1After these things Jesus went over the sea of Galilee, which is the sea of Tiberias. 2And a great multitude followed him, because they saw his miracles which he did on them that were diseased. 3And Jesus went up into a mountain, and there he sat with his disciples. 4And the passover, a feast of the Jews, was nigh.
5¶ When Jesus then lifted up his eyes, and saw a great company come unto him, he saith unto Philip, Whence shall we buy bread, that these may eat? 6And this he said to prove him: for he himself knew what he would do. 7Philip answered him, Two hundred pennyworth of bread is not sufficient for them, that every one of them may take a little. 8One of his disciples, Andrew, Simon Peter’s brother, saith unto him, 9There is a lad here, which hath five barley loaves, and two small fishes: but what are they among so many? 10And Jesus said, Make the men sit down. Now there was much grass in the place. So the men sat down, in number about five thousand. 11And Jesus took the loaves; and when he had given thanks, he distributed to the disciples, and the disciples to them that were set down; and likewise of the fishes as much as they would. 12When they were filled, he said unto his disciples, Gather up the fragments that remain, that nothing be lost. 13Therefore they gathered them together, and filled twelve baskets with the fragments of the five barley loaves, which remained over and above unto them that had eaten. 14Then those men, when they had seen the miracle that Jesus did, said, This is of a truth that prophet that should come into the world.
15¶ When Jesus therefore perceived that they would come and take him by force, to make him a king, he departed again into a mountain himself alone. 16And when even was now come, his disciples went down unto the sea, 17And entered into a ship, and went over the sea toward Capernaum. And it was now dark, and Jesus was not come to them. 18And the sea arose by reason of a great wind that blew. 19So when they had rowed about five and twenty or thirty furlongs, they see Jesus walking on the sea, and drawing nigh unto the ship: and they were afraid. 20But he saith unto them, It is I; be not afraid. 21Then they willingly received him into the ship: and immediately the ship was at the land whither they went.
22¶ The day following, when the people which stood on the other side of the sea saw that there was none other boat there, save that one whereinto his disciples were entered, and that Jesus went not with his disciples into the boat, but that his disciples were gone away alone; 23(Howbeit there came other boats from Tiberias nigh unto the place where they did eat bread, after that the Lord had given thanks:) 24When the people therefore saw that Jesus was not there, neither his disciples, they also took shipping, and came to Capernaum, seeking for Jesus. 25And when they had found him on the other side of the sea, they said unto him, Rabbi, when camest thou hither? 26Jesus answered them and said, Verily, verily, I say unto you, Ye seek me, not because ye saw the miracles, but because ye did eat of the loaves, and were filled. 27Labour not for the meat which perisheth, but for that meat which endureth unto everlasting life, which the Son of man shall give unto you: for him hath God the Father sealed. 28Then said they unto him, What shall we do, that we might work the works of God? 29Jesus answered and said unto them, This is the work of God, that ye believe on him whom he hath sent. 30They said therefore unto him, What sign shewest thou then, that we may see, and believe thee? what dost thou work? 31Our fathers did eat manna in the desert; as it is written, He gave them bread from heaven to eat. 32Then Jesus said unto them, Verily, verily, I say unto you, Moses gave you not that bread from heaven; but my Father giveth you the true bread from heaven. 33For the bread of God is he which cometh down from heaven, and giveth life unto the world. 34Then said they unto him, Lord, evermore give us this bread. 35And Jesus said unto them, I am the bread of life: he that cometh to me shall never hunger; and he that believeth on me shall never thirst. 36But I said unto you, That ye also have seen me, and believe not. 37All that the Father giveth me shall come to me; and him that cometh to me I will in no wise cast out. 38For I came down from heaven, not to do mine own will, but the will of him that sent me. 39And this is the Father’s will which hath sent me, that of all which he hath given me I should lose nothing, but should raise it up again at the last day. 40And this is the will of him that sent me, that every one which seeth the Son, and believeth on him, may have everlasting life: and I will raise him up at the last day. 41The Jews then murmured at him, because he said, I am the bread which came down from heaven. 42And they said, Is not this Jesus, the son of Joseph, whose father and mother we know? how is it then that he saith, I came down from heaven? 43Jesus therefore answered and said unto them, Murmur not among yourselves. 44No man can come to me, except the Father which hath sent me draw him: and I will raise him up at the last day. 45It is written in the prophets, And they shall be all taught of God. Every man therefore that hath heard, and hath learned of the Father, cometh unto me. 46Not that any man hath seen the Father, save he which is of God, he hath seen the Father. 47Verily, verily, I say unto you, He that believeth on me hath everlasting life. 48I am that bread of life. 49Your fathers did eat manna in the wilderness, and are dead. 50This is the bread which cometh down from heaven, that a man may eat thereof, and not die. 51I am the living bread which came down from heaven: if any man eat of this bread, he shall live for ever: and the bread that I will give is my flesh, which I will give for the life of the world. 52The Jews therefore strove among themselves, saying, How can this man give us his flesh to eat? 53Then Jesus said unto them, Verily, verily, I say unto you, Except ye eat the flesh of the Son of man, and drink his blood, ye have no life in you. 54Whoso eateth my flesh, and drinketh my blood, hath eternal life; and I will raise him up at the last day. 55For my flesh is meat indeed, and my blood is drink indeed. 56He that eateth my flesh, and drinketh my blood, dwelleth in me, and I in him. 57As the living Father hath sent me, and I live by the Father: so he that eateth me, even he shall live by me. 58This is that bread which came down from heaven: not as your fathers did eat manna, and are dead: he that eateth of this bread shall live for ever. 59These things said he in the synagogue, as he taught in Capernaum. 60Many therefore of his disciples, when they had heard this, said, This is an hard saying; who can hear it? 61When Jesus knew in himself that his disciples murmured at it, he said unto them, Doth this offend you? 62What and if ye shall see the Son of man ascend up where he was before? 63It is the spirit that quickeneth; the flesh profiteth nothing: the words that I speak unto you, they are spirit, and they are life. 64But there are some of you that believe not. For Jesus knew from the beginning who they were that believed not, and who should betray him. 65And he said, Therefore said I unto you, that no man can come unto me, except it were given unto him of my Father.
66¶ From that time many of his disciples went back, and walked no more with him. 67Then said Jesus unto the twelve, Will ye also go away? 68Then Simon Peter answered him, Lord, to whom shall we go? thou hast the words of eternal life. 69And we believe and are sure that thou art that Christ, the Son of the living God. 70Jesus answered them, Have not I chosen you twelve, and one of you is a devil? 71He spake of Judas Iscariot the son of Simon: for he it was that should betray him, being one of the twelve.
Ginpakaon ni Jesus ang Lima 5,000 ka mga Tawo
(Mat. 14:13-21; Mar. 6:30-44; Luc. 9:10-17)
1Pagkatapos sadto, nagtabok liwat si Jesus sa Dagat sang Galilea nga ginatawag man nga Dagat sang Tiberias. 2Madamo nga mga tawo ang nagsulunod sa iya, tungod kay nakita nila ang iya mga ginpanghimo nga mga milagro sa iya pagpang-ayo sang mga masakiton. 3Nagtaklad si Jesus kag ang iya mga sumulunod sa bukid kag didto nagpungko. 4(Malapit na lang sadto ang piesta sang mga Judio nga ginatawag Piesta sang Paglabay sang Anghel.) 5Pagtan-aw ni Jesus, nakita niya nga madamo nga mga tawo ang nagapalapit sa iya. Gani nagsiling siya kay Felipe, “Sa diin bala kita makabakal sang pagkaon6:5 pagkaon: sa literal, tinapay. Amo man sa bersikulo 7. Tan-awa ang footnote sa bersikulo 9. para makakaon ini nga mga tawo?” 6(Amo ini ang iya pamangkot tungod kay gusto niya nga tilawan si Felipe. Pero sa pagkamatuod, may plano na siya nga daan kon ano ang iya himuon.) 7Nagsiling si Felipe sa iya, “Sa kadamuon sang mga tawo nga ini, bisan gamay lang ang aton ihatag, ang walo ka bulan nga suweldo sang isa ka tawo kulang pa nga ibakal sang ila pagkaon.” 8Pero nagsiling ang utod ni Pedro nga si Andres nga isa man sa mga sumulunod ni Jesus, 9“May bata diri nga lalaki nga may lima ka tinapay6:9 tinapay: Ang tinapay sa ila nga kultura amo ang pinakapagkaon nila pareho sang kan-on sa aton nga kultura. kag duha ka isda. Pero ano ang pulos sini sa amo nga kadamuon sang mga tawo?” 10Nagsiling si Jesus, “Abi, papungkua ninyo ang mga tawo.” Kag ginpapungko nila sila, kay hilamunon man ato nga lugar. Ang mga lalaki lang mga 5,000 nga daan. 11Pagkatapos ginkuha ni Jesus ang tinapay kag nagpasalamat sa Dios, kag ginpanagtag niya ini sa mga tawo nga nagapungko didto. Amo man ang iya ginhimo sa isda, kag nabusog sila tanan. 12Pagkatapos nila kaon, nagsiling si Jesus sa iya mga sumulunod, “Tipuna ninyo ang mga nabilin agod wala gid sing may mausik.” 13Gani gintipon nila ang tanan nga nabilin. Kag halin sa lima ka tinapay nga ginpakaon sa mga tawo, nakapuno pa sila sang dose ka alat.
14Pagkakita sang mga tawo sadto nga milagro nga ginhimo ni Jesus, nagsiling sila, “Amo na gid ini matuod ang Propeta nga aton ginahulat nga magaabot diri sa kalibutan!” 15Nakahibalo na nga daan si Jesus nga may tuyo sila nga kuhaon siya kag piliton nga mangin hari nila. Gani naghalin siya didto kag nagtaklad balik sa bukid nga siya lang.
Naglakat si Jesus sa Ibabaw sang Tubig
(Mat. 14:22-33; Mar. 6:45-52)
16Sang sirom na, nagdulhog sa baybay ang iya mga sumulunod 17kag nagsakay sa sakayan. Gab-i na, pero wala pa makabalik si Jesus didto sa ila. Gani nag-umpisa na lang sila nga magtabok pabalik sa Capernaum. 18Samtang nagatabok sila, hinali lang nga nagbaskog ang hangin kag nagdalagko ang mga balod. 19Pagkaantad nila sing mga lima ukon anom ka kilometro, nakita nila si Jesus nga nagalakat sa ibabaw sang tubig pakadto sa ila sakayan, kag hinadlukan sila. 20Pero nagsiling si Jesus sa ila, “Indi kamo magkahadlok, ako ini!” 21Gani ginpasakay nila siya. Pagkasakay ni Jesus, nakaabot sila dayon sa ila kaladtuan.
Ginpangita sang mga Tawo si Jesus
22-23Sang madason nga adlaw, ang mga tawo wala pa gid naghalin didto sa lugar nga ginpakaunan sa ila sang Ginoo sang tinapay nga iya ginpasalamatan sa Dios. Nahibaluan nila nga sang gab-i nga nagligad may isa lang ka sakayan, kag amo ato ang ginsakyan sang mga sumulunod ni Jesus. Nahibaluan man nila nga si Jesus wala nagsakay upod sa iya mga sumulunod. Karon, may nag-abot didto nga mga sakayan nga halin sa Tiberias. 24Gani pagkahibalo sang mga tawo nga wala na didto si Jesus kag ang iya mga sumulunod, nagsakay sila sa mga sakayan kag nagpa-Capernaum agod pangitaon si Jesus.
Ang Tinapay nga Nagahatag sang Kabuhi
25Pag-abot nila didto sa Capernaum nakita nila si Jesus. Nagsiling sila, “Manunudlo, san-o ka pa diri?” 26Nagsiling si Jesus sa ila, “Sa pagkamatuod, ginasugid ko sa inyo nga ginapangita ninyo ako indi tungod sa mga milagro nga inyo nakita, kundi tungod kay ginpakaon ko kamo sang tinapay kag nabusog kamo. 27Pero indi kamo magpangabudlay para sa pagkaon nga madunot man lang, kundi magpangabudlay kamo para sa pagkaon nga nagapadayon hasta san-o, nga nagahatag sang kabuhi nga wala sing katapusan. Ako nga Anak sang Tawo amo ang magahatag sa inyo sini nga pagkaon, kay ako ang ginhatagan sang Dios nga Amay sang awtoridad nga maghatag sini.” 28Gani nagpamangkot sila sa iya, “Ti ano ang dapat namon nga himuon agod masunod namon ang gusto nga ipahimo sang Dios?” 29Nagsabat si Jesus, “Ang gusto sang Dios nga inyo himuon amo ini: magtuo kamo sa akon nga iya ginpadala.” 30Nagsiling man sila, “Ti, ano nga milagro ang imo mapakita sa amon agod magtuo kami sa imo? 31Sadto anay ang aton mga katigulangan nagkaon sang manna6:31 manna: Tan-awa ang Lista sang mga Pulong sa likod. sang didto pa sila sa kamingawan. Kay nagasiling ang Kasulatan nga ginhatagan sila ni Moises sang tinapay nga halin sa langit.”6:31 Exo. 16:4; Neh. 9:15; Salmo 78:24. 32Nagsiling si Jesus sa ila, “Sa pagkamatuod, ginasugid ko sa inyo nga indi si Moises ang naghatag sang tinapay nga halin sa langit kundi ang akon Amay. Kag siya amo man ang nagahatag sa inyo sang matuod nga tinapay nga halin sa langit. 33Kay ang tinapay nga ginahatag sang Dios wala sing iban kundi siya nga naghalin sa langit kag nagahatag sang kabuhi sa mga tawo diri sa kalibutan.” 34Nagsiling dayon ang mga tawo, “Ti hatagi man kami permi sina nga tinapay nga imo ginasiling.” 35Nagsiling si Jesus, “Ako amo ang tinapay6:35 tinapay: ukon, pagkaon. nga nagahatag sang kabuhi. Ang nagapalapit sa akon kag nagatuo indi na gid paggutumon ukon pag-uhawon.
36“Pero pareho bala sang ginsiling ko anay sa inyo, indi gihapon kamo magtuo sa akon bisan nakita na ninyo ang mga milagro nga akon ginhimo.6:36 bisan nakita na ninyo ang mga milagro nga akon ginhimo: sa iban nga mga teksto, bisan nakita na ninyo ako. 37Ang tanan nga tawo nga ginahatag sang Amay sa akon magapalapit sa akon, kag ang mga nagapalapit sa akon indi ko gid pagsikwayon. 38Kay nagkadto ako diri halin sa langit indi agod tumanon ko ang akon kaugalingon nga kabubut-on, kundi agod tumanon ko ang kabubut-on sang Amay nga nagpadala sa akon. 39Kag ang kabubut-on sang nagpadala sa akon amo ini: nga indi ko pagpabay-an nga mawala ang bisan isa ka tawo nga iya gintugyan sa akon, kundi nga banhawon ko sila sa katapusan nga adlaw. 40Kay amo ini ang gusto sang akon Amay: nga ang tanan nga nagakilala kag nagatuo sa akon makaangkon sang kabuhi nga wala sing katapusan, kag banhawon ko sila sa katapusan nga adlaw.”
41Karon, nagkulumuron ang mga Judio kontra kay Jesus, kay nagsiling siya nga siya amo ang tinapay nga naghalin sa langit. 42Nagsiling sila, “Si Jesus man lang ina nga anak ni Jose. Ngaa nagasiling siya nga halin siya sa langit, kay kilala ta man gani ang iya amay kag iloy?” 43Ginsabat sila ni Jesus, “Indi kamo magsagi kumod dira. 44Wala sing tawo nga makapalapit sa akon kon indi pagtandugon ang iya tagipusuon sang Amay nga nagpadala sa akon. Kag ang mga tawo nga magpalapit sa akon banhawon ko sa katapusan nga adlaw. 45Nagsiling ang isa sa mga propeta, ‘Tudluan sila tanan sang Dios.’6:45 Isa. 54:13. Gani ang tanan nga nagapamati sa mga ginatudlo sang Amay magapalapit sa akon. 46Wala ini nagakahulugan nga may tawo na nga nakakita sa Amay. Ako nga naghalin sa Dios nga Amay amo gid lang ang nakakita sa iya.
47“Sa pagkamatuod, ginasugid ko sa inyo nga ang nagatuo sa akon may kabuhi na nga wala sing katapusan, 48tungod kay ako amo ang tinapay nga nagahatag sang kabuhi. 49Ang inyo mga katigulangan nagkaon sang manna sang didto pa sila sa kamingawan, pero nagkalamatay gihapon sila. 50Pero may ara sang tinapay nga naghalin sa langit, kag ang bisan sin-o nga magkaon sini indi na mapatay. 51Ako amo ang buhi nga tinapay nga naghalin sa langit. Ang bisan sin-o nga magkaon sa sini nga tinapay magakabuhi sa wala sing katapusan. Tungod kay ang tinapay nga akon ihatag sa iya wala sing iban kundi ang akon lawas. Ini nga lawas ihatag ko agod makabaton ang mga tawo diri sa kalibutan sang kabuhi nga wala sing katapusan.”
52Nagbinaisay ang mga Judio nga nagapamati kay Jesus. Nagsiling sila, “Paano bala ang paghatag sang tawo nga ini sa aton sang iya lawas agod kaunon ta?” 53Nagsiling si Jesus sa ila, “Sa pagkamatuod, ginasiling ko sa inyo nga kon indi kamo magkaon sang lawas sang Anak sang Tawo kag kon indi kamo mag-inom sang iya dugo, indi gid kamo makabaton sang kabuhi nga wala sing katapusan. 54Pero ang bisan sin-o nga nagakaon sang akon lawas kag nagainom sang akon dugo may kabuhi nga wala sing katapusan, kag banhawon ko siya sa katapusan nga adlaw. 55Kay ang akon lawas kag ang akon dugo amo ang matuod nga tinapay kag matuod nga ilimnon.6:55 matuod nga tinapay kag matuod nga ilimnon nga nagahatag sang kabuhi nga wala sing katapusan. 56Ang bisan sin-o nga nagakaon sang akon lawas kag nagainom sang akon dugo nagapabilin sa akon kag ako nagapabilin man sa iya. 57Ang Dios nga Amay nga nagpadala sa akon amo ang ginahalinan sang kabuhi, kag tungod sa iya nagakabuhi ako. Pareho man sini ang matabo sa mga nagakaon sa akon, magakabuhi man sila tungod sa akon. 58Ako ang tinapay nga naghalin sa langit. Indi ini pareho sa manna nga ginkaon sang inyo mga katigulangan, kay nagkalamatay gihapon sila. Ang nagakaon sang sini nga tinapay nga akon ginasiling sa inyo magakabuhi sa wala sing katapusan.” 59Ini nga mga butang ginahambal ni Jesus sang siya nagapanudlo didto sa simbahan sang mga Judio sa Capernaum.
Ang mga Pulong nga Nagahatag sang Kabuhi nga Wala sing Katapusan
60Madamo sa iya mga sumulunod ang nakabati sa iya gintudlo, kag nagsiling sila, “Tama kabudlay ining ginatudlo niya, sin-o bala ang makabaton sini?” 61Bisan wala sing may nagsugid kay Jesus, nahibaluan niya nga ang iya mga sumulunod mismo nagakulumuron tungod sang iya pagpanudlo nga ato. Gani nagsiling si Jesus sa ila, “Nasaklaw bala kamo sa akon ginahambal? 62Ti paano na lang kon ako nga Anak sang Tawo makita ninyo nga nagkayab pabalik sa akon ginhalinan? 63Ang Espiritu Santo amo ang nagahatag sang kabuhi. Ang tawo indi makahimo sini. Ang akon mga ginahambal sa inyo halin sa Espiritu Santo, kag nagahatag sang kabuhi. 64Pero may ara sa inyo nga wala nagatuo sa akon.” (Nagsiling siya sini tungod kay nahibaluan na niya nga daan kon sin-o atong mga indi magatuo kag kon sin-o ang magatraidor sa iya.) 65Kag nagsiling pa gid siya, “Amo ini ang kabangdanan kon ngaa nagsiling ako sa inyo nga wala sing may makapalapit sa akon kon indi siya pagtugutan sang Amay.”
66Halin sadto, madamo sa mga sumulunod ni Jesus ang nagbiya sa iya kag wala na magsagi upod. 67Gani nagsiling si Jesus sa iya dose ka apostoles, “Ti, mabiya man bala kamo sa akon?” 68Nagsabat si Simon Pedro sa iya, “Ginoo, sa kay sin-o pa bala kami makadto? Ikaw lang ang may mensahi nga makahatag sang kabuhi nga wala sing katapusan. 69Nagatuo kami sa imo tungod kay nahibaluan namon nga ikaw amo gid ang Balaan nga ginpadala sang Dios.” 70Nagsiling si Jesus sa ila, “Indi bala ginpili ko kamo nga dose? Pero ang isa sa inyo Yawa!”6:70 Yawa: buot silingon, gin-usar sang Yawa. 71Ang ginatumod ni Jesus amo si Judas nga anak ni Simon Iscariote.6:71 Simon Iscariote: Indi apelyido ni Simon ang “Iscariote.” Siguro ang buot silingon, Simon nga taga-Keriot. Kay bisan tuod si Judas isa sa dose ka apostoles, pero siya amo ang magatraidor kay Jesus.
