за быка, а тушу пусть возьмёт себе.
