Salmo 78 – HLGN & NAV

Ang Pulong Sang Dios

Salmo 78:1-72

Salmo 78Salmo 78 Ang titulo sa Hebreo: Ang “maskil” nga ginsulat ni Asaf.

Pagtuytoy sang Dios sa Iya Katawhan

1Mga kasimanwa,78:1 Mga kasimanwa: ukon, Katawhan ko. pamatii ninyo ang akon mga pagpanudlo.

2Tudluan ko kamo paagi sa mga paanggid.78:2 paanggid: ukon, estorya; ukon, hulubaton.

Sugiran ko kamo sang tinago nga mga kamatuoran sang una

3nga nahibaluan na naton,

kay ginsugid ini sa aton sang aton mga katigulangan.

4Indi naton ini pagtaguon sa aton mga kabataan;

isugid naton ini sa masunod nga mga henerasyon.

Sugiran ta sila sang gahom sang Ginoo kag sang iya dalayawon kag makatilingala nga mga binuhatan.

5Ginhatagan niya sang kasuguan ang katawhan sang Israel nga mga kaliwat ni Jacob.

Ginmanduan niya ang aton mga katigulangan nga itudlo ini sa ila mga kabataan,

6agod ang masunod nga henerasyon makahibalo man sini,

kag matudlo man nila ini sa ila mga kabataan.

7Sa sini nga paagi magasalig sila sa Dios kag indi nila pagkalimtan ang iya mga ginhimo kundi tumanon nila ang iya mga sugo.

8Indi sila mangin pareho sa ila mga katigulangan nga mga matig-a sing ulo, indi matinumanon, indi malig-on ang ila pagsalig sa Dios, kag indi matutom sa iya.

9Ang mga soldado sang Efraim, bisan may armas sila nga mga pana, nagpalalagyo sang tion sang inaway.

10Wala nila gintuman ang ila kasugtanan sa Dios;

wala nila ginsunod ang iya kasuguan.

11Ginkalimtan nila ang iya makatilingala nga mga binuhatan nga ginpakita sa ila.

12Naghimo ang Dios sang milagro didto sa Zoan, sa duta sang Egipto

kag nakita ini sang aton78:12 aton: sa Hebreo, ila. mga katigulangan.

13Gintunga niya ang dagat kag ginpaagi sila;

ginhimo niya ang tubig nga daw mga pader.

14Kon adlaw, ginatuytuyan niya sila paagi sa panganod,

kag kon gab-i, paagi sa kasanag sang kalayo.

15Ginpalitik niya ang mga bato sa kamingawan kag nagtubod ang tubig

kag ginpaayawan niya sila inom sang tubig nga daw halin sa kadadalman sang duta.

16Ginpatubod niya ang tubig sa bato kag nag-ilig ang tubig nga daw sa suba.

17Pero ang aton mga katigulangan nagpadayon sa pagpakasala sa iya.

Didto sa kamingawan nagrebelde sila sa Labing Mataas nga Dios.

18Gintilawan nila sing hungod ang Dios paagi sa pagpangayo sang kalan-on nga gusto gid nila.

19Gin-insulto nila ang Dios paagi sa pagsiling, “Makapapunsyon bala ang Dios diri sa kamingawan?

20Matuod nga ginpahampak niya ang bato kag nagsagawak ang tubig,

pero makahatag bala siya sang tinapay kag karne sa aton nga iya katawhan?”

21Gani naakig ang Ginoo sang mabatian niya sila.

Sa iya kaakig sa ila nga mga Israelinhon, nga mga kaliwat ni Jacob, ginsalakay niya sila sang kalayo.

22Kay wala sila sing pagtuo sa iya, kag wala sila magsalig nga luwason niya sila.

23Pero bisan pa sina, ginmanduan niya ang langit nga mag-abri,

24kag ginpaulanan niya sila sang pagkaon nga ginatawag manna.

Ginhatag niya sa ila ini nga pagkaon nga halin sa langit agod ila kaunon.

25Sila nga tawo nagkaon sang pagkaon sang mga anghel, kag ginpagustuhan gid sila sang Dios sini.

26Ginpahuyop niya ang hangin nga halin sa sidlangan kag sa bagatnan paagi sa iya gahom.

27Kag ginpaulanan niya sila sang mga pispis nga daw pareho kadamo sa balas sa baybayon.

28Ginpahugpa niya ini sa palibot sang ila mga tolda didto sa ila nga kampo.

29Gani nagkaon sila kag nagkalabusog, kay ginhatag sang Dios sa ila ang gusto nila.

30Pero samtang nagapagusto sila sang kaon,

31naakig ang Dios sa ila.

Ginpamatay niya ang makusog nga mga pamatan-on sang Israel.

32Bisan pa sining tanan nga ginpanghimo niya, nagpadayon sila sa pagpakasala. Bisan naghimo siya sang mga milagro, wala sila nagtuo sa iya.

33Gani gulpi lang niya gintapos ang ila kabuhi paagi sa hinali nga kalaglagan.

34Sang ginpatay niya ang iban sa ila, ang nabilin nagdangop sa iya kag naghinulsol, nga nagahandom gid sa iya.

35Nadumduman nila nga ang Labing Mataas nga Dios amo ang ila palalipdan nga bato kag manunubos.

36Pero nagadayaw-dayaw lang sila sa iya. Mga butigon sila.

37Indi sila mainunungon sa iya;

indi sila matutom sa ila kasugtanan sa iya.

38Pero bisan pa sini, maluluy-on gihapon ang Dios sa ila.

Ginpatawad niya ang ila mga sala kag wala niya sila paglaglaga.

Sa madamo nga tion ginpunggan niya ang iya kaakig bisan puwerte na gid ang iya kaugot.

39Naisip niya nga sila mga tawo lang, nga pareho sa nagalabay nga hangin nga nagakadula lang.

40Pila ka beses sila nga nagrebelde sa Dios kag nagpasubo sa iya didto sa kamingawan.

41Liwat-liwat nila nga gintilawan ang Dios;

ginsakit nila ang balatyagon sang Balaan nga Dios sang Israel.

42Ginkalimtan nila ang iya gahom nga ginpakita sadtong tion nga ginluwas niya sila sa ila mga kaaway

43kag sang tion nga ginhimo niya ang iya mga milagro kag makatilingala nga mga binuhatan didto sa Zoan, sa duta sang Egipto.

44Ginhimo niya nga dugo ang mga suba kag mga sapa sang mga Egiptohanon,

kag tungod sini wala na sila sing mainom.

45Nagpadala siya sang panong sang mga sapat-sapat sa pagpaantos sa ila,

kag sang mga paka sa paghalit sang ila mga duta.

46Ginpakaon niya sa mga apan ang ila mga tanom kag mga patubas.

47Ginpamatay niya ang ila mga ubas kag mga kahoy nga higera paagi sa ulan nga yelo.

48Ginpamatay niya ang ila mga kasapatan paagi man sa ulan nga yelo kag sa kilat.

49Tungod sa iya puwerte gid nga kaakig sa ila,

ginpadal-an niya sila sang mga anghel sa paglaglag sa ila.

50Wala niya pagpunggi ang iya kaakig;

wala niya sila pagluwasa sa kamatayon,

kundi ginpamatay niya sila paagi sa mga kalalat-an.

51Ginpamatay niya ang tanan nga kamagulangan nga lalaki sa Egipto,

nga amo ang lugar sang mga kaliwat ni Ham.

52Dayon ginpaguwa niya sa Egipto ang iya katawhan nga pareho sa mga karnero

kag gintuytuyan niya sila sa kamingawan.

53Gin-ubayan niya sila, gani wala sila mahadlok.

Pero ang ila mga kaaway nagkalalumos sa dagat.

54Gindala niya sila sa duta nga iya ginpili, didto sa bukid78:54 bukid: ukon, kabukiran. nga gin-agaw niya paagi sa iya gahom.

55Gintabog niya ang mga pumuluyo didto palayo sa iya katawhan,

kag ginbahin-bahin niya ang duta sa mga tribo sang Israel agod ila panag-iyahan,

kag didto niya sila ginpaestar.

56Pero gintilawan nila ang Labing Mataas nga Dios kag nagrebelde sila sa iya.

Wala nila gintuman ang iya mga sugo.

57Nagpalayo sila kag nagluib sa Dios pareho sang ila mga katigulangan.

Indi sila masaligan pareho sa guba nga pana.

58Ginpaimon kag ginpaakig nila ang Dios tungod sang ila mga dios-dios sa mga simbahan sa mataas nga mga lugar.

59Nahibaluan78:59 Nahibaluan: sa literal, Nabatian. sang Dios ining ginhimo sang mga Israelinhon,

gani naakig siya kag ginsikway niya sila sing bug-os.

60Ginbayaan niya ang iya tolda sa Shilo nga iya ginpuy-an diri sa kalibutan.

61Gintugutan niya nga agawon sang kaaway ang Kahon sang Kasugtanan nga simbolo sang iya pagkagamhanan kag pagkahalangdon.

62Naakig siya sa katawhan nga iya ginapanag-iyahan,

gani ginpapatay niya sila sa inaway.

63Ginsunog ang ila bataon nga mga lalaki,

gani nawad-an sang palamanahon ang ila mga dalaga.

64Nagkalamatay sa inaway ang ila mga pari,

kag ang ila mga balo nga wala makapangasubo para sa ila.78:64 Tan-awa ang 1 Sam. 4:17-22.

65Dayon daw sa nakamata ang Ginoo;

pareho siya sa isa ka makusog nga tawo nga ginpaisog sang bino.

66Ginpatal-as niya ang iya mga kaaway;

ginpakahuy-an niya sila sa wala sing katapusan.

67Wala niya pagpilia ang tribo ni Efraim78:67 Wala… Efraim: Siguro ang buot silingon wala niya pagpilia ang ila lugar nga mangin sentro sang pagsimba kag sa diin magahari ang iya pinili nga hari. nga mga kaliwat ni Jose.

68Sa baylo, ginpili niya ang tribo ni Juda kag ang Bukid sang Zion nga iya ginapakamahal.

69Didto ginpatindog niya ang iya templo nga pareho kataas sa mga kabukiran, kag magapabilin ini hasta san-o pareho sang duta.

70-71Ginpili sang Dios si David nga mangin iya alagad.

Ginkuha niya siya sa iya trabaho nga manugbantay sang karnero kag ginhimo nga hari sang Israel, ang katawhan nga iya ginapanag-iyahan.

Pareho si David sa isa ka manugbantay sang mga karnero,

72gin-atipan niya ang mga Israelinhon sing sinsero

kag gindumalahan niya sila sing maayo.

Ketab El Hayat

مزمور 78:1-72

الْمَزْمُورُ الثَّامِنُ وَالسَّبْعُونَ

مَزْمُورٌ تَعْلِيمِيٌّ لآسَافَ

1أَصْغِ يَا شَعْبِي إِلَى شَرِيعَتِي، أَرْهِفُوا آذَانَكُمْ إِلَى أَقْوَالِ فَمِي. 2أَفْتَحُ فَمِي بِمَثَلٍ وَأَنْطِقُ بِأَلْغَازٍ قَدِيمَةٍ جِدّاً، 3سَمِعْنَاهَا وَعَرَفْنَاهَا وَحَدَّثَنَا بِها آبَاؤُنَا. 4لَا نَكْتُمُهَا عَنْ أَبْنَائِنَا بَلْ نُخْبِرُ الْجِيلَ الْقَادِمَ عَنْ قُوَّةِ الرَّبِّ وَعَجَائِبِهِ الَّتِي صَنَعَ. 5أَعْطَى شَرَائِعَ لِبَنِي إِسْرَائِيلَ وَأَوَامِرَ لِذُرِّيَّةِ يَعْقُوبَ، أَوْصَى فِيهَا آبَاءَنَا أَنْ يُعَرِّفُوا بِها أَبْنَاءَهُمْ. 6لِكَيْ يَعْرِفَهَا الْجِيلُ الْقَادِمُ، الْبَنُونَ الَّذِينَ لَمْ يُوْلَدُوا بَعْدُ، فَيُعَلِّمُوهَا أَيْضاً لأَبْنَائِهِمْ، 7فَيَضَعُوا عَلَى اللهِ اتِّكَالَهُمْ وَلَا يَنْسَوْا أَعْمَالَهُ، بَلْ يَحْفَظُوا وَصَايَاهُ، 8وَلَا يَكُونُوا مِثْلَ آبَائِهِمْ، جِيلاً عَنِيداً مُتَمَرِّداً، جِيلاً لَمْ يُثَبِّتْ قَلْبَهُ وَلَا كَانَتْ رُوحُهُ أَمِينَةً لِلهِ. 9رُمَاةُ الْقَوْسِ، بَنُو أَفْرَايِمَ تَقَهْقَرُوا فِي يَوْمِ الْمَعْرَكَةِ. 10لأَنَّهُمْ لَمْ يُرَاعُوا عَهْدَ اللهِ، وَرَفَضُوا السُّلُوكَ فِي شَرِيعَتِهِ. 11نَسُوا أَفْعَالَهُ وَعَجَائِبَهُ الَّتِي أَظْهَرَهَا لَهُمُ، 12الْعَجَائِبَ الَّتِي رَآهَا آبَاؤُهُمْ فِي سَهْلِ صُوعَنَ فِي أَرْضِ مِصْرَ. 13شَقَّ الْبَحْرَ وَأَجَازَهُمْ، وَجَعَلَ الْمِيَاهَ تَقِفُ كَجِدَارٍ. 14أَرْشَدَهُمْ بِالسَّحَابِ نَهَاراً وَبِنُورِ نَارٍ اللَّيْلَ كُلَّهُ. 15شَقَّ صُخُوراً فِي الْبَرِّيَّةِ وَسَقَاهُمْ مَاءً غَزِيراً كَأَنَّهُ مِنَ اللُّجَجِ. 16أَخْرَجَ مِنَ الصَّخْرَةِ سَوَاقِيَ، أَجْرَى مِيَاهَهَا كَأَنْهَارٍ. 17لَكِنَّهُمْ أَوْغَلُوا فِي غَيِّهِمْ مُسْتَثِيرِينَ غَضَبَ الْعَلِيِّ فِي الصَّحْرَاءِ. 18وَجَرَّبُوا اللهَ فِي قُلُوبِهِمْ، طَالِبِينَ طَعَاماً اشْتَهَتْهُ نُفُوسُهُمْ 19وَتَذَمَّرُوا عَلَى اللهِ قَائِلِينَ: أَيَقْدِرُ اللهُ أَنْ يَبْسُطَ لَنَا مَائِدَةً فِي الْبَرِّيَّةِ؟ 20هَا هُوَ قَدْ ضَرَبَ الصَّخْرَةَ فَتَفَجَّرَتْ مِنْهَا الْمِيَاهُ وَفَاضَتِ الأَنْهَارُ، فَهَلْ يَقْدِرُ أَيْضاً أَنْ يُقَدِّمَ الْخُبْزَ أَوْ يُوَفِّرَ اللَّحْمَ لِشَعْبِهِ؟ 21فَلَمَّا سَمِعَ اللهُ ذَلِكَ ثَارَ غَضَبُهُ، وَانْدَلَعَتِ النَّارُ فِي يَعْقُوبَ، وَاشْتَدَّ السَّخَطُ عَلَى إِسْرَائِيلَ، 22لأَنَّهُمْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِاللهِ وَلَمْ يَتَّكِلُوا عَلَى خَلاصِهِ. 23وَمَعَ ذَلِكَ أَمَرَ السَّحَابَ وَفَتَحَ أَبْوَابَ السَّمَاوَاتِ، 24فَأَمْطَرَ عَلَيْهِمِ الْمَنَّ لِيَأْكُلُوا، وَأَنْزَلَ عَلَيْهِمْ حِنْطَةَ السَّمَاوَاتِ. 25فَأَكَلَ الإِنْسَانُ خُبْزَ الْمَلائِكَةِ، إِذْ أَرْسَلَ لَهُمْ زَاداً حَتَّى شَبِعُوا. 26أَثَارَ رِيحاً شَرْقِيَّةً فِي السَّمَاوَاتِ، وَبِقُوَّتِهِ سَاقَ رِيحاً جَنُوبِيَّةً. 27فَأَمْطَرَ عَلَيْهِمْ لَحْماً كَثِيراً كَالتُّرَابِ، وَطُيُوراً كَرَمْلِ الْبَحْرِ، 28جَعَلَهَا تَتَسَاقَطُ فِي وَسَطِ خِيَامِهِمْ حَوْلَ مَسَاكِنِهِمْ. 29فَأَكَلُوا حَتَّى شَبِعُوا جِدّاً، وَأَعْطَاهُمْ مُشْتَهَاهُمْ. 30وَقَبْلَ أَنْ يَفْرُغُوا مِنَ الطَّعَامِ الَّذِي اشْتَهَوْهُ، وَهُوَ بَعْدُ فِي أَفْوَاهِهِمْ، 31ثَارَ عَلَيْهِمْ غَضَبُ اللهِ، فَقَتَلَ أَسْمَنَهُمْ وَصَرَعَ نُخْبَتَهُمْ. 32وَمَعَ هَذَا ظَلُّوا يُخْطِئُونَ، وَبِالرَّغْمِ مِن عَجَائِبِهِ لَمْ يُؤْمِنُوا، 33فَأَفْنَى أَيَّامَهُمْ بِالْبَاطِلِ وَسِنِيهِمْ فِي الرُّعْبِ. 34وَعِنْدَمَا قَتَلَ بَعْضَهُمْ، رَجَعُوا بِحَرَارَةٍ تَائِبِينَ يَلْتَمِسُونَ اللهَ. 35تَذَكَّرُوا أَنَّ اللهَ صَخْرَتُهُمْ وَالإِلَهَ الْعَلِيَّ فَادِيهِمْ. 36وَلَكِنَّهُمْ خَادَعُوهُ بِأَفْوَاهِهِمْ، وَنَافَقُوهُ بِأَلْسِنَتِهِمْ. 37لَمْ يَكُونُوا مُخْلِصِينَ لَهُ، وَلَا كَانُوا أَوْفِيَاءَ لِعَهْدِهِ.

38لَكِنَّهُ كَانَ رَحِيماً، فَعَفَا عَنِ الإِثْمِ وَلَمْ يُهْلِكْهُمْ. وَكَثِيراً مَا كَبَحَ غَضَبَهُ عَنْهُمْ وَلَمْ يُضْرِمْ كُلَّ سَخَطِهِ. 39ذَكَرَ أَنَّهُمْ بَشَرٌ كَالرِّيحِ الَّتِي تَذْهَبُ وَلَا تَعُودُ. 40كَمْ تَمَرَّدُوا عَلَيْهِ فِي الْبَرِّيَّةِ وَأَحْزَنُوهُ فِي الصَّحْرَاءِ. 41ثُمَّ عَادُوا يُجَرِّبُونَ اللهَ وَيُغِيظُونَ قُدُّوسَ إِسْرَائِيلَ. 42لَمْ يَذْكُرُوا قُوَّتَهُ يَوْمَ أَنْقَذَهُمْ مِنْ طَالِبِيهِمْ، 43كَيْفَ أَجْرَى آيَاتِهِ فِي مِصْرَ وَعَجَائِبَهُ فِي سُهُولِ صُوعَنَ. 44إِذْ حَوَّلَ أَنْهَارَهُمْ وَسَوَاقِيَهُمْ دَماً حَتَّى لَا يَشْرَبُوا. 45أَرْسَلَ عَلَيْهِمْ بَعُوضاً فَأَكَلَهُمْ، وَضَفَادِعَ فَأَهْلَكَتْهُمْ. 46أَسْلَمَ غَلَّتَهُمْ لِلْجَنَادِبِ وَمَحَاصِيلَهُمْ لِلْجَرَادِ لِيُدَمِّرَهَا. 47أَتْلَفَ كُرُومَهُمْ بِالْبَرَدِ وَجُمَّيْزَهُمْ بِالصَّقِيعِ، 48وَدَفَعَ بَهَائِمَهُمْ إِلَى الْبَرَدِ، وَمَوَاشِيَهُمْ إِلَى نَارِ الْبُرُوقِ. 49أَرْسَلَ عَلَيْهِمْ حِمَمَ غَضَبِهِ، وَسَخَطِهِ وَغَيْظِهِ، وَأَطْلَقَ عَلَيْهِمْ حَمْلَةً مِنْ مَلائِكَةِ الْهَلاكِ. 50أَفْلَتَ عِنَانَ غَضَبِهِ، وَلَمْ يَحْفَظْهُمْ مِنَ الْمَوْتِ، بَلْ أَهْلَكَهُمْ بِالْوَبَإِ، 51وَأَبَادَ كُلَّ أَبْكَارِ مِصْرَ، طَلائِعَ ثِمَارِ الرُّجُولَةِ فِي خِيَامِ حَامٍ. 52ثُمَّ سَاقَ شَعْبَهُ كَالْغَنَمِ وَاقْتَادَهُمْ مِثْلَ الْقَطِيعِ فِي الصَّحْرَاءِ. 53هَدَاهُمْ آمِنِينَ فَلَمْ يَفْزَعُوا. أَمَّا أَعْدَاؤُهُمْ فَطَغَى الْبَحْرُ عَلَيْهِمْ وَغَمَرَهُمْ. 54وَأَدْخَلَهُمْ إِلَى تُخُومِ أَرْضِهِ الْمُقَدَّسَةِ، إِلَى الْجَبَلِ الَّذِي امْتَلَكَتْهُ يَمِينُهُ. 55ثُمَّ طَرَدَ الأُمَمَ مِنْ أَمَامِهِمْ وَقَسَمَ أَرْضَهُمْ بِالْحَبْلِ لِيَجْعَلَهَا مِيرَاثاً لِشَعْبِهِ، وَأَسْكَنَ فِي خِيَامِهِمْ أَسْبَاطَ إِسْرَائِيلَ.

56غَيْرَ أَنَّهُمْ جَرَّبُوا اللهَ الْعَلِيَّ وَتَمَرَّدُوا عَلَيْهِ، وَلَمْ يُرَاعُوا شَهَادَاتِهِ. 57بَلِ ارْتَدُّوا عَنْهُ وَغَدَرُوا كَمَا فَعَلَ آبَاؤُهُمْ، وَانْحَرَفُوا كَقَوْسٍ مُخْطِئَةٍ. 58وَأَغَاظُوهُ بِمَعَابِدِ مُرْتَفَعَاتِهِمْ وَأَثَارُوا غَيْرَتَهُ بِأَصْنَامِهِمْ. 59سَمِعَ اللهُ فَغَضِبَ، وَعَافَتْ نَفْسُهُ إِسْرَائِيلَ جِدّاً. 60هَجَرَ مَسْكَنَهُ فِي شِيلُوهَ، تِلْكَ الْخَيْمَةَ الَّتِي نَصَبَهَا مَسْكَناً لَهُ بَيْنَ النَّاسِ. 61وَأَسْلَمَ تَابُوتَ عَهْدِ عِزَّتِهِ إِلَى السَّبْيِ وَجَلالَهُ إِلَى يَدِ الْعَدُوِّ. 62وَدَفَعَ شَعْبَهُ إِلَى السَّيْفِ وَصَبَّ نِقْمَتَهُ عَلَى مِيْرَاثِهِ. 63فَالْتَهَمَتِ النَّارُ فِتْيَانَهُمْ، وَلَمْ تُنْشَدْ لِعَذَارَاهُمْ أُغْنِيَةُ زَوَاجٍ. 64سَقَطَ كَهَنَتُهُمْ صَرْعَى السَّيْفِ، وَأَرَامِلُهُمْ لَمْ يَنْدُبْنَ عَلَيْهِمْ.

65ثُمَّ اسْتَيْقَظَ الرَّبُّ كَمَا يَسْتَيْقِظُ النَّائِمُ، مِثْلَ جَبَّارٍ يَصْرُخُ عَالِياً مِنَ الْخَمْرِ. 66فَضَرَبَ أَعْدَاءَهُ وَقَهَرَهُمْ، وَجَعَلَهُمْ عَاراً مَدَى الدَّهْرِ. 67رَفَضَ السُّكْنَى فِي خَيْمَةِ يُوسُفَ وَلَمْ يَخْتَرْ سِبْطَ أَفْرَايِمَ. 68بَلِ اصْطَفَى سِبْطَ يَهُوذَا، جَبَلَ صِهْيَوْنَ الَّذِي أَحَبَّهُ. 69فَشَيَّدَ هَيْكَلَهُ، (كَمَسْكِنِهِ) فِي السَّمَاوَاتِ العُلَى. جَعَلَهُ (ثَابِتاً) مِثْلَ الأَرْضِ الَّتِي أَسَّسَهَا إِلَى الأَبَدِ. 70وَاصْطَفَى دَاوُدَ عَبْدَهُ، وَأَخَذَهُ مِنْ بَيْنِ حَظَائِرِ الْغَنَمِ. 71مِنْ خَلْفِ النِّعَاجِ الْمُرْضِعَةِ أَتَى بِهِ، لِيَرْعَى يَعْقُوبَ شَعْبَهُ وَإِسْرَائِيلَ مِيرَاثَهُ. 72فَرَعَاهُمْ بِقَلْبٍ مُسْتَقِيمٍ، وَهَدَاهُمْ بِيَدَيْهِ الْمَاهِرَتَيْنِ.