1-2 Mijn zoon, het kan gebeuren dat je je voor iemand borg stelt, dat je garant staat voor zijn schuld en dan aan je woord wordt gehouden.
3Doe dan het volgende, mijn zoon: breng de zaak snel in het reine, want je naaste heeft een vordering op jou. Bezoek de schuldeiser en zeg hem dat je zult betalen en dwing de schuldenaar, voor wie je borg staat, alsnog het geld bijeen te brengen.
4Slaap daar niet eerst een nachtje over, maar regel zulke zaken snel.
5Want op dat moment ben je de prooi van de eiser, zoals hert en vogel prooi zijn van de jager. Dus breng jezelf in veiligheid.
6Neem een voorbeeld aan de mieren, luiaard! Kijk eens naar hun nijvere arbeid en word wijs.
7Want ook al hebben mieren dan geen leider,
8toch leggen zij ʼs zomers voedselvoorraden aan en verzamelen zij hun eten in de oogsttijd.
9Hoelang blijf je nog op je rug liggen, luiaard? Wanneer word je eindelijk eens wakker?
10Nog even slapen, nog even soezen, nog even lekker liggen,
11maar dan komt de armoede over je en maar al te snel zul je gebrek lijden.
12Een nietsnut en dwarsligger kun je gemakkelijk herkennen, je hoeft hem alleen maar aan te horen.
13Let maar op hoe hij kijkt, hoe hij met zijn voeten stampt en met zijn vinger wijst.
14Waar zijn hart vol van is, loopt zijn mond van over. Hij heeft voortdurend kwaad in de zin en zorgt altijd voor onenigheid.
15Daarom zal hij snel aan zijn einde komen; wat hem treft, is ongeneeslijk.
16Er zijn veel dingen die de Here haat en zeker zeven waarvan Hij een afkeer heeft:
17hoogmoed, liegen, moorden,
18slechte plannen smeden, met plezier kwaad doen,
19vals getuigen en verdeeldheid zaaien onder broeders.
20Mijn zoon, houd je vast aan de geboden die je vader je gaf, aan de wet waarnaar je moeder leefde.
21Berg ze diep in je hart en leef ernaar, zodat ze je zullen sieren.
22Zij zijn een gids op je levensweg, een beschermer wanneer je slaapt en een raadgever wanneer je wakker wordt.
23Want het gebod is een lamp en de wet een licht, en om de weg naar het leven te vinden, zijn wijze waarschuwingen nodig.
24Zij beschermen je tegen de slechte vrouw en de gladde tong van een vreemdelinge.
25Laat haar schoonheid niet doordringen tot je hart en pas op dat ze je niet vangt met haar verleidelijke ogen.
26Want de omgang met een hoer heeft tot gevolg dat je droog brood eet en bij zoʼn overspelige vrouw is zelfs je ziel in het geding.
27Zou iemand die met vuur speelt, zich niet branden?
28Iemand die op kolen loopt, geen blaren op zijn voeten krijgen?
29Dat geldt ook voor degene die zijn handen niet van andermans vrouw kan afhouden: die zal zijn straf zeker niet ontlopen.
30Dan komt iemand die steelt omdat hij honger heeft, er beter vanaf.
31Is hij eenmaal opgespoord, dan moet hij misschien zelfs met alles wat hij bezit, dubbel en dwars terugbetalen.
32Maar iemand die overspel pleegt, heeft zijn verstand verloren, want daaraan gaat ook de ziel kapot.
33Schade en schande zijn zijn deel, zijn wandaad wordt niet meer vergeten.
34Jaloezie is een vuurgloed in een man en overspel wordt niet vergeven, wel gewroken.
35Van verzoening wil hij niet weten, wat je hem ook aanbiedt.
1Min son, om du går i borgen för en medmänniska
och byter handslag med en främling,
2blir du snärjd av dina egna ord
och fångad av vad du sagt.
3Gör så här, min son, för att befria dig själv,
när du nu kommit i din nästas våld:
Gå och ödmjuka dig själv,6:3 Grundtextens innebörd är osäker.
vädja till honom.
4Unna dig varken sömn eller slummer,
5befria dig själv, som en gasell undan jägaren
eller en fågel ur fågelfångarens snara.
6Gå till myran, du som är lat.
Se hur den gör och bli vis!
7Den har ingen ledare över sig,
ingen tillsyningsman eller härskare,
8men trots det samlar den in mat under sommaren
och skaffar sin föda under skördetiden.
9Hur länge ska du ligga, du late?
När ska du vakna och stiga upp?
10Lite extra sömn, lite mer slummer,
lite mer vila med armarna i kors,
11så kommer fattigdomen över dig som en rövare
och armodet som en beväpnad man.
12En ond människa, en som gör orätt
går omkring med lögnaktigt tal,
13blinkar med ögonen
och skrapar med foten.
Han gör gester med fingrarna,
14han har fyllt sitt inre med svek,
bär alltid något ont i sinnet
och provocerar fram gräl.
15Därför ska olycka plötsligt träffa en sådan.
Han ska krossas oväntat och utan räddning.
16Det finns sex ting som Herren hatar,
sju som han avskyr:
17stolta ögon, en lögnaktig tunga,
händer som utgjuter oskyldigt blod,
18ett hjärta som smider onda planer,
fötter som har bråttom till ondskan,
19ett falskt vittne som ljuger,
och en som vållar osämja bland bröder.
Varning för äktenskapsbrott
20Min son, håll din fars bud
och förkasta inte din mors undervisning.
21Bind dem för alltid vid ditt hjärta
och fäst dem kring din hals.
22De ska leda dig när du går,
vaka över dig när du sover
och tala till dig när du vaknar.
23Budet är en lampa och undervisningen ett ljus,
en förmanande tillrättavisning är livets väg.
24Den skyddar dig för en ond kvinna,
för den främmande kvinnans smicker.
25Känn inget begär efter hennes skönhet
och låt dig inte fångas av hennes blickar.
26En prostituerad kan kosta dig din sista brödbit,
och en gift kvinna är ute efter ditt liv.6:26 Grundtextens satskonstruktion är svår och innebörden därför något osäker.
27Kan en man hålla eld i sin famn
utan att det tar eld i kläderna?
28Kan han gå över glödande kol
utan att bränna fötterna?
29Så går det för den som är otrogen med en annan mans hustru.
Den som rör henne kommer inte att bli ostraffad.
30Man föraktar inte en tjuv,
om han stjäl för att stilla sin hunger.6:30 Eller: Föraktar man inte en tjuv som stjäl…?
31Om han blir ertappad får han betala tillbaka sjufalt
och lämna ifrån sig allt han äger i sitt hus.
32Den som begår äktenskapsbrott saknar vett.
Han fördärvar sig själv.
33Plåga och skam är vad han får,
hans vanära utplånas aldrig.
34Kvinnans make är ursinnig av svartsjuka
och visar ingen barmhärtighet när han hämnas.
35Han godtar ingen ersättning,
han accepterar inga gåvor.
