1Wala sing may makapareho sa maalamon nga tawo, nga nakahibalo magpaathag sang mga butang. Ang kaalam sang tawo nagapanayanaya sa iya guya, kag nagakuha sang iya pagkurisong.
Tumana ang Hari
2Tumana ang sugo sang hari tungod nga ginpromisa mo sa Dios nga himuon mo ini. 3Indi pagpabay-i ang imo katungdanan sa hari, kag indi ka mag-upod sa mga nagaplano sing malain kontra sa iya,8:3 Indi… iya: ukon, Maghalin ka sa presensya sang hari; indi ka magtiner sa sining delikado nga lugar. kay mahimo sang hari ang bisan ano nga luyag niya. 4May awtoridad ang mga sugo sang hari, kag wala sing may makapamatok sini. 5Indi maano ang bisan sin-o nga nagatuman sini. Ang maalamon nga tawo nakahibalo kon san-o kag paano niya himuon ang isa ka butang. 6Kay ang tagsa ka butang may husto nga tion kag pamaagi sa paghimo sini sa pihak sang madamo nga mga kalisod nga ginaatubang sang tawo.
7Tungod nga wala sing tawo nga nakahibalo sang palaabuton, wala sing may makasugid sa kay bisan sin-o kon ano ang matabo. 8Subong nga indi mapunggan sang tawo ang hangin,8:8 ang hangin: ukon, ang iya espiritu kon maghalin na. indi man niya mapunggan ang iya kamatayon. Pareho ini sa inaway nga indi siya makapalagyo. Kag ang iya kalautan indi gid makaluwas sa iya sa kamatayon.
9Nakita ko ini tanan samtang ginahunahuna ko ang parte sa mga butang nga ginahimo diri sa kalibutan, pareho kon ang isa ka tawo may gahom sa paghalit sang iya isigkatawo. 10Nakita ko man ang mga malaot nga ginlubong. Ini sila permi nagasulod sadto sa balaan nga siyudad sang Jerusalem nga sa diin naghimo sila sang kalautan. Kag sa sini mismo nga lugar ginadayaw 8:10 ginadayaw: Amo ini sa Septuagint kag sa iban nga mga kopya sang Hebreo. Sa kalabanan nga mga kopya sang Hebreo, ginakalimtan. sila sang mga tawo. Wala man ini sing pulos.
11Kon indi dayon masentensyahan ang tawo nga nakasala, nagahunahuna ang iban sa paghimo sang malain. 12Bisan makasala ang tawo sing madamo gid,8:12 madamo gid: sa literal, isa ka gatos. mahimo nga magakabuhi siya gihapon sing malawig. Pero nahibaluan ko nga maayo ang dangatan sang tawo nga nagatahod sa Dios, 13kag malain ang dangatan sang malaot nga tawo nga wala nagatahod sa Dios, kag indi maglawig ang iya kabuhi kundi mangin pareho ini sa landong nga dali lang madula. 14Ang problema lang diri sa kalibutan, kon kaisa ang matarong nga mga tawo amo ang nagabaton sang silot nga para kuntani sa mga malaot, kag ang malaot nga mga tawo amo ang nagabaton sang padya nga para kuntani sa mga matarong. Makasiling ako nga wala man ini sing pulos.
15Gani para sa akon, mas maayo pa sa tawo nga magkalipay siya sa iya kabuhi. Wala sing iban nga maayo sa iya diri sa kalibutan kundi ang magkaon, mag-inom kag magkalipay samtang nagatrabaho siya sa bug-os niya nga kabuhi nga ginhatag sang Dios sa iya diri sa kalibutan.
16Adlaw-gab-i wala ako nagatulog sa pagpaninguha nga makaangkon sang kaalam para maintiendihan ko ang mga nagakalatabo sa kalibutan. 17Nakita ko ang tanan nga ginahimo sang Dios diri sa kalibutan, kag wala gid sing tawo nga makaintiendi sini. Bisan ano pa ang pagpaninguha sang tawo nga intiendihon ini, indi niya maintiendihan. Bisan magsiling pa ang maalamon nga tawo nga naintiendihan niya, ang matuod indi gid niya maintiendihan.
A Obediência Devida ao Rei
1Quem é como o sábio?
Quem sabe interpretar as coisas?
A sabedoria de um homem alcança o favor do rei8.1 Hebraico: ilumina o seu rosto.
e muda o seu semblante carregado.
2Este é o meu conselho: obedeça às ordens do rei porque você fez um juramento diante de Deus. 3Não se apresse em deixar a presença do rei, nem se levante em favor de uma causa errada, visto que o rei faz o que bem entende. 4Pois a palavra do rei é soberana, e ninguém lhe pode perguntar: “O que estás fazendo?”
5Quem obedece às suas ordens
não sofrerá mal algum,
pois o coração sábio saberá a hora
e a maneira certa de agir.
6Porquanto há uma hora certa
e também uma maneira certa de agir para cada situação.
O sofrimento de um homem,
no entanto, pesa muito sobre ele,
7visto que ninguém conhece o futuro.
Quem lhe poderá dizer o que vai acontecer?
8Ninguém tem o poder de dominar o próprio espírito8.8 Ou o vento;
tampouco tem poder sobre o dia da sua morte
e de escapar dos efeitos da guerra8.8 Ou desse combate;
nem mesmo a maldade livra aqueles que a praticam.
9Tudo isso vi quando me pus a refletir em tudo o que se faz debaixo do sol. Há ocasiões em que um homem domina sobre outros para a sua própria infelicidade8.9 Ou para a infelicidade deles. 10Nessas ocasiões, vi ímpios serem sepultados e gente indo e vindo do lugar onde eles foram enterrados. Todavia, os que haviam praticado o bem foram esquecidos na cidade.8.10 Conforme alguns manuscritos do Texto Massorético e a Septuaginta. A maioria dos manuscritos do Texto Massorético diz sepultados, aqueles que haviam frequentado o lugar santo e recebido elogios na cidade onde haviam feito o mal. Isso também não faz sentido.
11Quando os crimes não são castigados logo, o coração do homem se enche de planos para fazer o mal. 12O ímpio pode cometer uma centena de crimes e, apesar disso, ter vida longa, mas sei muito bem que as coisas serão melhores para os que temem a Deus, para os que mostram respeito diante dele. 13Para os ímpios, no entanto, nada irá bem, porque não temem a Deus, e os seus dias, como sombras, serão poucos.
14Há mais uma coisa sem sentido na terra: justos que recebem o que os ímpios merecem, e ímpios que recebem o que os justos merecem. Isto também, penso eu, não faz sentido. 15Por isso recomendo que se desfrute a vida, porque debaixo do sol não há nada melhor para o homem do que comer, beber e alegrar-se. Sejam esses os seus companheiros no seu duro trabalho durante todos os dias da vida que Deus lhe der debaixo do sol!
16Quando voltei a mente para conhecer a sabedoria e observar as atividades do homem sobre a terra, daquele cujos olhos não veem sono8.16 Ou daquele que não descansa nem de dia nem de noite, 17percebi tudo o que Deus tem feito. Ninguém é capaz de entender o que se faz debaixo do sol. Por mais que se esforce para descobrir o sentido das coisas, o homem não o encontrará. O sábio pode até afirmar que entende, mas, na realidade, não o consegue encontrar.
