Wijsheid gaat boven rijkdom
1Een goede reputatie is beter dan het duurste parfum. De dag waarop iemand sterft, is beter dan de dag van zijn geboorte. 2Het is beter uw tijd te besteden aan begrafenissen dan aan feesten. Want ook u zult eens sterven en het is goed daaraan te denken nu u er nog de tijd voor hebt. 3Verdriet is beter dan blijdschap, want verdriet is beter voor je ziel. 4Een wijs mens denkt vaak aan de dood, terwijl een dwaas zich alleen maar zorgen maakt over de vraag hoe hij dit moment het prettigste kan doorbrengen. 5Het is beter kritiek te krijgen van een wijs man dan lof te ontvangen van een dwaas. 6Want het compliment van een dwaas is net zo snel verdwenen als een stuk papier in het vuur en het is dom daarvan onder de indruk te raken. 7De wijze man wordt een dwaas als hij zich laat omkopen, het ondermijnt zijn inzicht.
8Iets afmaken is beter dan met iets beginnen. Geduld is beter dan trots. 9Erger je niet, want ergernis is iets voor dwazen. 10Vraag niet waarom het vroeger beter was dan nu, zoʼn vraag getuigt niet van wijsheid. 11Wijsheid en bezit zijn goede zaken in het leven. 12Zowel met wijsheid als met geld kunt u veel bereiken, maar wijsheid stelt u in staat in leven te blijven. 13Kijk eens hoe God te werk gaat en probeer niet zijn werk te veranderen: niemand kan recht maken wat Hij gebogen heeft. 14Geniet van de voorspoed zoveel u kunt en als er moeilijker tijden aanbreken, bedenk dan dat God zowel het een als het ander geeft. Wij weten niet hoe de toekomst zal zijn.
15In dit zinloze leven heb ik alles gezien wat er te zien valt, ook het feit dat goede mensen jong sterven en sommige slechte mensen heel oud worden. 16Wees daarom niet al te goed en niet al te wijs. Waarom zou u zichzelf vernietigen? 17Aan de andere kant moet u ook niet al te slecht zijn, wees geen dwaas. Waarom zou u sterven voor het uw tijd is? 18Voor wie ontzag voor God heeft, is het het beste de middenweg te kiezen tussen verstandig en dwaas zijn. 19Een wijs man is sterker dan de bestuurders van tien grote steden. 20Nergens op aarde is een mens te vinden die altijd het goede doet en nooit zondigt. 21Luister geen gesprekken af. U zou wel eens kunnen horen dat uw dienaar u verwenst. 22U weet toch hoe vaak u zelf anderen verwenst!
23Ik heb mijn best gedaan wijs te zijn. Ik verklaarde: ‘Ik zál wijs zijn,’ maar het hielp niet. 24Wijsheid ligt te ver weg en is moeilijk te vinden. 25Ik zocht overal, vastbesloten de wijsheid en de reden voor alle gebeurtenissen te vinden en mijzelf te bewijzen dat zonde dwaasheid is en dat dwaasheid gelijk staat aan waanzin. 26Ik ontdekte iets dat bitterder is dan de dood: een vrouw die tot ontucht wil verleiden, zij is een valstrik en een vangnet. Wie met God leeft, ontsnapt daaraan, maar zondaars raken in haar web verstrikt.
27Dit is mijn conclusie, zegt de Prediker, stap voor stap bereikte ik dit resultaat, na in elke richting te hebben gezocht: 28één op de duizend mensen met wie ik sprak, kan als wijs worden beschouwd. Onder hen bevond zich echter geen enkele vrouw. 29En ik kwam erachter dat God de mens eenvoudig heeft gemaakt en dat de mens zelf allerlei ingewikkelde dingen bedenkt.
Nzeru
1Mbiri yabwino ndi yopambana mafuta onunkhira bwino,
ndipo tsiku lomwalira ndi lopambana tsiku lobadwa.
2Kuli bwino kupita ku nyumba yamaliro
kusiyana ndi kupita ku nyumba yamadyerero:
Pakuti imfa ndiye mathero a munthu aliyense;
anthu amoyo azichisunga chimenechi mʼmitima mwawo.
3Chisoni nʼchabwino kusiyana ndi kuseka,
pakuti nkhope yakugwa ndi yabwino chifukwa imakonza mtima.
4Mtima wa munthu wanzeru nthawi zonse umalingalira za imfa,
koma mitima ya zitsiru imalingalira za chisangalalo.
5Kuli bwino kumva kudzudzula kwa munthu wanzeru
kusiyana ndi kumvera mayamiko a zitsiru.
6Kuseka kwa zitsiru kuli ngati
kuthetheka kwa moto kunsi kwa mʼphika,
izinso ndi zopandapake.
7Kuzunza ena kumasandutsa munthu wanzeru kukhala chitsiru,
ndipo chiphuphu chimawononga mtima.
8Mathero ake a chinthu ndi abwino kupambana chiyambi chake,
ndipo kufatsa nʼkwabwino kupambana kudzikuza.
9Usamafulumire kukwiya mu mtima mwako,
pakuti mkwiyo ndi bwenzi la zitsiru.
10Usamafunse kuti, “Nʼchifukwa chiyani masiku amakedzana anali abwino kupambana masiku ano?”
pakuti si chinthu chanzeru kufunsa mafunso oterewa.
11Nzeru ngati cholowa, ndi chinthu chabwino
ndipo imapindulitsa wamoyo aliyense pansi pano.
12Nzeru ndi chitetezo,
monganso ndalama zili chitetezo,
koma phindu la chidziwitso ndi ili:
kuti nzeru zimasunga moyo wa munthu amene ali nazo nzeruzo.
13Taganizirani zimene Mulungu wazichita:
ndani angathe kuwongola chinthu
chimene Iye anachipanga chokhota?
14Pamene zinthu zili bwino, sangalala;
koma pamene zinthu sizili bwino, ganizira bwino:
Mulungu ndiye anapanga nthawi yabwinoyo,
ndiponso nthawi imene si yabwinoyo.
Choncho munthu sangathe kuzindikira
chilichonse cha mʼtsogolo mwake.
15Pa moyo wanga wopanda phinduwu ndaona zinthu ziwiri izi:
munthu wolungama akuwonongeka mʼchilungamo chake,
ndipo munthu woyipa akukhala moyo wautali mʼzoyipa zake.
16Usakhale wolungama kwambiri
kapena wanzeru kwambiri,
udziwonongerenji wekha?
17Usakhale woyipa kwambiri,
ndipo usakhale chitsiru,
uferenji nthawi yako isanakwane?
18Nʼkwabwino kuti utsate njira imodzi,
ndipo usataye njira inayo.
Munthu amene amaopa Mulungu adzapewa zinthu ziwiri zonsezi.
19Nzeru zimapereka mphamvu zambiri kwa munthu wanzeru
kupambana olamulira khumi a mu mzinda.
20Palibe munthu wolungama pa dziko lapansi
amene amachita zabwino zokhazokha ndipo sachimwa.
21Usamamvetsere mawu onse amene anthu amayankhula,
mwina udzamva wantchito wako akukutukwana,
22pakuti iwe ukudziwa mu mtima mwako
kuti nthawi zambiri iwenso unatukwanapo ena.
23Zonsezi ndinaziyesa ndi nzeru zanga ndipo ndinati,
“Ine ndatsimikiza mu mtima mwanga kuti ndikhale wanzeru,”
koma nzeruyo inanditalikira.
24Nzeru zimene zilipo,
zili kutali ndipo ndi zozama kwambiri,
ndani angathe kuzidziwa?
25Kotero ndinayikapo mtima wanga kuti ndidziwe,
ndifufuze ndi kumafunafuna nzeru ndi mmene zinthu zimakhalira
ndipo ndinafunanso kudziwa kuyipa kwa uchitsiru
ndiponso kupusa kwake kwa misala.
26Ndinapeza kanthu kowawa kupambana imfa,
mkazi amene ali ngati khoka,
amene mtima wake uli ngati khwekhwe,
ndipo manja ake ali ngati maunyolo.
Munthu amene amakondweretsa Mulungu adzathawa mkaziyo,
koma mkaziyo adzakola munthu wochimwa.
27Mlaliki akunena kuti, “Taonani, chimene ndinachipeza ndi ichi:
“Kuwonjezera chinthu china pa china kuti ndidziwe mmene zinthu zimachitikira,
28pamene ine ndinali kufufuzabe
koma osapeza kanthu,
ndinapeza munthu mmodzi wolungama pakati pa anthu 1,000,
koma pakati pawo panalibepo mkazi mmodzi wolungama.
29Chokhacho chimene ndinachipeza ndi ichi:
Mulungu analenga munthu, anamupatsa mtima wolungama,
koma anthu anatsatira njira zawozawo zambirimbiri.”
