2
ネブカデネザルの夢
1ネブカデネザル王の治世第二年のある夜、王は恐ろしい夢を見、震えおののきながら目を覚ましました。 2王は直ちに呪法師、呪文師、呪術師、占星学者を呼び寄せて、その夢を解き明かすよう要求したのです。 3一同が召し出されると、王は言いました。「よく思い出せないのだが、恐ろしい夢を見た。不吉な予感がしてならない。私の見た夢を説明してくれ。」 4そこで占星学者たちは、アラム語で王に言いました。「まず、どんな夢かをお教えください。そうすれば、その意味を解き明かしてごらんに入れます。」 5「今言ったではないか。どんな夢か思い出せないのだ。どんな夢で、それがどんな意味か説明しないのなら、おまえたちの手足をばらばらにし、おまえたちの家をごみの山としてくれよう。 6しかし、夢とその意味を説明したなら、たくさんの褒美を取らせ、栄誉も与えよう。さあ、教えてくれ。」 7「まずその夢をお教えくださらないことには、どうして意味を解き明かすことができましょう。」 8-9「おまえたちの魂胆はわかったぞ。夢の示す災いが私に降りかかるまで、時間をかせごうというのだろう。どんな夢かもわからないくらいなら、おまえたちの解き明かしなど信じられるか！」 10「人の見た夢をあてる者など、地上にはおりません！ また、そんなむりなことをお尋ねになる王も、世界にはおられません！ 11王は、できないことをしろとおっしゃるのです。神々ではない人間に、ごらんになった夢はわかりません。それができる神々は、ここにはいないのです。」
12これを聞いた王は、かんかんに怒り、「バビロンの知者を一人残らず死刑にせよ」と命じました。 13ダニエルと三人の友人も、他の知者たちといっしょに殺されることになりました。 14しかし、死刑執行の責任者アルヨクが姿を現した時、ダニエルは非常な知恵をもって事態に対処し、こう尋ねました。 15「なぜ王はそんなにご立腹なのですか。いったい何があったのですか。」そこでアルヨクは、事の次第を説明しました。 16すると、ダニエルは王にお目どおりを願い出て、「しばらくのご猶予を下さい。ごらんになった夢と、その意味をお教えいたします」と言いました。
17ダニエルは家に帰り、さっそく、仲間のハナヌヤ、ミシャエル、アザルヤに事の成り行きを話しました。 18彼らは天の神に、ほかの者といっしょに殺されなくてもすむように、この夢の秘密を明らかにし、そのことによってあわれみを示してくださるよう願いました。 19その晩、幻の中で、神はダニエルに、王が見た夢を示したのです。ダニエルは天の神をほめたたえました。
20「神の御名が、永遠にほめたたえられますように。
神だけがすべての知恵と力をお持ちです。
21世界の出来事は、すべて神の支配下にあります。
王を退け、ほかの者を王位につけるのは、
神にほかなりません。
知者に知恵を与え、学者に知性を与えるのも、
神です。
22神は、人の理解を越えた
深い奥義を明らかにしてくださいます。
人の目に隠されているどんなこともご存じです。
神は光ですから、どんな暗闇も
見通してしまわれるのです。
23私の先祖の神よ。
心から感謝し、賛美します。
私に知恵と健やかな体を与えてくださったばかりか、
今、王の夢とその意味をお教えくださいました。」
夢を解くダニエル
24それからダニエルは、バビロンの知者を死刑にするよう命令されていたアルヨクに会い、こう言いました。「彼らを殺してはなりません。私を王のもとへ案内してください。王の知りたがっておられることをお教えします。」 25アルヨクは急いでダニエルを王のもとへ案内して、こう言いました。「ユダヤ人の捕虜の中に、王の夢を解き明かせる者を見つけました。」 26王はダニエルに言いました。「なに、ほんとうか。私の見た夢と、その意味を解き明かせるのだな。」 27ダニエルは答えました。「どんな知者も、占星学者も、呪法師も、魔術師も、そのようなことはできないでしょう。 28しかし、隠されていることを明らかにする神が、天におられます。この神が、夢の中で、将来どのようなことが起こるかを王に示したのです。これから申し上げることが、王のごらんになった夢です。 29王様。あなたは、これから起こる出来事を夢でごらんになりました。それは隠されていることを明らかにする神が、王に語ったのです。 30ところで、おことわりしておかなければなりませんが、私が王の夢の秘密を知っておりますのは、ほかの人よりも知恵があるからではありません。神が王のために、私に示してくださったからです。
31王様。あなたがごらんになったのは、人の形をした、巨大な力ある像で、まぶしく光り輝き、ぞっとするほど恐ろしい姿をしていました。 32この像の頭は純金、胸と両腕は銀、腹とももは青銅、 33すねは鉄、足は一部が鉄、一部が粘土でできていました。 34けれども王が見ておられるうちに、一つの岩が、超自然的な方法で山腹から切り出されました。その岩は像に向かって突進し、鉄と粘土の足を粉々に砕きました。 35すると像全体が倒れ、鉄、粘土、青銅、銀、金も砕けて破片の山と化したのです。その破片はもみがらのように小さく、すべて風に吹き飛ばされてしまいました。ところが、その巨像を打ち砕いた岩は、大きな山となって全地を覆いました。
36以上が、王のごらんになった夢です。さて、その意味はこうです。 37王様。恐れながら、あなたは諸国の王の上に君臨する王であられます。天の神が、あなたに王国と権威と力と光栄とを与えたからです。 38神は、あなたが辺境の地まで治め、動物や鳥をも支配するよう定めました。あなたは、あの金の頭です。 39しかし、王国の命運が尽きると、別の強国（メド・ペルシヤ）が代わって起こります。その国は、王の王国に比べると劣ります。この第二の国が倒れると、巨像の青銅の腹が表す第三の強国（ギリシヤ）が起こり、世界を支配するようになります。 40続いて、鉄のように強い第四の国（ローマ）が起こり、その国は、鉄が打ち砕くように他の国々を粉砕し、征服していくのです。 41-42一部が鉄で、一部が粘土でできている足は、のちに第四の国が分裂することを示しています。分裂した国の一部は鉄のように強く、一部は粘土のようにもろいのです。 43この鉄と粘土の混合は、分裂した王国同士が支配者相互の政略結婚によって同盟を結び、勢力を強化しようとすることも示しています。しかし、それは成功しません。鉄と粘土とは混じり合わないからです。 44この王たちの時代に、天の神は、決して滅ぼされることのない一つの国を起こします。だれもこの国を征服できません。その国は、すべての国々を打ち砕いて滅ぼします。まさに永遠不滅の国なのです。 45これが、人手によらずに山腹から切り出された岩、鉄も青銅も粘土も銀も金もすべて粉々にしてしまったあの岩の意味するものです。偉大な神が、このように将来起こることを示したのです。王の夢についてのこの解き明かしは、私が夢の内容を描写したのと同様、確かなものです。」
46すると、ネブカデネザル王はダニエルの前にひれ伏し、ダニエルを拝みました。それからダニエルにささげ物をし、その前で良い香りのする香をたかせました。 47王はこう言いました。「ダニエルよ。まことに、おまえの神は、この秘密をおまえにお示しになったのだから、神々の神、王の王、奥義の啓示者だ。」 48王はダニエルを高い位につけ、たくさんの高価な贈り物を与えました。ダニエルはバビロン全州の知事となり、王に仕える知者たちの長官に任じられたのです。 49また王は、ダニエルの求めで、シャデラク、メシャク、アベデ・ネゴをダニエルの補佐官とし、バビロン州の政務全般をつかさどらせました。ダニエルは総務長官として王の宮廷で仕えました。
Ang Damgo ni Nebucadnezar
1Sang ikaduha nga tuig sang paghari ni Nebucadnezar, kapila siya nagdamgo. Nakapalibog gid sa iya ang iya mga damgo gani indi siya makatulog. 2Ginpatawag niya ang iya mga madyikero, babaylan, sorhano, kag mga manugpakot,2:2 manugpakot: sa literal, Kaldeanhon. agod ipasaysay ang iya mga damgo. 3Pag-abot nila nagsiling ang hari sa ila, “Nagdamgo ako kag nakapalibog gid ini sa akon, gani ginpatawag ko kamo kay gusto ko mahibaluan kon ano ang kahulugan sang sadto nga damgo.”
4Nagsabat ang mga manugpakot sa hari sa lingguahe nga Aramico,2:4 Halin sa sini nga bersikulo hasta sa katapusan sang kapitulo 7 ang gin-gamit nga lingguahe sa pagsulat amo ang Aramico. “Kabay pa nga magkabuhi ka sing malawig, Mahal nga Hari. Sugiri kami nga imo mga alagad sang imo damgo, kag isaysay namon sa imo ang kahulugan.”
5Pero nagsiling siya sa ila, “Amo ini ang akon desisyon: Kon indi ninyo mapakot kon ano ang akon damgo kag ang kahulugan sini, ipahiwa-hiwa ko ang inyo mga lawas kag ipaguba ang inyo mga balay. 6Pero kon mapakot gani ninyo ang akon damgo kag masaysay ang kahulugan sini, regaluhan ko kamo kag hatagan sang dako nga kadungganan. Sige, pakta na ninyo kag isaysay dayon ang kahulugan.”
7Nagsabat liwat sila sa hari, “Mahal nga Hari, sugiri na lang kami sang imo damgo kay isaysay namon sa imo ang kahulugan.” 8Nagsiling ang hari, “Nakahibalo ako nga ginapadugay-dugay lang ninyo ang oras kay nakahibalo kamo nga tumanon ko gid ang akon ginsiling sa inyo, 9nga kon indi gani ninyo mapakot kag masaysay ang akon damgo silutan ko gid kamo sadtong akon ginsiling. Nagsugtanay kamo nga magbutig sa akon kay nagapinsar kamo nga magbag-o pa ang situasyon. Pakta na ninyo kon ano ang akon damgo agod mapati ako nga makahibalo gid kamo magsaysay sang kahulugan sini.”
10Nagsabat sila sa hari, “Wala gid sing tawo sa bug-os nga kalibutan nga makahimo sinang imo ginapangayo. Kag wala man sing hari, bisan ano pa siya ka gamhanan, nga nagasugo sa mga madyikero, babaylan, ukon manugpakot sa paghimo sang pareho sina. 11Kabudlay gid sang imo ginapangayo, Mahal nga Hari. Ang mga dios lang gid ang makahimo sina, pero wala man sila nagapuyo upod sa mga tawo.”
12Tungod sa ila ginsabat, puwerte gid ang kaakig sang hari. Kag nagmando siya nga pamatyon ang tanan nga maalamon2:12 maalamon: ang mga tawo nga pareho sa ginasiling sang bersikulo 2. nga mga tawo sa Babilonia. 13Sang ginpaguwa ang sugo nga ang mga maalamon pamatyon, ginpangita si Daniel kag ang iya mga kaupod agod patyon man.
14-15Karon, nagpalapit si Daniel kay Arioc nga kapitan sang mga guwardya sang hari. Ining si Arioc amo ang ginsugo sang hari sa pagpatay sa maalamon nga mga tawo sang Babilonia. Mahinalungon nga nagpamangkot si Daniel sa iya kon ano ang kabangdanan sining mabug-at nga mando sang hari. Gani ginsugiran siya ni Arioc sang natabo.
16Pagkabati sadto ni Daniel, nagkadto siya sa hari kag nagpangabay nga hatagan siya sang tion agod masaysay niya ang kahulugan sang damgo sini. 17Nagsugot ang hari, gani nagpauli dayon si Daniel kag ginsugiran niya ang iya mga kaupdanan nga sila ni Hanania, Mishael, kag Azaria parte sa natabo. 18Ginsilingan sila ni Daniel nga magpangamuyo agod kaluoyan sila sang Dios sang langit2:18 Dios sang langit: ukon, Dios nga ara sa langit; ukon, Dios nga naghimo sang langit; ukon, Dios nga labaw sa tanan. nga mahibaluan nila ang kahulugan sang damgo sang hari, agod indi sila pagpatyon upod sang iban pa nga maalamon nga mga tawo sa Babilonia.
19Sadto nga gab-i, ginpahayag sang Dios kay Daniel ang damgo sang hari kag ang kahulugan sini paagi sa palanan-awon. Gindayaw dayon ni Daniel ang Dios sang langit. 20Nagsiling siya,
“Ang Dios maalam kag gamhanan;
dayawon naton siya sa wala sing katapusan.
21Siya ang nagabaylo sang mga panahon.
Siya ang nagabuot kon sin-o ang magahari kag siya man ang nagailis sa ila.
Siya ang nagahatag sang kaalam sa mga maalamon.
22Ginapahayag niya ang kahulugan sang madalom nga mga butang nga mabudlay intiendihon.
Ara sa iya ang kasanag, kag kahibalo siya kon ano ang ara sa kadulom.
23Gani ginadayaw ko ikaw kag ginapasalamatan, O Dios sang akon mga katigulangan.
Ikaw ang naghatag sa akon sang kaalam kag ikasarang.
Kag ginhatag mo ang amon ginpangayo sa imo paagi sa pagpahayag mo sa amon sang kahulugan sang damgo sang hari.”
Ginsaysay ni Daniel ang Kahulugan sang Damgo sang Hari
24Dayon nagbalik si Daniel kay Arioc nga amo ang gintugyanan sang hari sa pagpatay sa maalamon nga mga tawo sa Babilonia. Nagsiling si Daniel sa iya, “Indi anay pagpatya ang maalamon nga mga tawo, kundi updi anay ako sa hari kay isaysay ko sa iya ang kahulugan sang iya damgo.”
25Gani dali-dali nga gindala ni Arioc si Daniel sa hari. Nagsiling si Arioc, “Mahal nga Hari, may nakita ako nga bihag nga halin sa Juda nga makasaysay kon ano ang kahulugan sang imo damgo.” 26Ginpamangkot sang hari si Daniel nga ginatawag man nga Belteshazar, “Masugid mo bala sa akon kon ano ang akon damgo kag masaysay ang iya kahulugan?” 27Nagsabat si Daniel, “Mahal nga Hari, wala sing bisan sin-o nga maalamon, babaylan, madyikero, ukon manughimalad nga makasaysay sang imo damgo. 28Pero may Dios sa langit nga nagapahayag sang mga tinago nga kamatuoran. Paagi sa imo damgo, Mahal nga Hari, ginpahibalo sang Dios sa imo kon ano ang matabo sa palaabuton. Karon, isugid ko sa imo ang mga palanan-awon nga nakita mo sa imo damgo.
29“Samtang nagakatulog ka, Mahal nga Hari, nagdamgo ka parte sa matabo sa palaabuton. Ginpahibalo ina sa imo sang Dios nga nagapahayag sang mga tinago nga kamatuoran. 30Kag ang imo damgo ginpahayag sa akon sang Dios, indi tungod nga mas maalam ako sang sa iban nga mga tawo, kundi agod masaysay ko sa imo kag maintiendihan mo kon ano ang kahulugan sang nag-abot sa imo hunahuna.
31“Ang imo damgo amo ini: May nakita ka nga isa ka dako nga estatwa nga nagatindog sa imo atubangan. Puwerte ini kasilaw kag makahaladlok tan-awon. 32Ang iya sini nga ulo puro nga bulawan kag ang iya dughan kag mga kamot pilak,2:32 pilak: sa English, silver. kag halin sa iya tiyan hasta sa paa saway. 33Ang iya mga batiis salsalon kag ang iya mga tiil salsalon kag tisa.2:33 tisa: sa iban nga Bisaya, daga. Sa English, clay. 34Kag samtang nagatan-aw ka sa estatwa, may isa ka bato nga gintiphag, pero indi tawo ang nagtiphag. Nagtupa ini nga bato sa salsalon kag tisa nga mga tiil sang estatwa, kag nadugmok ang iya mga tiil. 35Sa gilayon nagkaladugmok ang bilog nga estatwa nga salsalon, tisa, saway, pilak, kag bulawan. Kag nangin pareho na lang ini sang upa sa linasan nga ginapalid sang hangin kon diin-diin. Pero ang bato nga nagdugmok sa tiil sang estatwa nangin dako nga bukid kag naglikop sa bug-os nga kalibutan.
36“Amo ato ang imo damgo, kag amo ini ang iya kahulugan: 37Mahal nga Hari, ikaw ang hari nga labaw sa tanan nga hari. Ginhimo ka nga hari sang Dios sang langit, kag ginhatagan ka niya sang gahom, kusog, kag kadungganan. 38Ginpagamhan niya sa imo ang mga tawo, mga sapat, kag mga pispis, bisan diin man sila. Ikaw amo ang ginarepresentar sadtong bulawan nga ulo sang estatwa.
39“Ang masunod sa imo nga ginharian indi pareho kagamhanan sa imo ginharian. Ang ikatatlo nga ginharian amo ang ginarepresentar sadtong saway nga parte sang estatwa, kag magagahom ini nga ginharian sa bug-os nga kalibutan. 40Kag ang sunod amo ang ikaapat nga ginharian nga daw pareho sang salsalon. Kay subong nga ang salsalon makadugmok sang tanan, ini nga ginharian magadugmok sang iban nga mga ginharian. 41Kag subong nga ang mga tiil sang estatwa salsalon kag tisa, ini nga ginharian mabahin. Pero magapabilin ini nga mabakod, tungod kay nakita mo man nga ang mga tiil sang estatwa may lakot nga salsalon. 42Ang salsalon kag tisa nga mga tudlo sang mga tiil nagakahulugan nga may bahin sang sini nga ginharian nga mabakod kag may bahin man nga maluya. 43Ang pag-impon sang salsalon kag tisa nagakahulugan man nga magaisa ang mga hari sang sini nga ginharian paagi sa pag-inasawahay. Pero indi magdugay ang ila pag-isa, pareho bala sang salsalon kag tisa nga indi puwede mikslahon.
44“Sa panahon sang sini nga mga hari, magatukod ang Dios sang langit sang isa ka ginharian nga indi gid mapukan hasta san-o. Indi gid ini madaog sang iban, kundi laglagon pa gani niya ang tanan nga ginharian kag magapabilin ini hasta san-o. 45Pareho bala sang imo nakita nga bato nga gintiphag halin sa bukid (pero indi tawo ang nagtiphag) nga nagdugmok sang estatwa nga salsalon, saway, tisa, pilak, kag bulawan.
“Mahal nga Hari, nagpahayag ang gamhanan nga Dios sa imo kon ano ang matabo sa palaabuton. Amo ato ang imo damgo kag ang iya kahulugan. Matuod gid ang tanan ko nga ginsiling.”
46Nagluhod dayon si Haring Nebucadnezar sa pagpadungog kay Daniel. Pagkatapos nagmando siya nga maghalad kag magsunog sang insenso kay Daniel. 47Nagsiling siya kay Daniel, “Tungod sang imo pagsugid sang akon damgo kag pagsaysay sang iya kahulugan, matuod gid man nga ang imo Dios labaw sa tanan nga dios. Siya ang dapat kilalahon nga Ginoo sang mga hari. Kag siya gid lang ang makapahayag sang mga tinago nga kamatuoran.”
48Ginhatagan dayon sang hari si Daniel sang madamo kag matahom nga mga regalo. Kag ginhatagan man niya siya sang mataas nga posisyon bilang manugdumala sang bug-os nga probinsya sang Babilonia kag pangulo sang tanan nga maalamon didto. 49Ginpangabay ni Daniel sa hari nga himuon sila ni Shadrac, Meshac, kag Abednego nga kabulig niya sa pagdumala sang probinsya sang Babilonia. Kag nagsugot man ang hari. Si Daniel iya nagpabilin didto sa palasyo sang hari.
