1Wees niet jaloers op de boosdoeners en houd je afzijdig van hen,
2in hun hart huist verwoesting en hun woorden klinken onheilspellend.
3Een huisgezin wordt opgebouwd met wijsheid en door verstand in stand gehouden,
4inzicht en bedachtzaamheid vullen het met liefde en kostbaarheden.
5Een verstandig man bezit een sterke geest en inzicht is belangrijker dan brute kracht.
6Want door goed overleg kun je de oorlog in jouw voordeel beslissen, betrouwbare adviseurs zijn de basis van de overwinning.
7Een dwaas gaat alle wijsheid boven de pet, daarom zwijgt hij in besprekingen.
8Wie van plan is iets verkeerds te doen, wordt een uitvinder van schandelijke verzinsels genoemd.
9De gedachten van een dwaas zijn zonde, de mens verafschuwt een spotter.
10Ga je door de knieën wanneer het erop aan komt, dan blijkt je kracht tekort te schieten.
11Bevrijd hen die weggeleid worden om gedood te worden, doe alles om hun leven te redden.
12Als je zegt: ‘Ik kan er ook niets aan doen,’ zal God, die de harten ziet en de diepste beweegredenen kent, dan niet beter weten? Want God zal de mensen vergelden naar wat zij hebben gedaan.
13Eet honing, mijn zoon! Want die is goed en smaakt zoet.
14Net zo zoet is de wijsheid voor jou en als je je die wijsheid eigen maakt, wacht je een beloning, je hoop op God is dan niet tevergeefs.
15Goddeloze! Loer niet op de rechtvaardige! Gebruik geen geweld tegen zijn woonplaats.
16Want de rechtvaardige kan vaak vallen, maar zal net zo vaak weer opstaan. De goddelozen zullen echter over hun eigen wandaden struikelen.
17Wees niet blij wanneer je vijand ten val komt, voel geen vreugde wanneer hij struikelt.
18Want als de Here dat ziet, kan Hij daar boos om worden en zijn toorn van je vijand afnemen.
19Wind je niet op over boosdoeners en word niet jaloers op goddeloze mensen,
20want de boosdoener krijgt geen beloning en het leven van de goddeloze is maar kort.
21Koester ontzag voor de Here en voor de koning, mijn zoon, sluit je niet aan bij rebellen en opstandelingen.
22Want zij zullen onverwacht vernietigd worden en wie weet welke straf hun wacht?
23Ook de volgende spreuken zijn afkomstig van wijzen. Het is verkeerd om in de rechtspraak partijdig te zijn.
24Wie een goddeloze onschuldig verklaart, wordt door de oprechte mensen vervloekt en haalt zich de woede van alle volken op de hals.
25Maar wie hem veroordelen, zal het goed gaan, zij worden gezegend met voorspoed.
26Men kust degene die oprechte antwoorden geeft.
27Zorg eerst voor werk buitenshuis en houdt u bezig met uw akker, voordat u aandacht aan uw woonhuis besteedt.
28Treed niet zomaar op als getuige tegen uw naaste, want een onjuist getuigenis is niet goed.
29Zeg niet: ‘Ik behandel hem net zoals hij mij behandelt, ik vergeld een man naar wat hij doet.’
30Ik liep langs de akker van een luiaard en langs de wijngaard van een onverstandig mens:
31hij stond vol distels en werd overwoekerd door onkruid, de stenen muur er omheen was afgebrokkeld.
32Ik zag dat en nam het ter harte, ik trok daar mijn les uit.
33Nog even slapen, een beetje soezen, nog eventjes lekker liggen,
34uw armoede is in aantocht en de gebrekkige omstandigheden overvallen u.
‒19‒
1Indi ka magkahisa sa mga malaot ukon maghandom nga magpakig-abyan sa ila. 2Kay ang ila lang ginahunahuna kag ginahambal amo ang pagpamintas sa iban.
‒20‒
3-4Kon maalamon ka, mapundar kag mapauswag mo ang imo panimalay.
‒21‒
5Dako gid ang mabulig sang maalamon nga mga tawo sa pagdugang sang ikasarang sang mga mangangaway, 6kay kinahanglan ang ila mga laygay sa pagpakig-away. Kag mas dako ang tsansa nga magdaog kon madamo ang mga manuglaygay.
‒22‒
7Indi matungkad sang buang-buang nga tawo ang kaalam. Wala siya sing may mahambal kon importante na nga mga butang ang ginaestoryahan.
‒23‒
8Ang tawo nga nagaplano permi sang malain kilalahon nga manugpadihot sing kalainan. 9Sala ang bisan ano nga ginapahito sang buang-buang nga tawo, kag ginakangil-aran sang mga tawo ang nagapangyaguta.
‒24‒
10Kon madulaan ka sang paglaom sa tion sang kalisod, nagapakita lang nga maluya ka.
‒25‒
11Indi ka magpabaya sa pagluwas sa mga tawo nga wala sing sala nga ginsentensyahan nga patyon. 12Mahimo nga magsiling ka nga wala ka nakahibalo parte sini. Pero nahibaluan sang Dios kon nagasugid ka sang matuod ukon wala, kay nagabantay siya sa imo kag nakahibalo siya kon ano gid ang ara sa imo hunahuna. Pagabalusan ka niya suno sa imo binuhatan.
‒26‒
13-14Anak, subong nga ang dugos matam-is kag maayo para sa imo, amo man ang kaalam. Kay kon maalamon ka, may maayo ka nga palaabuton kag indi mapaslawan ang imo mga ginahandom.
‒27‒
15Indi ka magpareho sa malaot nga tawo, nga nagatiid sa pagsalakay sa elistaran sang matarong nga tawo. 16Kay bisan makapito pa malaglag ang matarong nga tawo, makabangon man siya gihapon. Pero kon ang malaot ang malaglag, indi na siya makabangon pa.
‒28‒
17Indi ka magkalipay kon malaglag ang imo kaaway. 18Makita sang Ginoo kon nagakalipay ka, kag indi niya maluyagan ina; kag untatan na lang niya ang pagsilot sa imo kaaway.
‒29‒
19Indi ka mag-ugtas ukon magkahisa sa malaot nga mga tawo, 20kay wala sila sing maayo nga palaabuton kag mangin pareho sila sa suga nga napatay.
‒30‒
21Anak, tahura ang Ginoo kag ang hari. Indi ka magpakig-upod sa mga tawo nga nagarebelde sa ila, 22kay wala ka kahibalo kon ano nga kalaglagan ang himuon gilayon sang Ginoo ukon sang hari sa ila.
Dugang pa nga mga Hulubaton
23Ari pa gid ang iban nga mga hulubaton sang maalamon nga mga tawo:
Indi maayo nga may pinilian ka sa paghukom. 24Kon hilwayon mo ang nakasala, sumpaon ka kag kaugtan sang mga tawo. 25Pero kon silutan mo ang nakasala, pakamaayuhon ka kag magauswag ka pa.
26Ang indi binutig nga sabat tanda sang matuod-tuod nga pag-abyanay.
27Preparaha anay ang imo palangabuhian, pareho abi sang imo talamnan, antes ka magpundar sang pamilya.24:27 magpundar sang pamilya: ukon, magpatindog sang balay.
28Indi ka magsaksi kontra sa imo isigkatawo sa wala sing kabangdanan, ukon magsugid sang indi matuod parte sa iya. 29Indi ka magsiling, “Balusan ko siya sa iya ginhimo sa akon. Himuon ko man sa iya ang iya ginhimo sa akon.”
30Nag-agi ako sa talamnan sang isa ka matamad nga tawo nga wala sing pag-intiendi. 31Puno na ini sang mga hilamon kag tunukon nga mga kahoy-kahoy, kag guba ang pulopader sini. 32Sang makita ko ini, ginhunahuna ko sing maayo, kag nakuha ko ini nga leksyon: 33Pahuway-huway kag piyong-piyong ka pa gamay, ikaw nga matamad, 34kag magaabot gulpi sa imo ang kinawad-on nga pareho sa armado nga tulisan.
